Tổng quan về huyện Kon Plông trước sáp nhập
Huyện Kon Plông nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Kon Tum, cách thành phố Kon Tum khoảng 60 km theo tuyến Quốc lộ 24. Đây là huyện miền núi có diện tích 1.371,2 km² và dân số 26.025 người (năm 2019), với mật độ trung bình chỉ khoảng 20 người/km², thấp hơn nhiều so với mức bình quân của tỉnh. Điều kiện địa hình chủ yếu là cao nguyên xen kẽ núi cao, có độ cao trung bình từ 800–1.000 m so với mực nước biển, tạo nên cảnh quan hùng vĩ và khí hậu ôn đới mát mẻ quanh năm.
Kon Plông có vị trí địa lý đặc biệt, đóng vai trò cầu nối giữa Kon Tum với các tỉnh Duyên hải miền Trung.
- Phía Đông giáp huyện Sơn Tây (Quảng Ngãi)
- Phía Tây giáp huyện Kon Rẫy và huyện Đăk Tô (Kon Tum)
- Phía Nam giáp huyện Kon Rẫy (Kon Tum) và huyện Mang Yang (Gia Lai)
- Phía Bắc giáp huyện Tu Mơ Rông và huyện Đăk Glei (Kon Tum)
Cộng đồng dân cư Kon Plông đa dạng, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số: Xê Đăng, Mơ Nâm, Ka Dong, H’rê, cùng người Kinh định cư tại thị trấn Măng Đen. Đời sống văn hóa giàu bản sắc, gắn liền với cồng chiêng Tây Nguyên, dệt thổ cẩm, các lễ hội cầu mưa, mừng lúa mới, tạo nên không gian văn hóa đặc trưng.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Kon Plông có 1 thị trấn và 8 xã trực thuộc.
- Thị trấn Măng Đen: Thành lập năm 2019, trung tâm hành chính – chính trị – kinh tế và du lịch của huyện. Đây cũng là đô thị sinh thái đang được quy hoạch phát triển trọng điểm.
- 8 xã: Đăk Nên, Đăk Ring, Đăk Tăng, Hiếu, Măng Buk, Măng Cành, Ngọc Tem, Pờ Ê.\
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Với địa hình đồi núi hiểm trở, Kon Plông gặp nhiều khó khăn trong phát triển hạ tầng.
- Giao thông: Trên địa bàn có Quốc lộ 24 chạy qua, kết nối các khu kinh tế Chu Lai, Dung Quất với Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, đồng thời mở ra cửa ngõ giao thương quốc tế qua Cửa khẩu Bờ Y. Ngoài ra, huyện còn có khoảng 50 km tuyến đường Đông Trường Sơn đi qua, nối Kon Tum với Đà Lạt và các tỉnh Tây Nguyên
- Hạ tầng xã hội: Hệ thống trường học, trạm y tế, nhà văn hóa cộng đồng được phân bổ khắp các xã, đáp ứng nhu cầu thiết yếu. Một số dự án bệnh viện, trung tâm thương mại nhỏ tại Măng Đen đang được triển khai.
- Hạ tầng kỹ thuật: Mạng điện lưới quốc gia đã đến hầu hết các thôn làng, nước sạch và viễn thông đang dần được phủ rộng. Đây là nền tảng để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và du lịch nghỉ dưỡng.
Kinh tế
Nền kinh tế của Kon Plông dựa vào nông – lâm nghiệp và dịch vụ du lịch.
- Nông nghiệp: Ngoài lúa và hoa màu, huyện phát triển cây công nghiệp dài ngày như cà phê, hồ tiêu, cùng với các loại dược liệu quý (sâm Ngọc Linh, đảng sâm, lan kim tuyến). Nông nghiệp công nghệ cao, trồng rau, hoa ôn đới, cây ăn quả như lê, đào, mận đang được mở rộng tại Măng Đen.
- Lâm nghiệp: Với diện tích rừng tự nhiên và rừng sản xuất lớn (hàng chục nghìn ha), là nguồn tài nguyên quan trọng phục vụ phát triển kinh tế và bảo tồn sinh thái.
