Tổng quan về huyện Si Ma Cai

Huyện Si Ma Cai là đơn vị hành chính miền núi nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Lào Cai, cách trung tâm thành phố Lào Cai khoảng 95 km theo tuyến Quốc lộ 70. Huyện có tổng diện tích tự nhiên khoảng 234,5 km² và dân số năm 2019 đạt khoảng 37.490 người, mật độ trung bình khoảng 160 người/km².

Đây là địa bàn sinh sống của cộng đồng cư dân đa dân tộc, với 11 nhóm dân tộc chủ yếu. Trong đó, người H’Mông chiếm tỷ lệ lớn nhất (~82,5%), tiếp theo là người Nùng (~12,3%), cùng các dân tộc thiểu số khác như La Chí, Cờ Lao, Phù Lá... góp phần tạo nên bản sắc văn hóa phong phú, đa dạng.

Huyện Si Ma Cai có vị trí địa lý chiến lược, tiếp giáp:

• Phía Bắc giáp huyện Mã Quan (Vân Nam, Trung Quốc)
• Phía Đông giáp huyện Xín Mần (Hà Giang)
• Phía Tây giáp huyện Mường Khương
• Phía Nam giáp huyện Bắc Hà

Toàn huyện nằm trên vùng địa hình núi cao và cao nguyên, độ cao trung bình dao động từ 1.400 – 1.600 mét so với mực nước biển, tạo nên khí hậu ôn đới đặc trưng, mát mẻ quanh năm, có mưa nhiều và sương mù thường xuyên xuất hiện – rất thuận lợi để phát triển nông nghiệp ôn đới, trồng dược liệu, cây ăn quả, du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng.

Đơn vị hành chính

Huyện có 10 đơn vị cấp xã:

• 1 thị trấn: Thị trấn Si Ma Cai là huyện lỵ (15 km², 5.652 dân, mật độ 377 người/km² năm 2019).
• 9 xã: Bản Mế, Cán Cấu, Lùng Thẩn, Nàn Sán, Nàn Xín, Quan Hồ Thẩn, Sán Chải, Sín Chéng, Thào Chư Phìn.

Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật

Cơ sở hạ tầng

• Giao thông: Quốc lộ 70 chạy qua thị trấn, kết nối đến cửa khẩu Việt–Trung tại Si Ma Cai. Hệ thống tỉnh lộ và đường vào các xã bản được nâng cấp đang triển khai.
• Cơ sở đô thị: Hạ tầng tại thị trấn phát triển theo hướng hành chính – dịch vụ – thương mại – bên cạnh đường biên và chợ cửa khẩu; hệ thống y tế, giáo dục cơ bản đáp ứng chính sách.
• Tự nhiên & khí hậu: Địa hình đồi núi cao, ruộng bậc thang tại Lùng Thẩn, Quan Hồ Thẩn; khí hậu ôn đới, có sương mù và mưa kéo dài.

Kinh tế

• Nông – lâm – thủy sản: trồng gạo Séng Cù, ngô, cây ăn trái lạnh (mận, lê), thảo quả, chè Shan; nuôi lợn đen, gia súc và cá suối.
• Tiểu thủ công nghiệp – làng nghề: dệt thổ cẩm, sản xuất rượu ngô truyền thống; chế biến nông sản đặc trưng địa phương.
• Thương mại – dịch vụ – biên mậu: thị trấn và cửa khẩu Si Ma Cai là trung tâm giao thương; du lịch cộng đồng tại các xã như Lùng Thẩn, Quan Hồ Thẩn, Sán Chải… .

Làng nghề truyền thống

Phát triển mạnh các nghề như chế biến nông sản, dệt thổ cẩm, homestay du lịch cộng đồng, kinh tế cửa khẩu; thúc đẩy các sản phẩm OCOP, đặc biệt từ ruộng bậc thang và thảo dược.

Di tích – Lễ hội
Huyện Si Ma Cai có nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo, trong đó tiêu biểu là nghi lễ cúng rừng của người Mông – đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Lễ hội truyền thống "Say Sán" diễn ra vào dịp đầu xuân tại các xã, mang ý nghĩa tương tự lễ hội xuống đồng của người Tày, thể hiện tín ngưỡng nông nghiệp và khát vọng mùa màng bội thu.

• Lễ hội hoa lê trắng được tổ chức thường niên tại xã Quan Hồ Thẩn, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.
• Các chợ phiên vùng cao giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa và kinh tế:
  • Chợ Sín Chéng họp vào thứ Tư hàng tuần
  • Chợ Cán Cấu họp thứ Bảy hàng tuần
  • Chợ Si Ma Cai họp Chủ nhật hàng tuần

Huyện Si Ma Cai nổi bật với nhiều sản vật đặc trưng của vùng khí hậu ôn đới núi cao, gồm:

• Lê Tai Nung, mận Tả Van
• Dược liệu quý như tam thất, đương quy
• Rượu ngô men lá – đặc sản được ưa chuộng
• Vùng hoa tam giác mạch – điểm nhấn trong phát triển du lịch sinh thái – văn hóa

Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050

Mục tiêu đến năm 2030

• Thu nhập bình quân đầu người tăng ≥1,5 lần;
• Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp đạt ≥50%;
• ≥70% xã đạt chuẩn nông thôn mới;
• Thị trấn Si Ma Cai được công nhận đô thị loại V;
• Du khách đạt ~120.000–150.000 lượt/năm, thúc đẩy kinh tế - văn hóa địa phương.

Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Si Ma Cai

Tầm nhìn đến năm 2050

• Thị trấn Si Ma Cai trở thành đô thị sinh thái biên giới – văn hóa – thương mại kết nối quốc tế;
• Kinh tế đa ngành – xanh – bền vững: kết hợp nông nghiệp sạch, chế biến, thổ cẩm và du lịch;
• Văn hóa - thiên nhiên được tôn trọng: lễ hội dân tộc sống trong đời sống, ruộng bậc thang – rừng – nước được quản lý bảo tồn;
• Ứng phó biến đổi khí hậu: chính sách phòng vệ lũ lụt, bảo vệ nguồn nước, xử lý rác thải;
• Xã hội phát triển: y tế – giáo dục hiện đại, dân trí cao, kỹ thuật số, chất lượng cuộc sống tốt, gắn với bản sắc dân tộc.

Huyện Si Ma Cai – với diện tích 234,5 km² và dân số khoảng 37.000 – là huyện biên giới có cảnh sắc tự nhiên và văn hóa đặc sắc. Trước khi sáp nhập, huyện đặt nhiều định hướng phát triển đến 2030 với tầm nhìn sinh thái, văn hóa và kinh tế đa ngành đến năm 2050. Si Ma Cai được kỳ vọng trở thành đô thị biên giới văn minh, nơi giao lưu quốc tế, bảo tồn văn hóa và phát triển bền vững.