Tổng quan về huyện Bắc Trà My trước sáp nhập
Trước khi sáp nhập hành chính, huyện Bắc Trà My là một trong những huyện miền núi thuộc tỉnh Quảng Nam, nằm ở phía Tây Nam của tỉnh với tọa độ địa lý khoảng 15°20′4″B 108°12′35″Đ. Huyện thành lập ngày 20/6/2003 trên cơ sở chia tách từ huyện Trà My cũ với diện tích tự nhiên 823,05 km², địa hình đồi núi phức tạp, hệ thống sông suối dày đặc, tạo cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và tiềm năng lớn cho phát triển nông lâm nghiệp, du lịch sinh thái.
Huyện có vị trí chiến lược, là điểm giao thoa giữa các tuyến giao thông huyết mạch như đường Trường Sơn Đông và các tuyến kết nối với Dung Quất, Tây Nguyên, Lào, Campuchia. Đây là vùng đất cộng cư lâu đời của nhiều dân tộc thiểu số như Ca Dong, Co, Xơ Đăng, Mường, Nùng, tạo nên bản sắc văn hóa phong phú. Dân số theo điều tra năm 2019 là 41.336 người, với mật độ trung bình 50 người/km².
Ranh giới hành chính:
- Phía Đông giáp huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi và huyện Núi Thành
- Phía Tây giáp huyện Phước Sơn
- Phía Nam giáp huyện Nam Trà My
- Phía Bắc giáp với huyện Tiên Phước, huyện Hiệp Đức và huyện Phú Ninh
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện Bắc Trà My gồm 13 đơn vị hành chính, bao gồm 12 xã và 1 thị trấn:
- Thị trấn Trà My
- 12 xã: Trà Giang, Trà Sơn, Trà Dương, Trà Bui, Trà Đông, Trà Đốc, Trà Ka, Trà Nú, Trà Kót, Trà Tân, Trà Giáp, Trà Liên
Thị trấn Trà My là trung tâm hành chính, kinh tế và văn hóa của huyện, nằm ở vị trí trung tâm bản đồ, cách các xã biên giới khoảng 10-20 km. Đây là nơi tập trung các cơ quan nhà nước, trường học và chợ trung tâm, phục vụ hơn 7.000 dân thành thị.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện đã đầu tư nâng cấp mạng lưới giao thông:
- Quốc lộ 40B và 24C là hai tuyến huyết mạch nối Bắc Trà My với Tây Nguyên, Quảng Ngãi và Khu kinh tế Dung Quất.
- Đường liên xã, liên thôn đã được trải nhựa, kết nối 13 đơn vị hành chính với tổng chiều dài hơn 500 km.
- Đường sắt Bắc – Nam đi qua ranh giới phía Tây, ga Hà Lam cách thị trấn Trà My khoảng 4 km, tăng lựa chọn vận tải hành khách và hàng hóa.
Hệ thống cấp thoát nước sinh hoạt, điện lưới quốc gia và viễn thông phủ khắp 100 % các trục xã – thị trấn. Hệ thống thủy điện Sông Tranh 2 cung cấp nguồn điện cho lưới quốc gia; Các hồ, đập bậc thang và công trình thủy lợi nhỏ lẻ giúp cấp nước sản xuất, sinh hoạt cho một phần hạ du. Hạ tầng y tế – giáo dục cũng đã có bước tiến với bệnh viện đa khoa huyện và 16 trạm y tế, 34 trường tiểu học, THCS, THPT đạt chuẩn quốc gia, đáp ứng cơ bản nhu cầu dân sinh. Không gian công cộng như quảng trường văn hóa huyện, nhà thi đấu, sân vận động và nhà làng truyền thống là điểm nhấn cho các hoạt động cộng đồng và văn hóa – thể thao địa phương.
Kinh tế
Kinh tế huyện Bắc Trà My trước sáp nhập chủ yếu phát triển dựa trên nền tảng lâm – nông nghiệp, trong đó nổi bật nhất là quế Trà My. Ngoài quế, nhiều hộ dân còn phát triển kinh tế vườn kết hợp trồng cây ăn quả, cây dược liệu và chăn nuôi, tạo ra nguồn thu ổn định. Đây cũng là hướng đi giúp địa phương đa dạng hóa sản phẩm, giảm phụ thuộc vào một loại cây trồng duy nhất và nâng cao khả năng chống chịu trước biến động thị trường.