- Du lịch: Với khí hậu 18–22°C, Kon Plông được mệnh danh là “Đà Lạt thứ hai”, nổi bật với rừng thông Măng Đen, hồ Đăk Ke, thác Pa Sỹ, cùng nhiều tuyến du lịch cộng đồng, nghỉ dưỡng sinh thái. Đây là ngành kinh tế mũi nhọn, thu hút nhiều nhà đầu tư lớn.
Làng nghề truyền thống
Kon Plông còn nổi bật với các làng nghề truyền thống gắn liền với đời sống cộng đồng.
- Dệt thổ cẩm: Nghề thủ công lâu đời của đồng bào, đặc biệt phát triển tại các làng xã như Măng Bút, với hoa văn tinh tế thể hiện bản sắc văn hóa.
- Đan lát: Phổ biến ở nhiều làng, trong đó có Làng Văn hóa – Du lịch cộng đồng Kon Pring, nơi du khách có thể trực tiếp trải nghiệm.
- Làm rượu cần: Nghề truyền thống đặc trưng, gắn liền với các lễ hội và sinh hoạt cộng đồng, thường được giới thiệu cho khách tham quan tại Kon Pring.
Di tích và lễ hội
Kon Plông sở hữu nhiều thắng cảnh nổi tiếng như thác Pa Sỹ, hồ Đăk Ke, hay rừng thông Măng Đen – những điểm đến hấp dẫn của khách du lịch trong và ngoài nước. Không chỉ có thiên nhiên, nơi đây còn là vùng đất giàu bản sắc văn hóa Tây Nguyên.
- Du lịch cộng đồng Kon Pring: Điểm đến tiêu biểu để tìm hiểu đời sống truyền thống, kiến trúc nhà Rông, nhà sàn, thưởng thức rượu cần, nghe tiếng cồng chiêng và tham gia các lễ hội dân gian.
- Múa cồng chiêng: Di sản phi vật thể đặc sắc, được đồng bào Mơ Nâm và Xê Đăng lưu truyền qua nhiều thế hệ.
- Lễ hội dân gian: Lễ mừng lúa mới, lễ hội cầu mưa, phản ánh tín ngưỡng nông nghiệp, tinh thần đoàn kết và niềm tin vào thiên nhiên của cộng đồng.
Những yếu tố này không chỉ làm phong phú đời sống văn hóa, mà còn là nguồn lực quan trọng để phát triển du lịch văn hóa – sinh thái tại Kon Plông.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, Kon Plông được định hướng trở thành một trong ba vùng kinh tế động lực của tỉnh Kon Tum, cùng với thành phố Kon Tum và Khu kinh tế cửa khẩu Quốc tế Bờ Y – Ngọc Hồi. Huyện tập trung phát triển kinh tế dựa trên ba trụ cột chính là nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến và du lịch sinh thái.
Về nông nghiệp, Kon Plông hướng tới xây dựng vùng sản xuất nông nghiệp xanh, ứng dụng khoa học kỹ thuật, ưu tiên phát triển cây dược liệu, rau – hoa ôn đới và cây ăn quả đặc trưng vùng khí hậu mát.
Trong lĩnh vực công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, huyện tập trung đầu tư xây dựng hai cụm công nghiệp và hai trung tâm tiểu thủ công nghiệp, ưu tiên cho chế biến nông – lâm sản và phát triển các sản phẩm thủ công mỹ nghệ.
Về du lịch, Măng Đen được định hướng trở thành trung tâm du lịch sinh thái quốc gia, phát triển các khu nghỉ dưỡng, biệt thự sinh thái và du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa.
Cùng với đó, huyện chú trọng mở rộng không gian đô thị Măng Đen khoảng 100 ha, quy hoạch khu du lịch 300 ha, nâng cấp Quốc lộ 24, hoàn thiện tuyến đường Đông Trường Sơn và các tuyến liên xã, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và phát triển.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Kon Plông
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Kon Plông được định hướng trở thành một đô thị sinh thái hiện đại, phát triển hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và môi trường. Huyện sẽ trở thành trung tâm du lịch quốc gia – quốc tế, với Măng Đen là điểm đến nghỉ dưỡng hàng đầu, có hệ thống resort, khách sạn và dịch vụ giải trí cao cấp, gắn liền với bản sắc văn hóa dân tộc. Về kinh tế, Kon Plông hướng tới nền kinh tế xanh – bền vững dựa trên phát triển nông nghiệp hữu cơ, năng lượng tái tạo và công nghiệp sạch.
