Tổng quan về tỉnh Thái Nguyên
Tỉnh Thái Nguyên nằm ở trung tâm vùng Trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội khoảng 80 km về phía Bắc. Tỉnh tiếp giáp với Bắc Kạn ở phía Bắc, Lạng Sơn ở phía Đông, Bắc Giang và Vĩnh Phúc ở phía Nam, Tuyên Quang và Phú Thọ ở phía Tây. Với vị trí chiến lược, Thái Nguyên đóng vai trò quan trọng trong kết nối kinh tế giữa miền núi phía Bắc và vùng đồng bằng sông Hồng.
Về mặt địa lý, tỉnh có 4 điểm cực được xác định như sau:
- Cực Bắc : thuộc xã Thượng Nung , huyện Võ Nhai.
- Cực Nam : thuộc xã Đắc Sơn , thành phố Phổ Yên.
- Cực Đông : thuộc xã Cây Thị , huyện Đồng Hỷ.
- Cực Tây : thuộc xã Yên Lạc , huyện Phú Lương.
Thái Nguyên có diện tích tự nhiên khoảng 3.562 km² , với địa hình chủ yếu là đồi núi thấp xen kẽ đồng bằng , thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, công nghiệp, đô thị và du lịch. Hai con sông lớn là sông Cầu và sông Công chảy qua địa bàn, góp phần tạo nên hệ sinh thái đa dạng và điều kiện thuận lợi cho sản xuất.
Tính đến năm 2023, dân số toàn tỉnh đạt khoảng 1,4 triệu người , gồm nhiều dân tộc cùng sinh sống như Kinh, Tày, Nùng, Sán Dìu, H’Mông ... Trong đó, người Kinh chiếm đa số và tập trung ở các đô thị lớn như Thái Nguyên, Sông Công, Phổ Yên . Với tiềm năng lớn về tài nguyên, lao động và hạ tầng, Thái Nguyên hiện là trung tâm giáo dục, công nghiệp và công nghệ hàng đầu của vùng trung du miền núi phía Bắc.
Đơn vị hành chính cấp huyện
Tỉnh Thái Nguyên hiện có 9 đơn vị hành chính cấp huyện , gồm 3 thành phố và 6 huyện , mỗi địa phương mang đặc điểm riêng phục vụ phát triển kinh tế – xã hội toàn diện.
- Thành phố Thái Nguyên là trung tâm chính trị, hành chính, giáo dục và kinh tế lớn của tỉnh, là đô thị loại I và đầu mối giao thông vùng.
- Thành phố Sông Công nằm ở phía nam, có thế mạnh về công nghiệp và đô thị hóa nhanh.
- Thành phố Phổ Yên phát triển năng động với trọng điểm là Khu công nghiệp Yên Bình , nơi đặt nhà máy Samsung và nhiều dự án FDI.
- Huyện Đại Từ có địa hình đồi núi, nổi bật với vùng chè và tiềm năng du lịch sinh thái quanh hồ Núi Cốc.
- Huyện Định Hóa là vùng căn cứ cách mạng ATK, giàu giá trị lịch sử, đang được khai thác du lịch văn hóa.
- Huyện Đồng Hỷ giáp thành phố Thái Nguyên, đang trong quá trình đô thị hóa, mở rộng không gian phát triển.
- Huyện Phú Bình có vị trí thuận lợi, gần Bắc Ninh và Bắc Giang, phù hợp phát triển công nghiệp và giao thương.
- Huyện Phú Lương nổi tiếng với chè đặc sản, có tiềm năng phát triển nông nghiệp sạch và du lịch sinh thái.
- Huyện Võ Nhai là vùng núi phía Bắc, giàu tài nguyên thiên nhiên, phù hợp phát triển du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa dân tộc.
Đơn vị hành chính cấp xã
Toàn tỉnh Thái Nguyên có tổng cộng 172 đơn vị hành chính cấp xã , bao gồm 41 phường , 10 thị trấn và 121 xã . Danh sách các đơn vị này được phân theo từng đơn vị hành chính cấp huyện như sau:
1. Thành phố Thái Nguyên ( 23 phường, 7 xã)
- Phường : Phan Đình Phùng, Trưng Vương, Túc Duyên, Hoàng Văn Thụ, Quang Trung, Quán Triều, Đồng Quang, Tân Thịnh, Tân Lập, Phú Xá, Trung Thành, Tân Thành, Tích Lương, Gia Sàng, Cam Giá, Đồng Bẩm, Cao Ngạn, Chùa Hang, Quang Vinh, Tân Long, Thịnh Đán, Quyết Thắng, Phúc Hà.
- Xã : Thịnh Đức, Tân Cương, Phúc Xuân, Phúc Trìu, Đồng Liên, Huống Thượng, Sơn Cẩm.
