Tổng quan về huyện Duy Xuyên trước sáp nhập
Huyện Duy Xuyên nằm ở phía bắc tỉnh Quảng Nam, thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ, cách thành phố Đà Nẵng khoảng 20 km về phía tây nam. Trước khi sáp nhập, Duy Xuyên có diện tích 297,85 km² và dân số khoảng 126.686 người, mật độ dân cư đạt hơn 425 người/km². Huyện sở hữu địa hình đa dạng với đồng bằng lúa nước ven sông Thu Bồn, đồi thấp xen kẽ rừng phòng hộ và cát ven biển. Vị trí chiến lược nằm kề Quốc lộ 1, tuyến đường sắt Bắc–Nam, và có bến thủy nội địa trên Thu Bồn giúp Duy Xuyên trở thành tuyến đệm nối liền Hội An – Tam Kỳ – Đà Nẵng.
Dân cư huyện Duy Xuyên chủ yếu là người Kinh (khoảng 95%), cùng với một số cộng đồng dân tộc thiểu số như Cơ Tu ở vùng đồi. Đây là vùng đất giàu truyền thống văn hóa – lịch sử với di sản thế giới Thánh địa Mỹ Sơn và hàng loạt làng nghề truyền thống.
Ranh giới hành chính:
- Phía Đông giáp Biển Đông
- Phía Tây giáp huyện Đại Lộc và Nông Sơn
- Phía Nam giáp huyện Quế Sơn và Thăng Bình
- Phía Bắc giáp thị xã Điện Bàn và thành phố Hội An
Đơn vị hành chính
Huyện Duy Xuyên trước sáp nhập có 13 đơn vị hành chính cấp xã:
- Thị trấn: Nam Phước (huyện lỵ)
- 12 xã: Duy Châu, Duy Hải, Duy Hòa, Duy Nghĩa, Duy Phú, Duy Phước, Duy Sơn, Duy Tân, Duy Thành, Duy Trinh, Duy Trung, Duy Vinh
Thị trấn Nam Phước là trung tâm hành chính – dịch vụ chính của huyện. Các xã trải đều ven bờ sông Thu Bồn và đường Quốc lộ 1A, đa phần phát triển nông nghiệp, thủy sản, kết hợp công nghiệp nhẹ.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông đường bộ và đường sắt: Quốc lộ 1A chạy suốt chiều dài huyện, kết nối Duy Xuyên với Đà Nẵng và Tam Kỳ. Đường tỉnh 607 và 608 kết nối các xã nội vùng với trung tâm huyện. Đường sắt Bắc–Nam đi ngang qua tuyến Nam Phước, phục vụ vận chuyển hành khách và hàng hóa.
- Hạ tầng thủy lợi – thủy sản: Sông Thu Bồn tạo điều kiện thuận lợi cho mạng lưới kênh mương nội đồng và bến thủy nội địa, sơ cấp cho các hoạt động nuôi trồng thủy sản và vận tải đường thủy. Cầu Cửa Đại là hạng mục then chốt trên tuyến ven biển Quảng Nam, dài hơn 1,5 km, nối Cẩm Thanh (Hội An) với Duy Nghĩa (Duy Xuyên), rút ngắn quãng đường ven biển và tăng kết nối du lịch.
- Điện – nước – viễn thông: Điện lưới quốc gia phủ kín toàn huyện. Dự án cấp nước tập trung tại các xã đã cơ bản hoàn thành, một số vùng xa còn phụ thuộc giếng khoan. Mạng viễn thông 4G/5G phủ sóng rộng khắp, hỗ trợ chuyển đổi số và du lịch thông minh.
Kinh tế
Huyện Duy Xuyên đã có bước chuyển mình mạnh mẽ trong phát triển kinh tế, với tốc độ tăng trưởng năm 2024 đạt 9,8%, vượt kế hoạch đề ra. Cơ cấu kinh tế của huyện tiếp tục chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng mạnh các ngành công nghiệp, dịch vụ và du lịch.
