Tổng quan về quận Đống Đa trước sáp nhập
Quận Đống Đa là một trong những quận trung tâm của Thủ đô Hà Nội, nổi bật với vị trí địa lý thuận lợi, lịch sử lâu đời và hạ tầng phát triển. Trước khi tiến hành các đợt sáp nhập địa giới hành chính, quận có diện tích khoảng 9,96 km², dân số đạt trên 370.000 người, mật độ dân cư thuộc hàng cao nhất thành phố. Đây cũng là khu vực tập trung nhiều cơ quan hành chính, tổ chức sự nghiệp quan trọng, đồng thời có sự giao thoa về văn hóa – thương mại – giáo dục rất rõ nét.
Về đặc điểm địa lý và địa hình, địa bàn Đống Đa nhìn chung tương đối bằng phẳng, độ cao trung bình khoảng 6–7m so với mực nước biển, xen kẽ là các ao hồ tự nhiên đã được lấp dần để phục vụ phát triển đô thị. Hệ thống đường giao thông tỏa ra khắp bốn hướng, kết nối với các quận nội thành khác và các tuyến đường vành đai. Nơi đây còn gắn với nhiều di tích lịch sử quan trọng, phản ánh bề dày truyền thống của vùng đất kinh kỳ.
Ranh giới hành chính của quận Đống Đa trước sáp nhập:
- Phía Bắc giáp quận Ba Đình và quận Hoàn Kiếm
- Phía Nam giáp quận Thanh Xuân
- Phía Đông giáp quận Hai Bà Trưng
- Phía Tây giáp quận Cầu Giấy
Đơn vị hành chính
Quận Đống Đa trước sáp nhập được chia thành nhiều phường, mỗi phường có đặc điểm dân cư, lịch sử hình thành và vai trò phát triển riêng biệt. Các phường này không chỉ là đơn vị hành chính cơ sở mà còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, gắn liền với những địa danh quen thuộc trong đời sống người Hà Nội. Việc quản lý hành chính tại quận được tổ chức chặt chẽ, góp phần duy trì an ninh trật tự, phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Các đơn vị hành chính của quận Đống Đa gồm có: Văn Chương, Văn Miếu, Quốc Tử Giám, Hàng Bột, Khâm Thiên, Phương Liên, Phương Mai, Kim Liên, Trung Tự, Nam Đồng, Quang Trung, Thịnh Quang, Trung Liệt, Ngã Tư Sở, Láng Hạ, Láng Thượng, Ô Chợ Dừa, Cát Linh.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của quận Đống Đa trước sáp nhập được đánh giá là đồng bộ và phát triển vượt bậc so với nhiều địa bàn khác của Hà Nội. Nổi bật nhất là hệ thống giao thông với các trục đường huyết mạch như Tây Sơn – Nguyễn Lương Bằng, Giải Phóng, Trường Chinh, Láng, La Thành. Những tuyến đường này không chỉ kết nối nội quận mà còn dẫn ra các cửa ngõ phía Tây và phía Nam Thủ đô. Đặc biệt, tuyến đường Vành đai 1 và các dự án cải tạo mở rộng đường Tôn Đức Thắng – Ô Chợ Dừa – Hoàng Cầu đã góp phần giải quyết tình trạng ùn tắc kéo dài nhiều năm.
Song song với giao thông đường bộ, hệ thống cầu vượt, hầm chui được triển khai đồng bộ tại các nút giao lớn như Ngã Tư Sở, Tây Sơn – Thái Hà. Quận cũng được đầu tư mạnh về hạ tầng kỹ thuật: cấp – thoát nước, điện chiếu sáng, thông tin liên lạc, mạng lưới viễn thông và hệ thống thu gom rác thải. Trong lĩnh vực giáo dục và y tế, quận sở hữu nhiều trường đại học, bệnh viện tuyến Trung ương và thành phố, tiêu biểu như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đa khoa Đống Đa, Đại học Y Hà Nội.
Hạ tầng thương mại – dịch vụ cũng rất phát triển với các trung tâm thương mại lớn như Mipec Tower, Vincom Phạm Ngọc Thạch, các siêu thị và cửa hàng bán lẻ hiện đại. Những chợ truyền thống vẫn đóng vai trò quan trọng, điển hình là chợ Khâm Thiên, chợ Vĩnh Hồ, góp phần đa dạng hóa hoạt động mua bán.
Kinh tế
Kinh tế quận Đống Đa trước sáp nhập phát triển đa dạng, giữ vai trò trung tâm thương mại – dịch vụ quan trọng bậc nhất khu vực nội đô Hà Nội. Cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch rõ rệt, tỷ trọng ngành thương mại – dịch vụ chiếm ưu thế, đóng góp lớn vào tổng thu ngân sách địa phương. Hệ thống doanh nghiệp ngoài quốc doanh và các hộ kinh doanh cá thể hoạt động sôi nổi, hình thành nhiều cụm cửa hàng, tuyến phố chuyên doanh như phố Thái Hà – Nguyễn Lương Bằng tập trung các cửa hàng điện máy, thời trang cao cấp, thiết bị văn phòng; phố Chùa Bộc – Tây Sơn nổi tiếng với các thương hiệu thời trang bình dân và trung cấp thu hút đông đảo người tiêu dùng trẻ.
Ngoài thương mại, quận cũng tập trung phát triển dịch vụ tài chính, ngân hàng, giáo dục và y tế, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế bền vững. Các cơ sở giáo dục – đào tạo chất lượng cao, bệnh viện lớn trên địa bàn vừa tạo động lực phát triển dịch vụ hỗ trợ vừa gia tăng giá trị bất động sản đô thị. Một số khu vực như Cát Linh, Kim Liên, Láng Thượng, Ô Chợ Dừa trở thành điểm nóng thu hút đầu tư bất động sản thương mại, tòa nhà văn phòng và căn hộ cao cấp. Hoạt động sản xuất công nghiệp quy mô nhỏ và làng nghề truyền thống vẫn tồn tại xen kẽ trong các khu dân cư, song đã được định hướng di dời hoặc chuyển đổi mô hình phù hợp quy hoạch đô thị mới.
Làng nghề truyền thống
Quận Đống Đa tuy không có quá nhiều làng nghề lớn như các huyện ngoại thành nhưng vẫn lưu giữ một số làng nghề tiêu biểu, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và tạo công ăn việc làm cho người dân. Một trong những làng nghề truyền thống tiêu biểu nhất chính là làng nghề đúc đồng Ngũ Xã, có lịch sử hàng trăm năm hình thành và phát triển. Dù phần lớn diện tích làng Ngũ Xã hiện nay thuộc quận Ba Đình, song một số hộ dân gốc và cơ sở sản xuất trước kia từng có mặt trên địa bàn giáp ranh Đống Đa – Ba Đình. Các nghệ nhân của làng nổi tiếng với kỹ thuật đúc chuông, tượng Phật, lư hương tinh xảo, sản phẩm được tiêu thụ rộng rãi khắp miền Bắc.
Ngoài ra, một số khu vực thuộc phường Láng Thượng, Ô Chợ Dừa trước đây có những cơ sở nhỏ sản xuất đồ gỗ, chạm khắc mỹ nghệ, đóng tủ bàn ghế phục vụ nhu cầu nội đô Hà Nội. Tuy hiện nay nhiều xưởng đã di dời ra khu vực ngoại thành hoặc ngừng hoạt động, những dấu vết nghề truyền thống vẫn được ghi nhớ trong ký ức cộng đồng. Tinh thần tôn trọng nghề tổ và lưu truyền bí quyết nghề nghiệp trở thành giá trị văn hóa đặc sắc của cư dân Đống Đa.
Địa phương cũng có nhiều gia đình duy trì nghề may đo, thêu ren thủ công. Phố Khâm Thiên, trước đây nổi tiếng với hàng chục cơ sở may áo dài truyền thống, cũng là “làng nghề phố thị” đặc trưng. Những nét nghề truyền thống ấy đã tạo nên một phần diện mạo lịch sử – văn hóa độc đáo cho quận.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Đống Đa nổi bật là một quận có bề dày lịch sử văn hóa, tập trung nhiều di tích và danh lam thắng cảnh có giá trị. Nổi tiếng nhất phải kể đến Di tích Gò Đống Đa, nơi ghi dấu chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa của vua Quang Trung – Nguyễn Huệ, được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia đặc biệt. Mỗi dịp Tết Nguyên đán, lễ hội Gò Đống Đa thu hút hàng nghìn người dân và du khách về dâng hương tưởng niệm.
Bên cạnh đó, Văn Miếu – Quốc Tử Giám dù chủ yếu thuộc địa phận quận Ba Đình nhưng một phần diện tích tiếp giáp với phường Văn Miếu, phường Quốc Tử Giám của Đống Đa, trở thành điểm tham quan văn hóa – lịch sử không thể thiếu của Thủ đô. Hồ Kim Liên và hồ Ba Mẫu mang lại không gian thoáng đãng giữa lòng phố thị đông đúc, là nơi người dân rèn luyện sức khỏe và vui chơi giải trí.
Các đình, chùa cổ như Chùa Láng (Chiêu Thiền Tự), Đình Nam Đồng, Đình Thịnh Quang cũng góp phần làm phong phú di sản văn hóa quận. Chùa Láng là một trong những ngôi chùa cổ kính nhất Hà Nội, gắn với truyền thuyết Thiền sư Từ Đạo Hạnh, được coi là báu vật kiến trúc nghệ thuật. Ngoài ra, nhiều công trình kiến trúc Pháp cổ trên phố Tôn Đức Thắng, Khâm Thiên, Nguyễn Lương Bằng còn lưu giữ phong cách đô thị Hà Nội xưa.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Quận Đống Đa xác định ưu tiên phát triển theo hướng đô thị hiện đại, thông minh, bền vững, giữ vai trò trung tâm thương mại – dịch vụ – giáo dục – y tế của Thủ đô. Trong giai đoạn đến năm 2030, nhiều dự án cải tạo, chỉnh trang hạ tầng đô thị và giao thông trọng điểm đã và đang được triển khai. Tiêu biểu là dự án đường vành đai 1 đoạn Hoàng Cầu – Voi Phục, dự kiến hoàn thành và đưa vào khai thác, góp phần giảm tải áp lực giao thông khu vực Tây Sơn – La Thành. Đồng thời, các dự án mở rộng phố Chùa Bộc, cải tạo phố Khâm Thiên và xây dựng hầm chui Láng Hạ – Láng cũng là điểm nhấn quan trọng.
Chính quyền quận tập trung quy hoạch lại các không gian công cộng, tăng cường mảng xanh đô thị, từng bước di dời cơ sở sản xuất gây ô nhiễm, cải tạo các khu tập thể cũ như Kim Liên, Trung Tự, Khương Thượng thành tổ hợp nhà ở, thương mại, dịch vụ văn minh. Bên cạnh đó, Đống Đa chú trọng phát triển đô thị thông minh, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hạ tầng, dịch vụ hành chính công và an ninh trật tự, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Đống Đa định hướng trở thành khu đô thị trung tâm kiểu mẫu, hiện đại, xanh, thông minh, có bản sắc văn hóa riêng. Hạ tầng giao thông đô thị sẽ hoàn thiện đồng bộ với các tuyến metro kết nối thuận lợi đến quận Hoàn Kiếm, Ba Đình, Cầu Giấy và Thanh Xuân, hình thành mạng lưới giao thông công cộng khép kín. Những dự án quan trọng trong tầm nhìn này gồm xây dựng tuyến Metro số 2A kéo dài và các tuyến xe buýt nhanh BRT kết nối các trục đường chính, phát triển bãi đỗ xe ngầm, giảm thiểu phương tiện cá nhân.
Quận cũng đặt mục tiêu xây dựng các trung tâm thương mại dịch vụ hiện đại, phát triển mạng lưới trường học đạt chuẩn quốc gia, củng cố các bệnh viện lớn theo hướng chất lượng cao, đồng thời giữ gìn và tôn tạo toàn diện các di tích lịch sử – văn hóa. Tầm nhìn phát triển đến 2050 của Đống Đa là tạo lập một không gian đô thị hài hòa, kết hợp bảo tồn di sản và phát triển kinh tế – xã hội, khẳng định vị thế trung tâm động lực phía Tây của nội đô Hà Nội.
Xem thêm các bản đồ quy hoạch các quận/huyện Hà Nội:
