Tổng quan về quận Hoàng Mai trước sáp nhập
Quận Hoàng Mai là quận nội thành nằm ở cửa ngõ phía Nam Thủ đô Hà Nội, được thành lập năm 2003 trên cơ sở tách một phần địa giới của huyện Thanh Trì và quận Hai Bà Trưng. Trước thời điểm sáp nhập địa giới hành chính, quận có diện tích tự nhiên khoảng 41,04 km², là quận lớn nhất nội thành Hà Nội về diện tích. Dân số đạt hơn 506.000 người, mật độ dân cư tăng nhanh nhờ tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ, hình thành nhiều khu đô thị mới, khu dân cư hiện đại xen kẽ các làng truyền thống.
Về đặc điểm địa lý và địa hình, quận Hoàng Mai nằm ven sông Hồng, địa hình thấp dần từ Tây Nam ra Đông Bắc, nhiều khu vực đất bãi và hồ tự nhiên. Địa bàn quận sở hữu nhiều ao hồ lớn nhỏ, tiêu biểu như hồ Linh Đàm, hồ Đền Lừ, hồ Yên Sở, góp phần điều hòa vi khí hậu và tạo không gian xanh cho khu vực.
Ranh giới hành chính của quận Hoàng Mai trước sáp nhập:
- Phía Bắc giáp quận Hai Bà Trưng và quận Thanh Xuân
- Phía Nam giáp huyện Thanh Trì
- Phía Đông giáp sông Hồng
- Phía Tây giáp quận Thanh Xuân
Đơn vị hành chính
Quận Hoàng Mai trước sáp nhập được tổ chức thành nhiều phường, mỗi phường có lịch sử hình thành riêng và những đặc điểm kinh tế – xã hội đặc trưng. Các đơn vị hành chính vừa lưu giữ giá trị làng xã truyền thống vừa mang diện mạo đô thị hóa hiện đại.
Các đơn vị hành chính của quận Hoàng Mai gồm có: Đại Kim, Định Công, Giáp Bát, Hoàng Liệt, Hoàng Văn Thụ, Lĩnh Nam, Mai Động, Tân Mai, Thanh Trì, Thịnh Liệt, Trần Phú, Tương Mai, Vĩnh Hưng, Yên Sở.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng quận Hoàng Mai trước sáp nhập phát triển rất nhanh, đóng vai trò trọng yếu trong kết nối khu vực trung tâm Hà Nội với các huyện ngoại thành phía Nam và các tỉnh lân cận. Trục giao thông chính là đường Giải Phóng – Quốc lộ 1A, tuyến đường huyết mạch nối từ trung tâm quận Hoàn Kiếm đến cửa ngõ phía Nam Thủ đô. Cùng với đó, đường Tam Trinh, Kim Đồng, Nguyễn Xiển, đường Vành đai 3 trên cao và dưới thấp góp phần hoàn thiện mạng lưới giao thông hiện đại.
Một trong những công trình tiêu biểu nhất của quận là khu đô thị Linh Đàm, từng được coi là khu đô thị kiểu mẫu của Hà Nội, quy hoạch đồng bộ với hệ thống đường nội bộ, trường học, trung tâm thương mại và công viên hồ Linh Đàm rộng lớn. Đặc biệt trong các khu đô thị mới. Quận Hoàng Mai còn sở hữu Công viên Yên Sở, công viên đô thị lớn nhất Hà Nội, tích hợp hồ điều hòa và các không gian vui chơi, thể thao, sinh hoạt cộng đồng. Hạ tầng y tế – giáo dục phát triển mạnh, với nhiều bệnh viện, phòng khám, trường học công lập và ngoài công lập chất lượng cao. Tiêu biểu có Bệnh viện Bưu Điện, Bệnh viện Nông nghiệp, Hệ thống trường quốc tế Vinschool Time City, hệ thống trường THPT Đoàn Kết – Hai Bà Trưng, THPT Hoàng Mai.
Kinh tế
Kinh tế quận Hoàng Mai trước sáp nhập phát triển mạnh mẽ, giữ vai trò trung tâm công nghiệp nhẹ, dịch vụ thương mại và logistic của khu vực phía Nam Hà Nội. Với lợi thế diện tích rộng, quỹ đất lớn, Hoàng Mai từng là nơi tập trung nhiều nhà máy, cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng, thực phẩm và kho bãi phục vụ phân phối hàng hóa. Trong những năm gần đây, hoạt động công nghiệp dần được điều chỉnh quy hoạch, di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm ra ngoài khu dân cư để nhường quỹ đất phát triển thương mại – dịch vụ và nhà ở đô thị.
Thương mại trên địa bàn quận ngày càng sôi động, nhờ hệ thống chợ truyền thống như chợ Đền Lừ, chợ Tân Mai, chợ đầu mối phía Nam và các siêu thị, trung tâm thương mại hiện đại. Các khu đô thị Linh Đàm, Định Công, Đại Kim đều có hệ thống trung tâm thương mại mini, siêu thị, cửa hàng tiện lợi phủ khắp, phục vụ hàng chục nghìn cư dân.
Giá trị bất động sản quận Hoàng Mai tăng liên tục, nhất là tại các trục đường chính như Giải Phóng, Nguyễn Xiển, Tam Trinh và khu vực quanh công viên Yên Sở. Các dự án khu đô thị mới kết hợp tổ hợp thương mại – dịch vụ như Khu đô thị Gamuda Gardens đã góp phần thay đổi diện mạo quận. Hệ thống ngân hàng, tài chính, bảo hiểm cũng phát triển mạnh, với nhiều chi nhánh ngân hàng lớn hiện diện trên các tuyến phố trung tâm.
Làng nghề truyền thống
Trên địa bàn quận Hoàng Mai trước sáp nhập, nhiều làng nghề truyền thống có lịch sử lâu đời gắn liền với sự phát triển của cư dân ven đô. Nổi bật nhất là làng nghề đúc đồng Ngũ Xã xưa, có nhiều nghệ nhân di cư về khu vực Lĩnh Nam và Thanh Trì lập nghiệp, tạo nên những cơ sở đúc đồng nhỏ phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong dân gian và các công trình tín ngưỡng.
Bên cạnh đó, khu vực phường Định Công xưa nổi tiếng với nghề rèn, cơ khí dân dụng. Những lò rèn, xưởng sản xuất công cụ lao động, dụng cụ gia đình từng hoạt động sầm uất, đóng góp nguồn hàng quan trọng cho thành phố và các vùng lân cận. Đến nay, phần lớn đã thu hẹp quy mô hoặc chuyển đổi sang ngành nghề khác, song các gia đình vẫn lưu giữ truyền thống nghề tổ và trưng bày sản phẩm tại nhiều sự kiện văn hóa. Một số làng ven sông Hồng thuộc địa bàn Yên Sở, Lĩnh Nam từng có nghề đan lát, nghề làm nón, nghề trồng hoa màu chuyên canh gắn với vùng đất bãi. Đặc biệt, nghề nuôi cá và chế biến thủy sản ở phường Yên Sở, Thanh Trì đã hình thành từ lâu, tạo nên nét đặc trưng văn hóa làng nghề ven sông.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Quận Hoàng Mai là nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử – văn hóa và danh lam thắng cảnh nổi tiếng, gắn liền với lịch sử hình thành vùng đất ven sông Hồng. Trong số đó, Đền Lừ là di tích tiêu biểu, nơi thờ Linh Lang Đại Vương, được nhân dân tôn kính như vị thần bảo hộ vùng đất Thanh Trì – Hoàng Mai xưa.
Đình Lĩnh Nam, Đình Đại Từ là những công trình kiến trúc tín ngưỡng có niên đại lâu đời, giữ vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh cộng đồng. Các lễ hội truyền thống như lễ hội Đền Lừ, lễ hội Đền Thanh Trì thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương.
Khu vực làng cổ Yên Sở còn lưu giữ nhiều nhà cổ, di tích lịch sử thời kháng chiến chống Pháp và Mỹ, phản ánh bề dày truyền thống yêu nước và lao động cần cù của cộng đồng cư dân nơi đây. Cùng với đó, những công trình kiến trúc hiện đại trong các khu đô thị mới Linh Đàm, Định Công, Đại Kim tạo nên sự giao thoa hài hòa giữa quá khứ và hiện tại.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Quận Hoàng Mai xác định mục tiêu phát triển theo hướng hiện đại, bền vững và đồng bộ hạ tầng. Trong giai đoạn đến năm 2030, quận tập trung hoàn thiện các dự án trọng điểm: mở rộng đường Tam Trinh, cải tạo tuyến Giải Phóng – Quốc lộ 1A, xây dựng tuyến đường 2,5 và dự án metro số 3 (Nhổn – Ga Hà Nội) kết nối thuận tiện với các quận trung tâm. Quận cũng triển khai dự án chỉnh trang bờ sông Hồng, xây dựng hệ thống công viên ven sông và đê kè chống sạt lở.
Bên cạnh đó, chính quyền ưu tiên nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, hệ thống cấp thoát nước, xử lý nước thải và phát triển không gian xanh. Các khu đô thị mới như Gamuda Gardens, khu vực hồ Yên Sở, Tây Nam Kim Giang tiếp tục được hoàn thiện đồng bộ, trở thành trung tâm nhà ở – dịch vụ chất lượng cao. Việc cải tạo các chợ truyền thống, phát triển hệ thống trung tâm thương mại và dịch vụ logistics cũng là nhiệm vụ trọng tâm, nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Hoàng Mai định hướng trở thành khu đô thị phía Nam hiện đại – trung tâm dịch vụ, logistics, giáo dục và thương mại của Thủ đô Hà Nội. Quận dự kiến phát triển mạng lưới giao thông ngầm, xây dựng các bãi đỗ xe thông minh, hoàn thiện tuyến metro và hệ thống xe buýt nhanh BRT kết nối toàn vùng.
Quy hoạch không gian đô thị theo hướng xanh – bền vững, bảo tồn các di tích lịch sử, làng nghề truyền thống và hình thành các công viên sinh thái ven sông, không gian công cộng quy mô lớn. Song song, quận chú trọng phát triển các khu phức hợp văn phòng – thương mại hiện đại, các tổ hợp giáo dục quốc tế và cơ sở y tế chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cư dân và góp phần nâng tầm diện mạo đô thị Hà Nội.
Xem thêm các bản đồ quy hoạch các quận/huyện Hà Nội:
