Tổng quan về huyện Bắc Hà
Huyện Bắc Hà nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Lào Cai, có tọa độ khoảng 22°32′B–104°17′Đ, thuộc vùng núi cao Tây Bắc. Với tổng diện tích 683 km², dân số năm 2019 là 65.338 người (trong đó đô thị: 5.545; nông thôn: 59.793; mật độ khoảng 96 người/km²). Đây là vùng đất đa sắc tộc – người H'Mông chiếm khoảng 47%, cùng các dân tộc Dao, Tày, Nùng, Kinh, Phù Lá, Hoa….
Vị trí địa lý & tiếp giáp
- Phía Bắc giáp huyện Si Ma Cai
- Phía Nam giáp huyện Bảo Yên và Bảo Thắng
- Phía Đông giáp huyện Xín Mần ( Hà Giang)
- Phía Tây giáp huyện Mường Khương
Địa hình gồm cao nguyên đá vôi và núi cao (cao độ 1.000–1.500 m), nhiệt độ trung bình ~25 °C, độ ẩm ~75%. Địa chất phức tạp, với địa hình vòm và dốc đá vôi đặc trưng.
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện có 1 thị trấn Bắc Hà (huyện lỵ) và 17 xã: Bản Cái, Bản Liền, Bản Phố, Bảo Nhai, Cốc Lầu, Cốc Ly, Hoàng Thu Phố, Lùng Cải, Lùng Phình, Na Hối, Nậm Đét, Nậm Khánh, Nậm Lúc, Nậm Mòn, Tả Củ Tỷ, Tả Van Chư, Thải Giàng Phố.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hệ thống giao thông đường bộ trên địa bàn được đảm bảo kết nối tương đối thuận lợi. Quốc lộ 153 đi qua trung tâm thị trấn Bắc Hà, đóng vai trò tuyến huyết mạch liên kết với các vùng phụ cận. Ngoài ra, mạng lưới tỉnh lộ tỏa rộng, kết nối các xã vùng sâu, vùng xa, góp phần thúc đẩy giao thương và phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Cơ sở hạ tầng đô thị đang ngày càng hoàn thiện. Sông Bắc Hà chảy qua địa bàn thị trấn tạo cảnh quan hài hòa. Núi “Ba Mẹ Con” là điểm nhấn tự nhiên nổi bật. Hệ thống chợ trung tâm, các tuyến phố thương mại và dịch vụ du lịch đang ngày càng phát triển, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, giao lưu và thu hút du khách đến với vùng cao Bắc Hà.
Kinh tế
Nông – lâm sản: Trồng ngô, lúa, cây ăn quả (mận, lê tai nung), chăn nuôi dê, lợn đen, gia cầm; dược liệu bản địa (tam thất, cát cánh, đương quy); thủy sản như cá hồi, cá tầm.
Tiểu thủ công nghiệp – làng nghề: Đặc sản rượu ngô Bản Phố, chè Bản Liền; nghề dệt thổ cẩm dân tộc; làng nghề chăn nuôi, chế biến nông sản.
Thương mại – dịch vụ – du lịch:
- Chợ phiên Bắc Hà – nơi giao thương, du lịch văn hóa, có phiên chợ trâu;
- Dinh thự vua Mèo Hoàng A Tưởng – điểm du lịch nổi bật;
- Chợ phiên Cốc Ly, Bản Liền…
Đặc sản tiêu biểu
Huyện Bắc Hà nổi tiếng với nguồn nông sản độc đáo cùng ẩm thực mang đậm bản sắc văn hóa của các dân tộc vùng cao Tây Bắc. Rượu ngô Bản Phố là một trong những đặc sản nổi tiếng nhất, được nấu từ ngô bản địa ủ với men lá truyền thống, cho hương vị đậm đà, khó nhầm lẫn. Bên cạnh đó, chè Bản Liền, mận tam hoa Na Hối, mận Tà Chải và nhiều giống mận bản địa khác như mận tím, mận hậu cũng là những sản vật được ưa chuộng vào mỗi mùa thu hoạch.
Thực phẩm đặc sản từ địa phương còn có lê Tai Nung, thịt lợn đen bản địa, gà đen, dê núi, cá hồi, cá tầm – những sản phẩm phù hợp với khí hậu mát mẻ quanh năm và độ cao trung bình của vùng. Ngoài ra, xôi ngũ sắc, thắng cố ngựa, khâu nhục, phở chua, phở trộn, rau ngót rừng, rau dớn, ngồng cải mèo, su su, dưa mèo... đều là những món ăn đặc trưng không thể thiếu trong trải nghiệm ẩm thực Bắc Hà.
