Tổng quan về tỉnh Cao Bằng
Tỉnh Cao Bằng nằm ở vùng Đông Bắc Bộ của Việt Nam, là một trong những địa phương có địa hình hiểm trở, nhiều núi cao, rừng rậm và biên giới dài giáp với Trung Quốc. Với vị trí chiến lược quan trọng cả về quốc phòng, kinh tế và văn hóa, Cao Bằng giữ vai trò là cửa ngõ giao thương quốc tế ở phía Bắc nước ta thông qua cửa khẩu quốc tế Tà Lùng và nhiều cửa khẩu phụ khác.
Tỉnh có diện tích tự nhiên khoảng 6.690 km² , dân số theo thống kê năm 2022 đạt khoảng 535.800 người , trong đó phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán Chay… chiếm trên 90% dân số. Đây là một trong những tỉnh có tỷ lệ dân tộc thiểu số cao nhất cả nước, với đời sống văn hóa đa dạng, phong tục tập quán phong phú và các lễ hội truyền thống đặc sắc.
Vị trí địa lý:
- Phía Bắc và Đông Bắc: Giáp Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) với đường biên giới dài hơn 330 km.
- Phía Tây: Giáp tỉnh Hà Giang .
- Phía Tây Nam: Giáp tỉnh Tuyên Quang .
- Phía Nam: Giáp tỉnh Bắc Kạn .
- Phía Đông Nam: Giáp tỉnh Lạng Sơn .
Tỉnh Cao Bằng là địa phương có diện tích tự nhiên chưa đạt theo quy định (6.700,4 km², chỉ đạt 83,8% tiêu chuẩn). Tuy nhiên, tỉnh không thực hiện sắp xếp cấp tỉnh vì có đường biên giới quốc gia rất dài giáp Trung Quốc, địa hình đồi núi cao chia cắt phức tạp và các tỉnh giáp ranh đều không phù hợp để sáp nhập. Thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, tỉnh Cao Bằng tiến hành sắp xếp, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp xã để tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Đặc điểm địa hình và khí hậu:
Cao Bằng là tỉnh vùng cao, có địa hình chia cắt mạnh bởi hệ thống núi đá vôi và núi đất xen kẽ. Độ cao trung bình khoảng 200–600m, có nơi lên tới hơn 1.000m so với mực nước biển. Khí hậu thuộc loại nhiệt đới ẩm, mang đặc điểm của khí hậu núi cao với mùa đông lạnh, có sương mù và đôi khi có băng tuyết ở vùng núi cao như Trùng Khánh, Hà Quảng.
Tỉnh có nhiều sông suối, đáng kể nhất là hệ thống sông Bằng Giang, sông Quây Sơn… chảy từ Trung Quốc vào nội địa Việt Nam rồi trở lại Trung Quốc. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp, thủy điện và du lịch sinh thái.
Văn hóa – Lịch sử:
Cao Bằng là vùng đất giàu truyền thống cách mạng, nơi gắn liền với nhiều dấu mốc lịch sử quan trọng. Hang Pác Bó , suối Lê Nin, núi Các Mác… là những địa danh lịch sử thiêng liêng gắn với thời gian Bác Hồ trở về nước lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Nơi đây được xem là "cái nôi của cách mạng Việt Nam".
Bên cạnh đó, văn hóa dân gian và lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số như Lồng Tồng, hội Nàng Hai, hội Pháo hoa Quảng Uyên… cũng góp phần làm nên bản sắc văn hóa độc đáo của vùng đất biên cương này.
Kinh tế – Du lịch:
Dù còn là tỉnh nghèo, kinh tế chủ yếu dựa vào nông – lâm nghiệp và chăn nuôi nhỏ lẻ, nhưng Cao Bằng đang từng bước chuyển mình thông qua phát triển hạ tầng giao thông, công nghiệp khai khoáng, chế biến nông sản và đặc biệt là du lịch.
Cao Bằng sở hữu nhiều điểm đến du lịch nổi tiếng , bao gồm:
- Thác Bản Giốc – một trong những thác nước đẹp nhất châu Á.
- Động Ngườm Ngao , hồ Thang Hen , hang Pác Bó .
- Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng , với nhiều di sản địa chất, sinh thái và văn hóa đặc sắc.