Trong lĩnh vực nông – lâm – thủy sản, huyện đạt giá trị sản xuất 1.683 tỷ đồng, tăng 2,7% so với năm trước. Các vùng chuyên canh lúa giống, rau sạch và cây dược liệu như đinh lăng, sen được hình thành tại các xã Duy Hòa, Duy Thành, Duy Trung. Chăn nuôi phát triển ổn định, nuôi trồng thủy sản tại các xã ven sông như Duy Hải, Duy Nghĩa tiếp tục mở rộng.
Ngành công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp ghi nhận giá trị sản xuất 4.598 tỷ đồng, tăng 7% so với năm 2023. Cụm công nghiệp Tây An tiếp tục thu hút các doanh nghiệp chế biến gỗ, sản xuất hàng tiêu dùng và dược liệu. Các làng nghề truyền thống như gốm Phú Vinh, mộc mỹ nghệ Trà Kiệu, dệt thổ cẩm Chăm tại Duy Trinh không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn đóng góp đáng kể vào kinh tế địa phương.
Thương mại, dịch vụ và du lịch là điểm sáng trong bức tranh kinh tế của huyện. Lượng khách đến Mỹ Sơn năm 2024 đạt 446.000 lượt, tăng 17,7%, với doanh thu 71,5 tỷ đồng. Các mô hình du lịch sinh thái, trải nghiệm nông thôn tại Duy Sơn, Duy Phú, Duy Thành ngày càng được ưa chuộng.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Trong định hướng phát triển đến năm 2030, huyện Duy Xuyên được xác định là vùng động lực của cụm phát triển số 2 của tỉnh Quảng Nam, cùng với các huyện Thăng Bình và Quế Sơn. Theo quy hoạch, dân số toàn huyện đến năm 2030 dự kiến đạt khoảng 156.816 người, trong đó dân số đô thị chiếm khoảng 63,1%, tương đương 99.000 người. Tỷ lệ đô thị hóa tăng mạnh so với hiện tại, phản ánh xu hướng chuyển dịch dân cư và phát triển hạ tầng đô thị. Theo đó, thị trấn Nam Phước, trung tâm hành chính hiện nay của huyện, sẽ được nâng cấp đô thị từ loại V lên đô thị loại IV, đồng thời kết nối mở rộng với đô thị mới Duy Hải – Duy Nghĩa và Kiểm Lâm, nhằm hướng tới lập thành thị xã Duy Xuyên.
Về hạ tầng, huyện đặt mục tiêu tốc độ tăng trưởng kinh tế rất cao—bình quân khoảng 16%/năm giai đoạn 2021–2030, và duy trì mức trên 16% giai đoạn 2031–2045. Cơ cấu kinh tế được dự báo chuyển dịch mạnh, với tỷ trọng nông nghiệp giảm xuống dưới 6%, trong khi phi nông nghiệp đạt trên 94%.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đối với tầm nhìn dài hạn đến năm 2050, quy hoạch tỉnh Quảng Nam hướng đến xây dựng hệ thống đô thị hiện đại, đậm chất xanh và thông minh; phát triển cân bằng nhưng linh hoạt giữa đô thị với cảnh quan thiên nhiên, đặc biệt tại các khu vực ven biển như Duy Xuyên. Các đô thị mới như Duy Hải – Duy Nghĩa được định hướng trở thành “điểm tăng trưởng mới” với đầu tư bài bản và hệ thống hạ tầng đồng bộ.
Trong bối cảnh đó, huyện Duy Xuyên được kỳ vọng trở thành một cực phát triển vùng ven biển phía bắc Quảng Nam, đóng vai trò là kết nối – trung chuyển – đô thị vệ tinh giữa các trung tâm như Đà Nẵng và Hội An. Quy hoạch đề ra mục tiêu xây dựng không gian đô thị thông minh, thân thiện môi trường, có bản sắc đặc trưng, và thích ứng tốt với biến đổi khí hậu.