Bắc Hà cũng là nơi cung cấp nhiều dược liệu quý như tam thất bắc, đương quy, cát cánh, tạo nền tảng phát triển ngành y học bản địa. Các làng nghề chế biến nông sản, làm hàng lưu niệm và dệt thổ cẩm vẫn được duy trì và phát triển, góp phần giữ gìn văn hóa dân tộc và nâng cao thu nhập cho người dân.
Di tích – Lễ hội
Bắc Hà được mệnh danh là “cao nguyên trắng” của vùng Tây Bắc, không chỉ nhờ khí hậu mát mẻ quanh năm mà còn bởi hệ thống danh lam thắng cảnh, di tích văn hóa phong phú. Một trong những điểm đến đặc biệt nổi bật là dinh thự Hoàng A Tưởng, được xây dựng từ năm 1919 theo kiến trúc Pháp cổ, từng là nơi ở của “vua Mèo” vùng Bắc Hà. Đây là công trình mang đậm dấu ấn lịch sử, hiện nay đang được khôi phục phục vụ du lịch và nghiên cứu văn hóa dân tộc.
Cùng với đó là Đền Bắc Hà – nơi thờ Gia quốc công Vũ Văn Mật, vị tướng tài có công trấn giữ vùng biên giới phía Bắc từ thế kỷ XVI. Ngoài ra còn có thành cổ Trung Đô, Hang Rồng Tả Văn Chư, núi Ba Mẹ Con, núi Cô Tiên, cùng nhiều điểm đến tâm linh, sinh thái khác đang thu hút ngày càng đông du khách.
Chợ phiên Bắc Hà được mệnh danh là chợ văn hóa lớn nhất khu vực Đông Nam Á, nổi tiếng với quy mô và nét sinh hoạt cộng đồng đặc sắc của đồng bào dân tộc. Ngoài Bắc Hà, các chợ vùng cao như chợ Cốc Ly, chợ trâu Lùng Phình, chợ Bản Liền cũng thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi năm nhờ không gian mua bán đặc trưng, nơi du khách có thể tìm thấy sản phẩm thủ công, nông sản địa phương, thưởng thức thắng cố, rượu ngô và trải nghiệm giao lưu văn hóa.
Khu vực còn sở hữu nhiều điểm du lịch sinh thái hấp dẫn như làng du lịch người Mông Tả Văn Chư, làng Bản Phố – nơi nổi tiếng với nghề nấu rượu, hang động Lùng Phình, làng văn hóa người Phù Lá, du lịch sông Chảy, thung lũng hoa Thải Giàng Phố, rừng sa mù Lầu Thí Ngài, hay các trại khảo nghiệm cây ăn quả ôn đới dưới chân núi Cô Tiên – tất cả tạo nên một không gian du lịch sinh thái, trải nghiệm bản sắc dân tộc và văn hóa cộng đồng rất độc đáo.
Lễ hội đua ngựa truyền thống Bắc Hà được tổ chức vào tháng 6 hàng năm. Đây là sự kiện thu hút đông đảo người dân và du khách tham dự, thể hiện nét đẹp tinh thần thể thao và văn hóa vùng cao đặc trưng.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người tăng 1,5–2 lần;
- Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp đạt trên 50%;
- ≥60% số xã đạt chuẩn nông thôn mới;
- Du khách du lịch đạt từ 100.000–150.000 lượt/năm;
- Lễ hội & phiên chợ trở thành điểm thu hút du lịch văn hóa.
Tầm nhìn đến năm 2050
- Bắc Hà trở thành đô thị sinh thái – văn hóa: bảo tồn bản sắc H’Mông, Dao; phát triển cảnh quan xanh; đô thị vùng cao hiện đại;
- Kinh tế đa ngành & bền vững: du lịch văn hóa – sinh thái, nông sản sạch, làng nghề xuất khẩu;
- Lễ hội – văn hóa sống động: chợ phiên, lễ hội truyền thống, du lịch trải nghiệm tăng trưởng;
- Quản lý thiên tai & biến đổi khí hậu: bảo vệ nguồn nước, ổn định đất đồi;
- Hệ thống xã hội chất lượng cao: y tế – giáo dục nâng cao; dân trí cao; công nghệ – kỹ thuật số phát triển dựa trên văn hóa và sinh thái.
