Tổng quan về thành phố Móng Cái trước sáp nhập
Thành phố Móng Cái nằm ở cực Đông Bắc của tỉnh Quảng Ninh, giữ vị trí chiến lược về kinh tế, thương mại và quốc phòng, là cửa khẩu quốc tế lớn nhất Việt Nam trên tuyến biên giới đất liền Việt – Trung. Trước các đợt điều chỉnh địa giới hành chính, Móng Cái đã được công nhận là đô thị loại II, đóng vai trò quan trọng trong phát triển vùng Đông Bắc Bộ.
Thành phố có diện tích tự nhiên khoảng 515,3 km², dân số khoảng 125.000 người (theo niên giám thống kê Quảng Ninh giai đoạn 2018–2019). Địa hình Móng Cái khá phức tạp, trải dài từ vùng đồi núi biên giới đến đồng bằng ven biển và hệ thống sông Ka Long đổ ra biển Đông. Khí hậu nơi đây là nhiệt đới ẩm gió mùa, mùa hè nóng ẩm, mùa đông lạnh khô.
Ranh giới hành chính của thành phố Móng Cái trước sáp nhập:
- Phía Bắc giáp thành phố Đông Hưng, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc
- Phía Nam giáp biển Đông
- Phía Đông giáp huyện Hải Hà
- Phía Tây giáp huyện Hải Hà và Trung Quốc
Nhờ vị trí đặc biệt này, Móng Cái trở thành điểm trung chuyển quan trọng trong chuỗi logistics quốc tế, đồng thời là cửa ngõ giao thương giữa Việt Nam và Trung Quốc.
Đơn vị hành chính
Trước khi có những đợt điều chỉnh quy mô, Móng Cái được chia thành các đơn vị hành chính bao gồm phường trung tâm, phường biên giới, xã vùng biển và xã nông thôn, hình thành nên không gian phát triển đa dạng cả đô thị và nông nghiệp.
Các đơn vị hành chính của thành phố Móng Cái trước sáp nhập gồm: Phường Trần Phú, Phường Ka Long, Phường Ninh Dương, Phường Hòa Lạc, Phường Hải Yên, Phường Hải Hòa, Phường Bình Ngọc, Phường Hải Sơn, Xã Bắc Sơn, Xã Hải Tiến, Xã Hải Đông, Xã Vạn Ninh, Xã Vĩnh Trung, Xã Vĩnh Thực, Xã Quảng Nghĩa, Xã Hải Xuân
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của thành phố Móng Cái trước sáp nhập được đánh giá là tương đối hoàn chỉnh và hiện đại, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, thương mại và dịch vụ cửa khẩu. Thành phố đã quy hoạch nhiều tuyến đường chiến lược như Quốc lộ 18C, Quốc lộ 18B kết nối từ trung tâm thành phố qua các xã biên giới đến cửa khẩu Bắc Phong Sinh, Cảng Vạn Gia và khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái.
Hệ thống hạ tầng cửa khẩu được đầu tư đồng bộ, nổi bật là Cửa khẩu Quốc tế Móng Cái với năng lực thông quan lớn nhất Việt Nam, phục vụ xuất nhập khẩu hàng hóa và phương tiện vận tải container. Khu vực cửa khẩu Ka Long – Bắc Luân được quy hoạch thành Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái, phát triển các dịch vụ logistics, kho bãi, thương mại tự do và xuất nhập khẩu.
Ngoài ra, hạ tầng đô thị trung tâm Móng Cái từng bước được mở rộng với các tuyến đường hiện đại như Trần Phú, Hùng Vương, đại lộ Hòa Bình, cùng với nhiều công trình công cộng quan trọng: Bệnh viện Đa khoa khu vực Móng Cái, trường THPT Trần Phú, chợ Trung tâm Móng Cái. Hệ thống điện, cấp nước và viễn thông phát triển khá đồng bộ, đáp ứng yêu cầu đô thị hóa nhanh và nhu cầu sản xuất kinh doanh tại vùng biên giới.
Kinh tế
Kinh tế thành phố Móng Cái trước sáp nhập có cơ cấu phát triển rất đặc thù, trong đó thương mại – dịch vụ biên mậu là ngành chủ lực, chiếm tỷ trọng cao trong GRDP. Với vai trò cửa khẩu quốc tế lớn nhất Việt Nam, Móng Cái thu hút hàng nghìn doanh nghiệp logistics, xuất nhập khẩu và thương mại xuyên biên giới. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa qua cửa khẩu Móng Cái mỗi năm đạt hàng tỷ USD, đóng góp lớn cho nguồn thu ngân sách tỉnh Quảng Ninh.
Ngoài ra, hoạt động dịch vụ, thương mại nội địa cũng phát triển sôi động. Trung tâm thương mại Móng Cái, chợ Trung tâm Móng Cái, chợ Ka Long và các khu buôn bán sầm uất trở thành điểm đến quen thuộc của thương nhân và du khách. Nông – lâm – ngư nghiệp được duy trì tại các xã ven biển như Vạn Ninh, Hải Đông, Vĩnh Thực, với các nghề nuôi tôm công nghiệp, nuôi trồng thủy sản lồng bè và trồng rừng sản xuất.
Đặc biệt, lĩnh vực du lịch sinh thái biển đảo, nghỉ dưỡng đang được thành phố chú trọng phát triển. Khu du lịch Trà Cổ – Mũi Sa Vĩ là điểm nhấn thu hút lượng lớn du khách trong nước và quốc tế, tạo đà hình thành các dịch vụ lưu trú, ẩm thực và tour khám phá biên giới. Nhờ những lợi thế vượt trội này, Móng Cái trở thành trung tâm kinh tế biên mậu hàng đầu cả nước và là động lực tăng trưởng của tỉnh Quảng Ninh.