Đơn vị hành chính cấp huyện
Tính đến năm 2025, tỉnh Cao Bằng có 10 đơn vị hành chính cấp huyện , bao gồm 1 thành phố trực thuộc tỉnh và 9 huyện miền núi. Việc phân chia này phù hợp với đặc điểm địa hình hiểm trở, cư dân phân bố rải rác và các yếu tố lịch sử – văn hóa riêng biệt của từng khu vực trong tỉnh.
1. Thành phố Cao Bằng: Là trung tâm hành chính, kinh tế, văn hóa của tỉnh. Nơi đây tập trung hệ thống giao thông đối ngoại, các cơ quan cấp tỉnh, trường học, bệnh viện và các khu đô thị mới.
2. Huyện Bảo Lạc: Nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh, địa hình núi cao hiểm trở, chủ yếu là người Mông, Dao và Tày sinh sống. Tiềm năng phát triển nông – lâm nghiệp và du lịch cộng đồng.
3. Huyện Bảo Lâm: Giáp ranh tỉnh Hà Giang, có rừng tự nhiên lớn, giàu tài nguyên khoáng sản, đất đai thích hợp trồng dược liệu, cây công nghiệp ngắn ngày.
4. Huyện Hà Quảng: Là huyện miền núi nằm dọc biên giới Việt – Trung, có nhiều di tích cách mạng nổi tiếng như khu di tích Pác Bó. Văn hóa dân tộc và cảnh quan thiên nhiên là thế mạnh du lịch địa phương.
5. Huyện Hạ Lang: Tọa lạc phía Đông tỉnh, giáp biên giới Trung Quốc. Hạ Lang có địa hình chia cắt mạnh, nhiều hang động, thác nước và rừng nguyên sinh, phù hợp với phát triển du lịch sinh thái và cửa khẩu.
6. Huyện Hòa An: Giáp thành phố Cao Bằng, địa hình trung du với dân cư đông đúc, là một trong những vùng kinh tế nông nghiệp trọng điểm của tỉnh.
7. Huyện Nguyên Bình: Nằm ở phía Tây Nam tỉnh, có khí hậu mát mẻ, tài nguyên rừng và khoáng sản phong phú. Nơi đây từng là căn cứ địa kháng chiến quan trọng.
8. Huyện Quảng Hòa: Được thành lập trên cơ sở sáp nhập một số đơn vị cũ, là khu vực trọng điểm giao thương và sản xuất nông nghiệp vùng Đông Bắc Cao Bằng.
9. Huyện Thạch An: Phía Nam tỉnh, có địa hình núi thấp xen kẽ đồng bằng nhỏ. Thạch An có nhiều tuyến giao thông liên tỉnh đi qua, tạo thuận lợi cho lưu thông và phát triển sản xuất.
10. Huyện Trùng Khánh: Là một trong những địa phương phát triển mạnh du lịch, nổi bật với thác Bản Giốc , động Ngườm Ngao và hệ thống hang động đá vôi. Đây cũng là khu vực có tiềm năng hợp tác biên giới và thương mại dịch vụ.
Đơn vị hành chính cấp xã
Tính đến năm 2025, tỉnh Cao Bằng có tổng cộng 161 đơn vị hành chính cấp xã , bao gồm 14 thị trấn , 8 phường , và 139 xã . Các đơn vị hành chính cấp xã được phân bổ theo 10 đơn vị hành chính cấp huyện như sau:
1. Thành phố Cao Bằng (8 phường, 3 xã)
- Phường: Đề Thám, Duyệt Trung, Hòa Chung, Hợp Giang, Ngọc Xuân, Sông Bằng, Sông Hiến, Tân Giang.
- Xã: Chu Trinh, Hưng Đạo, Vĩnh Quang.
2. Huyện Bảo Lạc (1 thị trấn, 16 xã)
- Thị trấn: Bảo Lạc.
- Xã: Bảo Toàn, Cô Ba, Cốc Pàng, Đình Phùng, Hồng An, Hồng Trị, Hưng Đạo, Hưng Thịnh, Huy Giáp, Khánh Xuân, Kim Cúc, Phan Thanh, Sơn Lập, Sơn Lộ, Thượng Hà, Xuân Trường.
3. Huyện Bảo Lâm (1 thị trấn, 12 xã)
- Thị trấn: Pác Miầu.
- Xã: Đức Hạnh, Lý Bôn, Mông Ân, Nam Cao, Nam Quang, Quảng Lâm, Thạch Lâm, Thái Học, Thái Sơn, Vĩnh Phong, Vĩnh Quang, Yên Thổ.
