Tổng quan về huyện Lục Ngạn
Lục Ngạn là huyện miền núi thấp nằm ở phía đông tỉnh Bắc Giang, cách thành phố Bắc Giang khoảng 40 km và cách thủ đô Hà Nội khoảng 90 km. Đây là địa phương thuộc vùng Đông Bắc, nổi bật với cảnh quan thiên nhiên phong phú và địa hình đa dạng.
- Diện tích: 856,89 km² (sau điều chỉnh hành chính năm 2024)
- Dân số (tính đến 31/12/2023): 126.625 người
- Mật độ dân số: Khoảng 147 người/km²
- Trung tâm hành chính: Thị trấn Phì Điền (được công nhận là huyện lỵ từ năm 2024)
Lục Ngạn nằm ở vùng chuyển tiếp giữa trung du và miền núi, tiếp giáp với các địa phương sau:
- Phía Đông giáp huyện Sơn Động
- Phía Tây giáp thị xã Chũ (phần còn lại của Lục Ngạn cũ) và huyện Hữu Lũng (Lạng Sơn)
- Phía Nam giáp huyện Lục Nam
- Phía Bắc giáp huyện Chi Lăng và huyện Lộc Bình (Lạng Sơn)
Địa hình Lục Ngạn chủ yếu là đồi núi thấp đan xen vùng trũng, hệ thống sông suối dày đặc, thuận lợi cho phát triển nông – lâm nghiệp và thủy lợi. Đặc biệt, hồ Cấm Sơn rộng khoảng 2.600 ha là điểm nhấn sinh thái và du lịch quan trọng của huyện.
Đơn vị hành chính
Huyện gồm 19 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó:
- 2 thị trấn: Phì Điền (huyện lỵ), Biển Động
- 17 xã: Biên Sơn, Cấm Sơn, Đèo Gia, Đồng Cốc, Giáp Sơn, Hộ Đáp, Kim Sơn, Phong Minh, Phong Vân, Phú Nhuận, Sa Lý, Sơn Hải, Tân Hoa, Tân Lập, Tân Mộc, Tân Quang, Tân Sơn.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Lục Ngạn nằm ven quốc lộ 31 và tuyến đường sắt Hà Nội – Lạng Sơn, tạo điều kiện thuận lợi cho kết nối liên tỉnh. Mạng lưới đường huyện, xã và đường nông thôn được đầu tư nâng cấp, đảm bảo giao thông thông suốt giữa khu vực miền núi và trung tâm hành chính.
- Huyện có địa hình đa dạng đặc trưng vùng Đông Bắc, gồm đồi núi thấp, sông suối, thung lũng trồng cây ăn quả và hồ Cấm Sơn – một hồ lớn có vai trò quan trọng trong thủy lợi, sinh thái và du lịch.
Kinh tế
- Nông nghiệp: Lục Ngạn là ngôi vương vải thiều Việt Nam – sản lượng lớn, giá trị xuất khẩu cao. Ngoài ra còn trồng nhãn, hồng, na và sản xuất lúa, ngô. Nông dân gặt hái hơn 20 triệu đồng/ha từ cây ăn quả.
- Công nghiệp & tiểu thủ công nghiệp: Có các cụm công nghiệp triển khai chế biến hoa quả, vật liệu xây dựng, sản xuất giấy dó và thủ công mỹ nghệ.
- Thương mại – dịch vụ – logistics: Kết nối giao thương thuận lợi, trung tâm huyện là điểm trung chuyển hàng hóa; du lịch sinh thái (Hồ Cấm Sơn, vườn cây trái) đang được khai thác.
Khu công nghiệp/ Làng nghề truyền thống
- Cụm công nghiệp nhỏ: tập trung tại thị trấn Phì Điền và Biển Động, chuyên chế biến nông sản và sản xuất vật liệu.
- Làng nghề: giấy dó Trại Cao, sinh vật cảnh Quý Sơn, thủ công mỹ nghệ – tạo thêm sinh kế và giữ bản sắc địa phương.
Di tích – Lễ hội
Huyện Lục Ngạn có hệ thống di tích lịch sử – văn hóa phong phú, trong đó nhiều công trình đã được xếp hạng cấp tỉnh. Tiêu biểu có thể kể đến:
- Đền Quan Quận (đền Khánh Vân) – Thị trấn Chũ
- Chùa Khánh Vân – Thị trấn Chũ
- Đình Cống Luộc – Xã Kiên Lao
- Đình làng Kim – Thôn Kim 1, xã Phượng Sơn
- Đình Giáp Hạ – Xã Giáp Hạ
- Đình Thanh Hà / Chùa Thanh Hà – Xã An Hà
- Đình Bình Yên – Xã Bình Yên
- Đền Hạ – Xã Kiên Thành
- Chùa Am Vãi – Xã Nam Dương
Bên cạnh hệ thống di tích lịch sử – văn hóa nổi bật, huyện Lục Ngạn còn duy trì nhiều lễ hội truyền thống, trong đó tiêu biểu là Lễ hội Từ Hả được tổ chức ở xã Hồng Giang vào ngày mùng 7 và 8 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Lễ hội này không chỉ là dịp sinh hoạt tín ngưỡng cộng đồng mà còn góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa địa phương.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người: tăng 1,5–2 lần.
- ≥ 60% lao động chuyển sang các ngành phi nông nghiệp.
- 70% xã đạt chuẩn nông thôn mới.
- Thị trấn Phì Điền và Biển Động trở thành đô thị loại V–IV.
- Du lịch – sinh thái đạt ít nhất 200.000 lượt khách/năm.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Lục Ngạn
Tầm nhìn đến năm 2050
- Trung tâm nông nghiệp công nghệ cao và du lịch sinh thái vùng Đông Bắc.
- Kinh tế đa ngành: kết hợp nông nghiệp xuất khẩu, chế biến, dịch vụ, làng nghề và công nghiệp nhẹ.
- Bảo tồn văn hóa và cảnh quan: phiên chợ, lễ hội, hồ Cấm Sơn, núi đồi giữ nét truyền thống.
- Môi trường xanh – sáng: đô thị phát triển theo hướng thông minh, nền kinh tế xanh, an sinh xã hội.
- Chính quyền hiện đại: quản trị đô thị điện tử, năng lực phục vụ chuyên nghiệp.
Huyện Lục Ngạn – vùng đất 856 km² với dân số khoảng 126.600 người – là đầu tầu trồng cây ăn quả nổi tiếng (vải thiều), sở hữu hồ Cấm Sơn rộng lớn và đa văn hóa dân tộc. Trước khi sáp nhập, huyện đã xây dựng chiến lược phát triển toàn diện tới năm 2030 với trọng tâm là nông nghiệp chất lượng, công nghiệp hỗ trợ, du lịch cấp tỉnh và đến năm 2050 hướng đến mô hình kinh tế xanh – hiện đại.