Làng nghề truyền thống
Thành phố Móng Cái trước sáp nhập không chỉ nổi tiếng bởi thương mại biên mậu sôi động mà còn lưu giữ nhiều làng nghề truyền thống mang đậm dấu ấn văn hóa biển và văn hóa biên giới. Trong đó, tiêu biểu nhất là nghề đóng tàu thuyền tại xã Hải Đông, vốn phát triển từ hàng trăm năm trước để phục vụ ngư dân vùng biển Trà Cổ – Vạn Gia. Những xưởng đóng ghe, đóng thuyền gỗ truyền thống tuy quy mô không lớn như ở các tỉnh ven biển miền Trung nhưng lại được duy trì bền bỉ qua nhiều thế hệ.
Bên cạnh đó, xã Vĩnh Thực, Vạn Ninh, Trà Cổ nổi tiếng với nghề làm nước mắm truyền thống. Tại các làng chài, người dân vẫn giữ công thức ủ chượp cá cơm với muối hạt trong chum sành, tạo ra hương vị đậm đà đặc trưng được thương lái thu mua tiêu thụ khắp Quảng Ninh và các tỉnh miền Bắc. Sản phẩm nước mắm Trà Cổ được công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh, góp phần quảng bá thương hiệu địa phương.
Một số gia đình tại xã Hải Sơn, Hải Xuân còn duy trì nghề đan lưới, đan vó phục vụ ngư nghiệp ven bờ và nuôi trồng thủy sản. Những làng nghề này không chỉ mang lại giá trị kinh tế ổn định mà còn là nét đẹp văn hóa truyền thống, được thành phố định hướng bảo tồn và phát triển gắn với du lịch cộng đồng.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Móng Cái trước sáp nhập sở hữu hệ thống di tích và danh lam thắng cảnh nổi bật, làm nên thương hiệu “thành phố nơi địa đầu Tổ quốc”. Nổi tiếng nhất chính là bãi biển Trà Cổ, được mệnh danh là “bãi biển trữ tình nhất Việt Nam” với bờ cát mịn trải dài gần 17km, cảnh quan hoang sơ thu hút hàng trăm nghìn lượt khách du lịch mỗi năm.
Mũi Sa Vĩ, điểm cực Đông Bắc của đất liền Việt Nam, là nơi đặt cột mốc địa đầu thiêng liêng, biểu tượng chủ quyền quốc gia. Đây là địa điểm không thể bỏ qua trong hành trình về vùng đất biên giới. Gần đó, đình Trà Cổ – di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, được xây dựng từ thế kỷ XVI, nổi tiếng với kiến trúc gỗ cổ và lễ hội đình Trà Cổ diễn ra hàng năm vào tháng 6 âm lịch.
Ngoài ra, hệ thống cửa khẩu Quốc tế Móng Cái, cầu Bắc Luân bắc qua sông Ka Long không chỉ là trung tâm giao thương sôi động mà còn là điểm check-in mang đậm dấu ấn vùng biên. Những địa danh này góp phần tạo nên một Móng Cái vừa năng động hiện đại vừa giàu giá trị truyền thống văn hóa – lịch sử.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Thành phố Móng Cái đặt mục tiêu trở thành đô thị loại I trực thuộc tỉnh Quảng Ninh, là trung tâm kinh tế cửa khẩu quốc tế lớn nhất cả nước. Trong giai đoạn đến năm 2030, thành phố tập trung đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông chiến lược như cao tốc Vân Đồn – Móng Cái, tuyến đường ven biển Trà Cổ – Vạn Gia, mở rộng quốc lộ 18B, quốc lộ 18C và các tuyến đường biên giới.
Đồng thời, Móng Cái phát triển mạnh các khu kinh tế cửa khẩu, trọng điểm là Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái với các phân khu chức năng thương mại tự do, logistics, công nghiệp sạch và dịch vụ tài chính. Nhiều dự án lớn đã và đang triển khai như Trung tâm logistics ICD Móng Cái, dự án mở rộng cửa khẩu Bắc Luân II, khu đô thị thương mại dịch vụ Ka Long – Bắc Luân.
Thành phố cũng chú trọng nâng cấp hạ tầng đô thị trung tâm, cải thiện môi trường sống, phát triển các khu đô thị mới hiện đại ven sông Ka Long và vùng ven biển Trà Cổ. Bên cạnh đó, Móng Cái hướng đến phát triển du lịch biển đảo và du lịch biên giới trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Móng Cái phấn đấu trở thành trung tâm kinh tế biên mậu, dịch vụ logistics và du lịch quốc tế hàng đầu khu vực Đông Bắc Á, đô thị loại đặc biệt hiện đại, thông minh và bền vững. Quy hoạch dài hạn xác định hình thành chuỗi đô thị – dịch vụ – logistics kết nối xuyên biên giới với thành phố Đông Hưng (Trung Quốc), phát triển hạ tầng đồng bộ và nâng cao năng lực thông quan cửa khẩu.
Thành phố đặt mục tiêu xây dựng các khu logistics và cảng cạn lớn phục vụ xuất nhập khẩu, hình thành khu công nghiệp công nghệ cao gắn với thương mại quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài có chọn lọc. Móng Cái cũng tập trung xây dựng đô thị thông minh với hệ thống quản lý giao thông, cấp thoát nước, xử lý chất thải đồng bộ, thân thiện môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu.
Trong lĩnh vực du lịch, tầm nhìn 2050 hướng đến phát triển Trà Cổ – Vĩnh Thực thành trung tâm du lịch biển quốc tế với chuỗi khách sạn cao cấp, sân golf, khu nghỉ dưỡng sinh thái, kết nối thuận lợi với cửa khẩu quốc tế và các cảng biển quan trọng.
