Tổng quan về thành phố Cẩm Phả trước sáp nhập
Thành phố Cẩm Phả nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh, là đô thị loại II, nổi tiếng là trung tâm công nghiệp khai thác than lớn nhất cả nước. Trước các đợt điều chỉnh địa giới, Cẩm Phả đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế công nghiệp của Quảng Ninh, đồng thời giữ vai trò kết nối giao thông, cảng biển và du lịch vùng Đông Bắc.
Diện tích tự nhiên của thành phố trước sáp nhập khoảng 486,45 km², dân số hơn 200.000 người. Địa hình Cẩm Phả đặc trưng bởi các dãy núi đá vôi xen lẫn thung lũng hẹp, ven biển có nhiều bãi cát và đảo nhỏ. Khí hậu thuộc vùng nhiệt đới ẩm gió mùa, thuận lợi phát triển nông nghiệp ven biển, khai khoáng và du lịch.
Ranh giới hành chính của thành phố Cẩm Phả trước sáp nhập:
- Phía Bắc giáp huyện Ba Chẽ và huyện Đầm Hà
- Phía Nam giáp vịnh Bái Tử Long
- Phía Đông giáp thành phố Móng Cái
- Phía Tây giáp thành phố Hạ Long và huyện Hoành Bồ
Cẩm Phả là đô thị quan trọng với hệ thống khai thác, chế biến than quy mô lớn, đồng thời là trung tâm hậu cần cảng biển và công nghiệp dịch vụ đi kèm.
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập các xã của huyện Vân Đồn và điều chỉnh địa giới hành chính, thành phố Cẩm Phả được chia thành nhiều phường đô thị trung tâm và xã vùng ven núi, ven biển. Các đơn vị hành chính này giữ vai trò quản lý dân cư, sản xuất công nghiệp – ngư nghiệp và phát triển dịch vụ đô thị.
Các đơn vị hành chính của thành phố Cẩm Phả trước sáp nhập gồm: Phường Cẩm Tây, Phường Cẩm Thành, Phường Cẩm Trung, Phường Cẩm Bình, Phường Cẩm Thịnh, Phường Cẩm Thủy, Phường Cẩm Sơn, Phường Cẩm Phú, Phường Cẩm Đông, Phường Quang Hanh, Phường Mông Dương, Phường Cửa Ông, Phường Cẩm Hải, Xã Dương Huy.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của thành phố Cẩm Phả trước sáp nhập phát triển tập trung vào lĩnh vực công nghiệp khai thác than và hậu cần cảng biển. Thành phố là nơi tập trung nhiều mỏ than lớn thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) như Mỏ than Cao Sơn, Mỏ than Khe Chàm, Mỏ than Cọc Sáu, Mỏ than Mông Dương. Hệ thống đường chuyên dụng vận chuyển than, băng tải và kho bãi tập trung trải dài từ khu vực Cửa Ông đến Mông Dương, đóng vai trò xương sống của hoạt động công nghiệp địa phương.
Cảng Cẩm Phả và các bến cảng chuyên dụng xuất khẩu than có công suất hàng triệu tấn mỗi năm, phục vụ thị trường nội địa và quốc tế. Thành phố cũng đầu tư các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 18A, trục đường ven biển từ Cửa Ông về Hạ Long, tuyến đường tránh trung tâm thành phố nhằm giảm tải giao thông.
Hệ thống hạ tầng điện lực, cấp thoát nước và viễn thông được quy hoạch gắn liền với phát triển đô thị công nghiệp. Ngoài ra, các phường ven biển như Quang Hanh và Cửa Ông đã bắt đầu phát triển hạ tầng du lịch nghỉ dưỡng, với nhiều dự án mới như khu suối khoáng nóng Quang Hanh và các khu đô thị ven biển hiện đại.
Kinh tế
Kinh tế thành phố Cẩm Phả trước sáp nhập chủ yếu dựa vào công nghiệp khai thác và chế biến than, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu GRDP địa phương. Các mỏ than của Cẩm Phả không chỉ cung cấp sản lượng than antraxit lớn nhất cả nước mà còn tạo công ăn việc làm cho hàng chục nghìn lao động, đóng góp nguồn thu ngân sách dồi dào cho tỉnh Quảng Ninh.
Ngoài ra, lĩnh vực cảng biển và logistics đóng vai trò quan trọng, với hệ thống cảng chuyên dụng than và bến cảng tổng hợp xuất nhập khẩu vật tư, nguyên liệu. Dịch vụ thương mại phát triển tại các phường trung tâm như Cẩm Thành, Cẩm Trung, Cẩm Sơn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và sinh hoạt của cư dân đô thị công nghiệp.
Trong những năm gần đây, Cẩm Phả bắt đầu chú trọng phát triển du lịch nghỉ dưỡng và kinh tế dịch vụ, đặc biệt nhờ lợi thế suối khoáng nóng Quang Hanh – được đầu tư bởi Sun Group thành khu nghỉ dưỡng suối khoáng tiêu chuẩn quốc tế. Đây được coi là bước chuyển mình đa dạng hóa cơ cấu kinh tế, giảm dần sự phụ thuộc vào ngành khai thác khoáng sản.
Làng nghề truyền thống
Cẩm Phả trước sáp nhập tuy nổi bật với công nghiệp khai khoáng, nhưng vẫn tồn tại nhiều làng nghề truyền thống nhỏ lẻ, gắn với văn hóa cư dân ven biển và miền núi. Tại xã Dương Huy và các phường ven biển như Cửa Ông, Quang Hanh, nghề đan lưới ngư cụ đã hình thành từ lâu, phục vụ đội tàu đánh cá hoạt động trên vịnh Bái Tử Long.
Ngoài ra, người dân Cẩm Hải, Cẩm Thủy duy trì nghề chế biến hải sản khô như cá khô, mực khô, tôm nõn – đây là sản phẩm đặc sản tiêu thụ rộng khắp thị trường Quảng Ninh. Một số hộ gia đình còn bảo tồn nghề sản xuất nước mắm thủ công từ cá cơm đánh bắt gần bờ, đóng chai tiêu thụ tại các chợ truyền thống và cửa hàng đặc sản địa phương.
Dù không quy mô lớn như nhiều địa phương ven biển khác, những làng nghề này vẫn đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế – xã hội, duy trì sinh kế cho người dân, đồng thời góp phần giữ gìn nét văn hóa biển lâu đời của Cẩm Phả. Trong chiến lược phát triển mới, thành phố đã xác định hướng đi bảo tồn và khuyến khích phát triển làng nghề gắn với du lịch cộng đồng, tạo thêm điểm nhấn cho bức tranh kinh tế đa dạng hơn.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Thành phố Cẩm Phả sở hữu nhiều di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh có giá trị, không chỉ gắn với khai thác than mà còn phản ánh quá trình đấu tranh cách mạng và văn hóa cư dân miền biển.
Nổi bật nhất là Khu di tích Lịch sử Đền Cửa Ông, nơi thờ Quốc công Tiết chế Trần Quốc Toản – danh tướng nhà Trần có công lớn trong kháng chiến chống quân Nguyên Mông. Đền Cửa Ông được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt, là điểm du lịch tâm linh thu hút đông đảo du khách và nhân dân trong các dịp lễ hội đầu năm.
Ngoài ra, Suối khoáng nóng Quang Hanh là danh thắng thiên nhiên quý giá, hiện đã được đầu tư xây dựng thành khu nghỉ dưỡng cao cấp với hệ thống bể tắm khoáng, spa, resort theo tiêu chuẩn quốc tế. Đây được coi là một trong những điểm du lịch mới nổi của Quảng Ninh, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch địa phương.
Vịnh Bái Tử Long, với cảnh quan biển đảo hoang sơ, bãi cát trắng trải dài và nhiều đảo nhỏ nằm rải rác ven bờ Cẩm Phả, cũng là điểm đến hấp dẫn, hứa hẹn phát triển du lịch sinh thái biển trong tương lai. Tất cả di tích và danh lam thắng cảnh này không chỉ tạo nguồn thu cho kinh tế địa phương mà còn giữ vai trò bảo tồn di sản văn hóa, lịch sử của thành phố.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, thành phố Cẩm Phả đặt mục tiêu phát triển trở thành đô thị công nghiệp – dịch vụ hiện đại, trung tâm công nghiệp khai khoáng, cảng biển và du lịch nghỉ dưỡng của tỉnh Quảng Ninh. Thành phố tiếp tục hiện đại hóa công nghệ khai thác và chế biến than nhằm giảm tác động môi trường, đồng thời mở rộng cảng Cẩm Phả phục vụ xuất khẩu khoáng sản và hàng hóa tổng hợp.
Một số dự án trọng điểm đã và đang được triển khai như khu nghỉ dưỡng suối khoáng nóng Quang Hanh giai đoạn 2, khu đô thị du lịch sinh thái ven biển Cửa Ông – Quang Hanh, các dự án đường kết nối cao tốc Hạ Long – Vân Đồn với trung tâm thành phố, cải tạo Quốc lộ 18 đoạn qua Cẩm Phả và nâng cấp hệ thống hạ tầng đô thị.
Song song, thành phố đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng thương mại – dịch vụ, phát triển các cụm công nghiệp sạch, công nghiệp hỗ trợ và logistics ven cảng biển. Quá trình tái định cư và chỉnh trang đô thị tại các phường trung tâm được chú trọng để cải thiện điều kiện sống cho người dân và nâng cao diện mạo đô thị.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Thành phố Cẩm Phả
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Cẩm Phả định hướng trở thành đô thị loại I hiện đại, xanh, thông minh, là trung tâm công nghiệp khai khoáng bền vững, thương mại – dịch vụ, du lịch nghỉ dưỡng và cảng biển quốc tế của tỉnh Quảng Ninh.
Tầm nhìn này gắn liền với mục tiêu phát triển đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, xây dựng hệ thống đô thị ven biển hiện đại gắn với bảo vệ môi trường và cảnh quan thiên nhiên. Thành phố sẽ tiếp tục hoàn thiện các khu đô thị ven biển Quang Hanh – Cửa Ông, khai thác hiệu quả suối khoáng nóng Quang Hanh thành điểm đến du lịch nghỉ dưỡng đẳng cấp khu vực Đông Bắc.
Cẩm Phả cũng hướng đến hình thành cụm cảng biển đa chức năng, phát triển dịch vụ logistics, thương mại biên mậu kết nối liên vùng. Trong công nghiệp, thành phố tập trung chuyển đổi sang công nghệ khai khoáng hiện đại, giảm phát thải carbon và nâng cao giá trị gia tăng, đồng thời phát triển công nghiệp hỗ trợ và sản xuất sạch thân thiện môi trường.
