Tổng quan về huyện Thanh Sơn
Huyện Thanh Sơn nằm ở phía Tây Nam tỉnh Phú Thọ, thuộc vùng trung du và miền núi Bắc Bộ. Đây là một huyện miền núi có địa hình đặc trưng với đồi núi thấp trải dài, đan xen các thung lũng, khe suối, ruộng bậc thang, tạo nên cảnh quan vừa hùng vĩ vừa trữ tình. Địa hình này không chỉ thuận lợi cho phát triển nông – lâm nghiệp mà còn phù hợp với du lịch sinh thái và cộng đồng.
Tổng diện tích tự nhiên của huyện đạt khoảng 62.110 ha, tương đương 620,63 km². Dân số tính đến năm 2019 khoảng 133.132 người, với mật độ trung bình khoảng 215 người/km². Tuy nhiên, do địa bàn rộng và địa hình phức tạp, mật độ dân cư phân bố không đồng đều giữa các xã, thị trấn – có nơi tập trung đông dân cư, có nơi dân cư thưa thớt, nằm rải rác theo sườn đồi và dọc theo các tuyến đường liên xã.
Vị trí địa lý và tiếp giáp của huyện Thanh Sơn như sau:
- Phía Bắc giáp huyện Tân Sơn
- Phía Đông Bắc giáp huyện Yên Lập
- Phía Đông Nam giáp huyện Thanh Thủy
- Phía Nam giáp huyện Kỳ Sơn ( Hòa Bình)
- Phía Tây giáp huyện Đà Bắc (Hòa Bình)
Với vị trí tiếp giáp nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh, Thanh Sơn có tiềm năng trở thành điểm kết nối giao thương, du lịch sinh thái và bảo tồn văn hóa đặc trưng vùng trung du phía Tây Phú Thọ.
Đơn vị hành chính
Huyện Thanh Sơn gồm:
- Thị trấn Thanh Sơn (huyện lỵ), diện tích khoảng 4,15 km², dân số khoảng 15.404 người (năm 2019), mật độ khoảng 3.712 người/km².
- 22 xã: Sơn Hùng, Địch Quả, Giáp Lai, Thục Luyện, Võ Miếu, Thạch Khoán, Cự Thắng, Tất Thắng, Văn Miếu, Cự Đồng, Thắng Sơn, Tân Minh, Hương Cần, Khả Cửu, Tân Lập, Đông Cửu, Yên Lãng, Yên Lương, Thượng Cửu, Lương Nha, Yên Sơn, Tinh Nhuệ.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Thanh Sơn nằm sâu trong vùng núi, hệ thống hạ tầng giao thông chủ yếu là các tuyến đường tỉnh, quốc lộ kết nối vào trung tâm tỉnh và các huyện lân cận. Mặc dù chưa có cao tốc trực tiếp đi qua, nhưng trong tương lai gần có thể kết nối với tuyến cao tốc Tuyên Quang–Phú Thọ (“CT.02”) dài khoảng 40 km, phần lớn đi qua tỉnh Phú Thọ, hỗ trợ phát triển vùng phía Nam tỉnh.
Kinh tế
- Thanh Sơn là huyện miền núi, kinh tế chủ yếu vẫn dựa vào nông – lâm nghiệp, kết hợp với du lịch sinh thái (Xuân Sơn, đồi chè Tân Sơn). Các sản phẩm nổi bật gồm: thịt chua, cơm lam, cá gỏi, rêu đá – đặc sản của người Mường và dân tộc thiểu số vùng núi.
- Huyện cũng đang thúc đẩy khai thác tiềm năng du lịch vùng cao với Xuân Sơn National Park nằm trong khu vực, cộng thêm văn hóa truyền thống Mường, tạo cơ hội phát triển du lịch cộng đồng.
Làng nghề truyền thống
Huyện Thanh Sơn (Phú Thọ) lưu giữ nhiều làng nghề truyền thống, tiêu biểu như làng nghề chế biến chè tại xã Thanh Hà và làng nghề làm giấy bản. Bên cạnh đó, khu vực thị trấn Thanh Sơn còn phát triển các nghề thủ công như làm thịt chua, mộc, rèn, đan cót, đan quạt và làm chổi chít tại làng Phú Hà – góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và tạo sinh kế cho người dân địa phương.
Di tích – Lễ hội
Huyện Thanh Sơn (Phú Thọ) có nhiều điểm du lịch hấp dẫn, nổi bật gồm:
- Thác Mây
- Thác Vạn Mơ (hay còn gọi là Thác Chòi)
- Đồi chè Thanh Sơn
- Cọn nước Khả Cửu
- Hang Lạng
- Chùa Viên Minh
- Thanh Sơn được biết đến với nhiều đặc sản hấp dẫn như thịt chua, rêu đá, cơm lam và cá gỏi Địch Quả.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Hoàn thiện hơn hệ thống giao thông kết nối huyện đến quốc lộ lớn và cao tốc, mở đường cho phát triển kinh tế – du lịch.
- Tăng cường phát triển du lịch sinh thái tại Xuân Sơn National Park, phát triển các dịch vụ lưu trú, homestay ở các xã lân cận như Tân Minh, Long Cốc, Xuân Đài.
- Hỗ trợ phát triển làng nghề truyền thống, chế biến đặc sản để gia tăng giá trị kinh tế – xã hội.
- Phát triển hạ tầng kỹ thuật xã hội, đặc biệt là y tế, giáo dục cho các xã vùng cao theo chuẩn vùng I, II, III trong chương trình phát triển vùng núi.
- Thu hút đầu tư nhỏ và vừa, cải thiện môi trường đầu tư – kinh doanh, chuyển dịch hợp lý cơ cấu kinh tế, giảm tỷ trọng nông nghiệp truyền thống.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Thanh Sơn
Tầm nhìn đến năm 2050
- Thanh Sơn trở thành huyện miền núi phát triển bền vững, với du lịch sinh thái, nghĩa trang vùng cao kết hợp bảo tồn giá trị văn hóa người Mường.
- Một số xã vùng Xuân Sơn trở thành điểm đến xanh, vùng dược liệu, giáo dục môi trường, du lịch khám phá rừng.
- Thực hiện mô hình kinh tế xanh – tuần hoàn, kết hợp nông nghiệp chất lượng cao với du lịch trải nghiệm.
- Hạ tầng kỹ thuật và xã hội đồng bộ, dịch vụ chất lượng tiến bộ; đời sống người dân được nâng cao, tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu.