Lĩnh vực thương mại – dịch vụ – công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp có bước tăng trưởng rõ nét. Tại ngày hội quảng bá sản phẩm miền núi Quảng Nam năm 2023 tổ chức ở Bắc Trà My, tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa đạt tới 500 tỷ đồng. Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp hiện có 558 cơ sở sản xuất đang hoạt động, thu hút hơn 1.390 lao động, chiếm gần 7% tổng số lao động toàn huyện.
Trong giai đoạn 2015 – 2020, huyện nhận được gần 94 tỷ đồng đầu tư từ tỉnh để phát triển nông – lâm – thủy sản, chiếm khoảng 12,5% tổng nguồn vốn đầu tư phát triển. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo bình quân giảm 4,55%/năm, vượt chỉ tiêu đề ra (4%/năm). Cùng với đó, hai xã đã được công nhận hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới, góp phần cải thiện hạ tầng nông thôn, nâng cao chất lượng đời sống người dân.
Di tích và lễ hội
- Khu di tích cách mạng Nước Oa tại xã Trà Tân, nơi Bộ Tư lệnh Quân khu V từng đóng góp nhiều mốc son trong kháng chiến chống Mỹ, được công nhận Di tích Lịch sử – Văn hóa Quốc gia năm 1992. Cụm di tích gồm 9 điểm nhỏ, kết hợp vườn cam và thác nước, thu hút du lịch lịch sử.
- Lễ hội Quế Trà My: tổ chức vào đầu tháng 7/2023 và những năm tiếp theo, chủ đề “Trà My – Cao Sơn Ngọc Quế”; gồm trình diễn văn hóa dân tộc, trưng bày sản phẩm OCOP, diễn đàn khởi nghiệp quế.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Theo Quy hoạch tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050 (Quyết định số 72/QĐ-TTg ngày 17/01/2024), huyện Bắc Trà My trước sáp nhập được xác định là một trong những vùng miền núi trọng điểm cần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội toàn diện, đồng thời bảo vệ tài nguyên và nâng cao mức sống người dân. Các mục tiêu cụ thể bao gồm:
- Huyện Bắc Trà My đặt mục tiêu trở thành huyện phát triển khá trong vùng miền núi Quảng Nam, đóng góp vào tăng trưởng GRDP tỉnh trên 8%/năm. Dân số dự kiến đạt 45.000 người, với dân số đô thị 15.000 người và nông thôn 30.000 người, tỷ lệ đô thị hóa 33,3%.
- Về kinh tế, mục tiêu đa dạng hóa cơ cấu, phát triển vùng nguyên liệu dược liệu như sâm Ngọc Linh hữu cơ, quế Trà My, đạt giá trị xuất khẩu cao. Du lịch sinh thái và văn hóa thu hút trên 50.000 lượt khách/năm, khai thác di tích Nước Oa, thác Năm Tầng và lễ hội dân tộc.
- Giảm nghèo dưới 3%, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, qua hỗ trợ vốn vay và chương trình MTQG. Giáo dục đạt trên 90% trường chuẩn quốc gia, y tế có bệnh viện huyện hiện đại và trạm y tế xã đầy đủ.
- Duy trì rừng phòng hộ 25.283,52 ha, rừng sản xuất 43.779,06 ha theo điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất (Quyết định 1375/QĐ-UBND), bảo vệ đa dạng sinh học và phát triển tín chỉ carbon rừng.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch bản đồ quy hoạch huyện Bắc Trà My
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050 của huyện Bắc Trà My hướng đến phát triển toàn diện, bền vững và hiện đại:
- Kết nối liên vùng: Nâng cấp các tuyến giao thông trọng điểm như ĐT.616, ĐH.1A, hình thành các tuyến vành đai, liên xã, liên huyện để kết nối với Chu Lai, Dung Quất, Tây Nguyên và các tỉnh lân cận.
- Phát triển du lịch sinh thái – văn hóa: Khai thác cảnh quan rừng nguyên sinh, thác nước, hồ thủy điện Sông Tranh 2, làng nghề truyền thống. Xây dựng các khu nghỉ dưỡng, homestay, khách sạn và điểm trải nghiệm văn hóa bản địa.
- Kinh tế đa ngành: Đẩy mạnh nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến, dịch vụ thương mại và du lịch. Hình thành các cụm công nghiệp nhỏ phục vụ chế biến quế, tinh dầu, gỗ rừng trồng.
- Bảo vệ môi trường và tài nguyên: Quy hoạch vùng bảo tồn thiên nhiên, công viên sinh thái, vườn quốc gia. Tăng diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng, đảm bảo phát triển xanh – sạch – bền vững.
- Chuyển đổi số và quản trị hiện đại: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai, hành chính công, giáo dục và y tế. Hướng đến xây dựng chính quyền điện tử và đô thị thông minh.
