Tổng quan về quận Hà Đông trước sáp nhập
Quận Hà Đông từng là trung tâm hành chính và kinh tế quan trọng của tỉnh Hà Tây trước khi sáp nhập vào Hà Nội năm 2008. Với vị trí địa lý chiến lược, Hà Đông là đầu mối kết nối các tuyến giao thông huyết mạch phía Tây Nam thủ đô, đồng thời sở hữu nhiều lợi thế về phát triển đô thị, công nghiệp và dịch vụ.
Trước thời điểm sáp nhập, Hà Đông có diện tích khoảng 4.791,48 ha, dân số đạt gần 220.000 người, mật độ dân cư phân bố khá đồng đều với các khu đô thị mới và làng nghề truyền thống xen kẽ. Địa hình của quận tương đối bằng phẳng, có độ cao trung bình 6-8 mét so với mực nước biển, thuận lợi cho phát triển cơ sở hạ tầng và quy hoạch đô thị.
Ranh giới hành chính của quận Hà Đông trước sáp nhập gồm:
- Phía Đông giáp huyện Thanh Trì
- Phía Tây giáp huyện Hoài Đức
- Phía Nam giáp huyện Thanh Oai
- Phía Bắc giáp huyện Từ Liêm
Vị trí này giúp Hà Đông trở thành cầu nối quan trọng giữa các khu vực nội thành Hà Nội và các tỉnh phía Tây Bắc, đồng thời giữ vai trò trung tâm giao thương hàng hóa và phát triển văn hóa, giáo dục.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, Hà Đông được chia thành nhiều đơn vị hành chính trực thuộc, gồm các phường và xã có bề dày lịch sử hình thành, phát triển lâu đời, tạo nên diện mạo phong phú về văn hóa và kinh tế. Mỗi đơn vị hành chính đều đóng vai trò nhất định trong hệ thống đô thị, phát triển công nghiệp, thương mại, làng nghề truyền thống và các di sản văn hóa.
Các đơn vị hành chính gồm: phường Nguyễn Trãi, phường Quang Trung, phường Yết Kiêu, phường Hà Cầu, phường Phú La, phường Phú Lương, phường Kiến Hưng, phường Đồng Mai, phường Mộ Lao, phường Vạn Phúc, phường Văn Quán, phường La Khê, phường Dương Nội, phường Biên Giang, xã Yên Nghĩa, xã Đồng Mai, xã Phú Lãm.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Trước thời điểm sáp nhập, Hà Đông được đánh giá là một trong những quận có hệ thống hạ tầng đô thị phát triển tương đối đồng bộ. Mạng lưới giao thông huyết mạch như quốc lộ 6A, đường Quang Trung, đường Lê Trọng Tấn đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu thông hàng hóa và kết nối các vùng lân cận. Bên cạnh đó, hệ thống bản đồ giao thông và các quy hoạch đô thị được triển khai sớm giúp Hà Đông hình thành nhiều khu dân cư mới, đáp ứng nhu cầu giãn dân từ trung tâm Hà Nội.
Đặc biệt, khu vực này từng là điểm nhấn trong quy hoạch phát triển các khu đô thị hiện đại như Khu đô thị Văn Phú, Khu đô thị Dương Nội, Khu đô thị Xa La. Hệ thống cấp thoát nước, điện chiếu sáng, thông tin liên lạc được đồng bộ hóa, góp phần nâng cao chất lượng đời sống người dân. Các bản đồ quy hoạch thời kỳ này cho thấy Hà Đông được định hướng trở thành trung tâm dịch vụ, thương mại và giáo dục phía Tây thủ đô.
Không chỉ hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội cũng được chú trọng đầu tư với hệ thống trường học, bệnh viện, trung tâm thương mại quy mô lớn như Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, Siêu thị Metro Hà Đông và nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Điều này đã biến Hà Đông trở thành điểm đến hấp dẫn của dân cư di chuyển từ khu vực nội đô.
Kinh tế
Trước khi sáp nhập vào Hà Nội, quận Hà Đông đã khẳng định vai trò là trung tâm kinh tế quan trọng của tỉnh Hà Tây, với nền kinh tế phát triển đa dạng, cân bằng giữa công nghiệp, thương mại – dịch vụ và sản xuất tiểu thủ công nghiệp. Các khu công nghiệp nhỏ và vừa được hình thành tại các phường Biên Giang, Phú Lương, Yên Nghĩa, tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương.
Hệ thống chợ truyền thống như chợ Hà Đông, chợ Vồ, chợ Vạn Phúc là điểm giao thương sôi động, nơi buôn bán nhiều mặt hàng tiêu dùng và nguyên vật liệu phục vụ sản xuất làng nghề. Hoạt động thương mại bán buôn và bán lẻ không ngừng phát triển, đóng góp tích cực vào ngân sách quận và duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định. Đặc biệt, nhờ lợi thế vị trí, Hà Đông cũng thu hút nhiều doanh nghiệp tư nhân, cơ sở sản xuất chế biến thực phẩm, vật liệu xây dựng và thủ công mỹ nghệ.
Trong giai đoạn cuối thập niên 90 và đầu những năm 2000, Hà Đông đã tập trung đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng, quy hoạch các tuyến đường và xây dựng nhiều dự án khu đô thị mới, góp phần hình thành bộ mặt đô thị hiện đại. Bản đồ quy hoạch thời kỳ này cũng phản ánh rõ chủ trương biến Hà Đông trở thành cực tăng trưởng phía Tây thủ đô, tạo động lực lan tỏa cho toàn khu vực.
Làng nghề truyền thống
Một trong những nét đặc sắc góp phần làm nên danh tiếng của Hà Đông chính là hệ thống làng nghề truyền thống nổi tiếng khắp cả nước. Tiêu biểu nhất phải kể đến làng lụa Vạn Phúc, nơi có lịch sử hơn 1.000 năm hình thành và phát triển nghề dệt lụa. Vạn Phúc không chỉ là niềm tự hào văn hóa mà còn là nguồn sinh kế chính của hàng nghìn hộ dân, từng xuất khẩu lụa sang nhiều thị trường lớn như Pháp, Nga, Nhật Bản.
Ngoài Vạn Phúc, Hà Đông còn có làng nghề rèn Đa Sỹ thuộc phường Kiến Hưng, nơi sản xuất dao kéo, nông cụ truyền thống chất lượng cao, phân phối đi khắp miền Bắc. Làng nghề gốm sứ Phú Lương và nghề mây tre đan Dương Nội cũng góp phần tạo nên bức tranh kinh tế đa dạng, đậm đà bản sắc. Các làng nghề này không chỉ giữ vai trò kinh tế mà còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống quý giá, thu hút du khách trong và ngoài nước.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Hà Đông không chỉ nổi bật bởi tốc độ đô thị hóa nhanh mà còn sở hữu nhiều di tích, danh lam và thắng cảnh gắn với bề dày lịch sử, văn hóa lâu đời. Trong số đó, đình Vạn Phúc và đền Bia Bà La Khê là hai di tích nổi tiếng bậc nhất, thu hút đông đảo du khách thập phương. Đền Bia Bà La Khê là nơi thờ Bia Bà - vị thần bảo hộ nghề dệt lụa, đồng thời là địa điểm tổ chức các lễ hội truyền thống lớn của người dân địa phương.
Ngoài ra, Hà Đông còn có chùa Mỗ Lao, chùa Đỏ, đình Dương Nội – những công trình kiến trúc cổ mang đậm dấu ấn Phật giáo và văn hóa dân gian vùng đồng bằng Bắc Bộ. Các địa điểm này thường được kết hợp trong các tour du lịch trải nghiệm, giúp du khách tìm hiểu quá khứ hào hùng và đời sống văn hóa phong phú của cư dân bản địa.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong chiến lược phát triển đến năm 2030, Hà Đông được xác định là trung tâm đô thị hiện đại kết hợp thương mại – dịch vụ – công nghiệp công nghệ cao phía Tây Nam Thủ đô. Theo các bản đồ quy hoạch và kế hoạch phát triển đô thị, quận tiếp tục tập trung hoàn thiện hệ thống giao thông và cơ sở hạ tầng trọng điểm, tiêu biểu là dự án mở rộng quốc lộ 6, đường Vành đai 4 và tuyến metro Cát Linh – Hà Đông.
Nhiều khu đô thị mới đã được phê duyệt và triển khai, trong đó có Khu đô thị Dương Nội mở rộng, Khu đô thị Phú Lương, tổ hợp thương mại dịch vụ Aeon Mall Hà Đông và các dự án tái thiết không gian công cộng như Công viên Thiên Văn học. Hà Đông cũng chú trọng phát triển kinh tế tri thức, xây dựng các trung tâm khởi nghiệp, giáo dục chất lượng cao nhằm tạo động lực tăng trưởng dài hạn.
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050, Hà Đông được định hướng trở thành đô thị vệ tinh kiểu mẫu, trung tâm tài chính – thương mại – dịch vụ phía Tây Hà Nội, đồng thời là hạt nhân thúc đẩy phát triển vùng Hà Tây cũ. Kế hoạch dài hạn ưu tiên bảo tồn làng nghề truyền thống gắn với du lịch văn hóa, xây dựng các tuyến phố đi bộ, không gian xanh, phát triển mạng lưới bản đồ vệ tinh và bản đồ giao thông số hóa, nhằm quản lý hiệu quả quy hoạch đô thị.
Đặc biệt, quận tiếp tục triển khai dự án Metro Hà Đông kéo dài về Xuân Mai, dự án đường trục phía Nam, khu công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao tại Yên Nghĩa và Phú Lương. Những định hướng này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng đời sống người dân mà còn khẳng định vị thế Hà Đông trong bức tranh phát triển bền vững của thủ đô Hà Nội đến giữa thế kỷ XXI.
Xem thêm các bản đồ quy hoạch các quận/huyện Hà Nội:
