Tổng quan về thành phố Hà Nam
Tỉnh Hà Nam nằm ở phía Tây Nam châu thổ sông Hồng, thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, là cửa ngõ phía Nam của Thủ đô Hà Nội. Với vị trí địa lý thuận lợi, Hà Nam đóng vai trò trung chuyển quan trọng giữa Hà Nội và các tỉnh Bắc Trung Bộ, đồng thời là một phần của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.
Về tọa độ địa lý, tỉnh Hà Nam nằm trong khoảng từ 20°23′ đến 20°44′ vĩ độ Bắc và từ 105°45′ đến 106°15′ kinh độ Đông. Tỉnh có diện tích tự nhiên khoảng 861,9 km².
Vị trí tiếp giáp của tỉnh Hà Nam:
- Phía Bắc giáp Thủ đô Hà Nội .
- Phía Đông giáp các tỉnh Hưng Yên và Thái Bình .
- Phía Nam giáp các tỉnh Nam Định và Ninh Bình .
- Phía Tây giáp tỉnh Hòa Bình .
Tính đến năm 2025, dân số của tỉnh Hà Nam ước đạt khoảng 852.800 người . Tỉnh đang đẩy mạnh phát triển công nghiệp, đặc biệt là tại các khu công nghiệp thuộc thành phố Phủ Lý và thị xã Duy Tiên . Hệ thống hạ tầng giao thông của tỉnh đang từng bước hiện đại hóa với các tuyến đường trọng điểm như quốc lộ 1A, cao tốc Bắc – Nam, đường sắt Bắc – Nam và các tuyến đường tỉnh kết nối nội vùng.
Từ ngày 1/7/2025, toàn bộ địa giới hành chính các tỉnh Hà Nam và Nam Định được sáp nhập vào tỉnh Ninh Bình. Sau khi sáp nhập, đơn vị hành chính mới giữ tên là tỉnh Ninh Bình , bảo đảm ổn định tổ chức bộ máy và phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội của khu vực.
Đơn vị hành chính cấp huyện
Tính đến năm 2025, tỉnh Hà Nam được tổ chức thành 6 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 1 thành phố trực thuộc tỉnh, 2 thị xã và 3 huyện. Cơ cấu này phản ánh sự phát triển nhanh chóng về kinh tế, đô thị hóa và phân bổ dân cư hợp lý giữa các khu vực trung tâm, công nghiệp và nông thôn.
1. Thành phố Phủ Lý : Là trung tâm hành chính, chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh Hà Nam. Thành phố Phủ Lý nằm trên trục giao thông huyết mạch gồm quốc lộ 1A và cao tốc Bắc – Nam, có vai trò đầu mối giao thông, kết nối Hà Nam với Thủ đô Hà Nội và các tỉnh lân cận. Phủ Lý có hệ thống đô thị phát triển với nhiều khu dân cư mới, khu đô thị hiện đại, trường học, bệnh viện và trung tâm thương mại. Đây cũng là nơi tập trung các cơ quan cấp tỉnh và nhiều doanh nghiệp lớn hoạt động trong các lĩnh vực thương mại, công nghiệp và dịch vụ.
2. Thị xã Duy Tiên : Là một trong những địa phương có tốc độ đô thị hóa và công nghiệp hóa nhanh nhất tỉnh Hà Nam. Với lợi thế về vị trí tiếp giáp Hà Nội, có khu công nghiệp Đồng Văn (I, II, III, IV) và các cụm công nghiệp quy mô lớn, Duy Tiên thu hút hàng trăm doanh nghiệp trong và ngoài nước. Thị xã Duy Tiên đang định hướng trở thành đô thị công nghiệp trọng điểm của Hà Nam và vùng Thủ đô.
3. Thị xã Kim Bảng : Là cửa ngõ phía Tây của tỉnh, giáp ranh với huyện Mỹ Đức và huyện Ứng Hòa của Hà Nội, đồng thời nằm trên trục kết nối Hà Nam với Hòa Bình. Kim Bảng là địa phương có sự kết hợp giữa phát triển công nghiệp và bảo tồn tài nguyên du lịch, văn hóa như khu Tam Chúc – ngôi chùa lớn nhất Đông Nam Á. Trong quy hoạch tổng thể, Kim Bảng đóng vai trò là trung tâm phát triển du lịch sinh thái, tâm linh và công nghiệp phụ trợ.
4. Huyện Bình Lục : Là huyện thuần nông nằm ở phía Đông Nam tỉnh. Bình Lục có thế mạnh về sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa, hoa màu và chăn nuôi. Bên cạnh đó, huyện đang được định hướng phát triển các cụm công nghiệp nhỏ, làng nghề truyền thống để tăng thu nhập và tạo việc làm cho người dân nông thôn. Bình Lục cũng là nơi bảo tồn nhiều giá trị lịch sử, trong đó có khu di tích nhà thờ Nguyễn Khuyến.
5. Huyện Lý Nhân : Là huyện đông dân nhất của tỉnh Hà Nam, có truyền thống lịch sử lâu đời và hệ thống làng xã cổ kính. Lý Nhân có vị trí tiếp giáp sông Hồng và sông Châu Giang, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp và giao thương đường thủy. Hiện nay, huyện đang phát triển theo hướng kết hợp giữa nông nghiệp công nghệ cao và phát triển công nghiệp nhẹ.
6. Huyện Thanh Liêm : Là địa phương có nhiều tiềm năng phát triển công nghiệp với các khu, cụm công nghiệp lớn như Thanh Liêm, Kiện Khê. Bên cạnh đó, huyện còn có tài nguyên đá vôi phong phú phục vụ ngành xây dựng. Trong tương lai, Thanh Liêm được định hướng trở thành trung tâm công nghiệp phía Nam của tỉnh, góp phần điều tiết dân cư và phát triển kinh tế vùng.
Tổng thể, việc tổ chức hành chính cấp huyện của Hà Nam phản ánh sự chuyển dịch mạnh mẽ từ tỉnh nông nghiệp truyền thống sang mô hình phát triển công nghiệp – đô thị hiện đại. Mỗi đơn vị đóng một vai trò nhất định trong cơ cấu phát triển chung, tạo nền tảng để Hà Nam trở thành địa phương có sức hút đầu tư cao trong vùng đồng bằng sông Hồng.
Đơn vị hành chính cấp xã
Tính đến năm 2025, tỉnh Hà Nam có tổng cộng 98 đơn vị hành chính cấp xã , bao gồm 29 phường , 65 xã và 4 thị trấn , phân bổ tại 6 đơn vị hành chính cấp huyện: 1 thành phố, 2 thị xã và 3 huyện. Cơ cấu hành chính cấp xã của tỉnh được điều chỉnh phù hợp với tốc độ đô thị hóa, phát triển công nghiệp và đặc điểm dân cư từng khu vực. Dưới đây là danh sách cụ thể các đơn vị hành chính cấp xã theo từng địa phương:
1. Thành phố Phủ Lý (10 phường , 4 xã)
- Phường : Châu Cầu, Châu Sơn, Lam Hạ, Lê Hồng Phong, Liêm Chính, Quang Trung, Tân Hiệp, Tân Liêm, Thanh Châu, Thanh Tuyền .
- Xã : Đinh Xá, Kim Bình, Phù Vân, Trịnh Xá.
2. Thị xã Duy Tiên (9 phường , 6 xã)
- Phường : Bạch Thượng, Châu Giang, Duy Hải, Duy Minh, Đồng Văn, Hòa Mạc, Hoàng Đông, Tiên Nội, Yên Bắc.
- Xã : Chuyên Ngoại, Mộc Hoàn, Tiên Ngoại, Tiên Sơn, Trác Văn, Yên Nam.
3. Thị xã Kim Bảng (10 phường , 7 xã)
- Phường : Ba Sao, Đại Cương, Đồng Hóa, Lê Hồ, Ngọc Sơn, Quế, Tân Sơn, Tân Tựu, Thi Sơn, Tượng Lĩnh.
- Xã : Văn Xá, Hoàng Tây, Khả Phong, Liên Sơn, Nguyễn Uý, Thụy Lôi, Thanh Sơn.
4. Huyện Bình Lục (1 thị trấn , 16 xã)
- Thị trấn : Bình Mỹ
- Xã : An Đổ, An Lão, An Ninh, Bình An, Bình Nghĩa, Bồ Đề, Đồn Xá, Đồng Du, La Sơn, Ngọc Lũ, Tiêu Động, Tràng An, Trung Lương, Vũ Bản.
5. Huyện Lý Nhân (1 thị trấn , 20 xã)
- Thị trấn : Vĩnh Trụ
- Xã : Bắc Lý, Chân Lý, Chính Lý, Công Lý, Đạo Lý, Đức Lý, Hòa Hậu, Hợp Lý, Nguyên Lý, Nhân Bình, Nhân Chính, Nhân Khang, Nhân Mỹ, Nhân Nghĩa, Nhân Thịnh, Phú Phúc, Tiến Thắng, Trần Hưng Đạo, Văn Lý, Xuân Khê.
6. Huyện Thanh Liêm (2 thị trấn, 14 xã)
- Thị trấn : Tân Thanh, Kiện Khê
- Xã : Liêm Cần, Liêm Phong, Liêm Sơn, Liêm Thuận, Liêm Túc, Thanh Hà, Thanh Hải, Thanh Hương, Thanh Nghị, Thanh Nguyên, Thanh Phong, Thanh Tâm, Thanh Tân, Thanh Thủy.
Quy hoạch tỉnh Hà Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050
Quy hoạch tỉnh Hà Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 hướng đến mục tiêu trở thành trung tâm công nghiệp – dịch vụ hiện đại của vùng đồng bằng sông Hồng. Tỉnh tập trung phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ , kết nối hiệu quả với Hà Nội và các tỉnh lân cận qua các tuyến như cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ – Ninh Bình và đường vành đai vùng. Thành phố Phủ Lý được xác định là đô thị trung tâm, phát triển theo hướng hiện đại, xanh và thông minh.
Về kinh tế, Hà Nam ưu tiên thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp trọng điểm như Châu Sơn, Đồng Văn I, II, III, IV, tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, điện tử, và dược phẩm. Tỉnh cũng chú trọng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, đô thị hóa nông thôn , và mở rộng các mô hình du lịch văn hóa – tâm linh gắn với di tích chùa Tam Chúc, hướng tới phát triển toàn diện và nâng cao đời sống người dân.