4. Huyện Hà Quảng (2 thị trấn, 19 xã)
- Thị trấn: Xuân Hòa, Thông Nông.
- Xã: Cải Viên, Cần Nông, Cần Yên, Đa Thông, Hồng Sỹ, Lũng Nặm, Lương Can, Lương Thông, Mã Ba, Ngọc Đào, Ngọc Động, Nội Thôn, Quý Quân, Sóc Hà, Thanh Long, Thượng Thôn, Tổng Cọt, Trường Hà, Yên Sơn.
5. Huyện Hạ Lang (1 thị trấn, 12 xã)
- Thị trấn: Thanh Nhật.
- Xã: An Lạc, Cô Ngân, Đức Quang, Đồng Loan, Kim Loan, Lý Quốc, Minh Long, Quang Long, Thắng Lợi, Thị Hoa, Thống Nhất, Vinh Quý.
6. Huyện Hòa An (1 thị trấn, 14 xã)
- Thị trấn: Nước Hai.
- Xã: Bạch Đằng, Bình Dương, Dân Chủ, Đại Tiến, Đức Long, Hoàng Tung, Hồng Nam, Hồng Việt, Lê Chung, Nam Tuấn, Ngũ Lão, Nguyễn Huệ, Quang Trung, Trương Lương.
7. Huyện Nguyên Bình (2 thị trấn, 15 xã)
- Thị trấn: Nguyên Bình, Tĩnh Túc.
- Xã: Ca Thành, Hoa Thám, Hưng Đạo, Mai Long, Minh Tâm, Phan Thanh, Quang Thành, Tam Kim, Thành Công, Thể Dục, Thịnh Vượng, Triệu Nguyên, Vũ Minh, Vũ Nông, Yên Lạc.
8. Huyện Quảng Hòa (3 thị trấn, 16 xã)
- Thị trấn: Quảng Uyên, Hòa Thuận, Tà Lùng.
- Xã: Bế Văn Đàn, Cai Bộ, Cách Linh, Chí Thảo, Đại Sơn, Độc Lập, Hạnh Phúc, Hồng Quang, Mỹ Hưng, Ngọc Động, Phi Hải, Phúc Sen, Quảng Hưng, Quốc Toản, Tiên Thành, Tự Do.
9. Huyện Thạch An (1 thị trấn, 13 xã)
- Thị trấn: Đông Khê.
- Xã: Canh Tân, Đức Long, Đức Thông, Đức Xuân, Kim Đồng, Lê Lai, Lê Lợi, Minh Khai, Quang Trọng, Thái Cường, Thụy Hùng, Trọng Con, Vân Trình.
10. Huyện Trùng Khánh (2 thị trấn, 19 xã)
- Thị trấn: Trùng Khánh, Trà Lĩnh.
- Xã: Cao Chương, Cao Thăng, Chí Viễn, Đàm Thủy, Đình Phong, Đoài Dương, Đức Hồng, Khâm Thành, Lăng Hiếu, Ngọc Côn, Ngọc Khê, Phong Châu, Phong Nặm, Quang Hán, Quang Trung, Quang Vinh, Tri Phương, Trung Phúc, Xuân Nội.
Quy hoạch tỉnh Cao Bằng (2021–2030, tầm nhìn đến 2050)
Quy hoạch tỉnh Cao Bằng đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, toàn diện và gắn với đặc thù miền núi, biên giới. Tỉnh sẽ tập trung đầu tư hạ tầng giao thông chiến lược , kết nối với các tỉnh vùng Đông Bắc và hành lang kinh tế Trung Quốc – ASEAN, đặc biệt là tuyến cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh . Bên cạnh đó, Cao Bằng định hướng phát triển đô thị xanh, thông minh , lấy TP Cao Bằng làm hạt nhân và mở rộng các đô thị vệ tinh.
Trong lĩnh vực kinh tế, tỉnh ưu tiên xây dựng các khu công nghiệp, cụm công nghiệp mới , thúc đẩy du lịch sinh thái, du lịch văn hóa – lịch sử , nổi bật là công viên địa chất non nước Cao Bằng. Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển kinh tế nông thôn cũng là trụ cột quan trọng nhằm nâng cao đời sống người dân. Đồng thời, quy hoạch cũng chú trọng bảo vệ rừng, nguồn nước và gìn giữ bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số .