2. Thành phố Sông Công ( 7 phường, 3 xã)
- Phường : Thắng Lợi, Phố Cò, Cải Đan, Lương Sơn, Mỏ Chè, Châu Sơn, Bách Quang.
- Xã : Bá Xuyên, Tân Quang, Bình Sơn.
3. Thành phố Phổ Yên ( 10 phường, 8 xã)
- Phường : Ba Hàng, Bãi Bông, Đắc Sơn, Hồng Tiến, Nam Tiến, Tân Hương, Tiên Phong, Đông Cao, Trung Thành, Thuận Thành
- Xã : Phúc Thuận, Minh Đức, Bắc Sơn, Thành Công, Vạn Phái, Phúc Tân, Phúc Thuận, Tân Phú.
4. Huyện Đại Từ ( 2 thị trấn, 25 xã)
- Thị trấn : Hùng Sơn, Quân Chu.
- Xã : An Khánh, Bản Ngoại, Bình Thuận, Cát Nê, Cù Vân, Đức Lương, Hà Thượng, Hoàng Nông, Khôi Kỳ, La Bằng, Lục Ba, Minh Tiến, Mỹ Yên, Phú Cường, Phú Lạc, Phú Thịnh, Phú Xuyên, Phục Linh, Quân Chu, Tân Linh, Tân Thái, Tiên Hội, Vạn Phú, Văn Yên, Yên Lãng.
5. Huyện Định Hóa ( 1 thị trấn, 21 xã)
- Thị trấn : Chợ Chu
- Xã : Bảo Linh, Bình Thành, Bình Yên, Bộc Nhiêu, Định Biên, Điềm Mặc, Kim Phượng, Lam Vỹ, Linh Thông, Phú Đình, Phú Tiến, Phúc Chu, Phượng Tiến, Quy Kỳ, Sơn Phú, Tân Dương, Tân Thịnh, Thanh Định, Trung Hội, Trung Lương, Đồng Thịnh.
6. Huyện Đồng Hỷ ( 2 thị trấn, 12 xã)
- Thị trấn : Sông Cầu, Trại Cau
- Xã : Cây Thị, Hòa Bình, Hóa Thượng, Hóa Trung, Hợp Tiến, Khe Mo, Minh Lập, Nam Hòa, Quang Sơn, Tân Long, Văn Hán, Văn Lăng.
7. Huyện Phú Bình ( 1 thị trấn, 19 xã)
- Thị trấn : Hương Sơn
- Xã : Bảo Lý, Bàn Đạt, Dương Thành, Điềm Thụy, Đào Xá, Hà Châu, Kha Sơn, Lương Phú, Nga My, Nhã Lộng, Tân Đức, Tân Hòa, Tân Khánh, Tân Kim, Tân Thành, Thượng Đình, Thanh Ninh, Úc Kỳ, Xuân Phương.
8. Huyện Phú Lương ( 2 thị trấn, 12 xã)
- Thị trấn : Đu, Giang Tiên
- Xã : Cổ Lũng, Động Đạt, Hợp Thành, Ôn Lương, Phú Đô, Phủ Lý, Tức Tranh, Vô Tranh, Yên Đổ, Yên Lạc, Yên Ninh, Yên Trạch.
9. Huyện Võ Nhai ( 1 thị trấn, 14 xã)
- Thị trấn : Đình Cả
- Xã : Bình Long, Cúc Đường, Dân Tiến, La Hiên, Lâu Thượng, Liên Minh, Nghinh Tường, Phú Thượng, Phương Giao, Sảng Mộc, Thần Sa, Thượng Nung, Tràng Xá, Vũ Chấn.
Quy hoạch tỉnh Thái Nguyên (2021–2030, tầm nhìn đến 2050)
Quy hoạch tỉnh Thái Nguyên thời kỳ 2021–2030 , tầm nhìn đến 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 14/3/2023. Mục tiêu của quy hoạch là xây dựng Thái Nguyên trở thành trung tâm phát triển công nghiệp, giáo dục – đào tạo, nghiên cứu công nghệ cao và chuyển đổi số của vùng Trung du và miền núi phía Bắc. Đến năm 2030, tỉnh phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng GRDP khoảng 8–8,5%/năm , GRDP bình quân đầu người đạt 8.900 USD , cơ cấu kinh tế chuyển dịch mạnh theo hướng công nghiệp – dịch vụ. Về lâu dài, đến năm 2050, Thái Nguyên đặt mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương , phát triển xanh, thông minh và hiện đại. Quy hoạch cũng xác định 6 đột phá chiến lược, trong đó có phát triển hạ tầng đồng bộ, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và tăng cường liên kết vùng. Nhiều dự án trọng điểm được ưu tiên triển khai, đặc biệt trong các khu công nghiệp như Sông Công , Điềm Thụy , Yên Bình và hệ thống giao thông kết nối vùng, nhằm tạo động lực tăng trưởng bền vững cho toàn tỉnh.
