Tổng quan về huyện Đông Anh trước sáp nhập
Huyện Đông Anh nằm ở phía Bắc thành phố Hà Nội, từng là cửa ngõ chiến lược kết nối Thủ đô với các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc. Trước khi sáp nhập, Đông Anh là huyện trực thuộc Hà Nội, giữ vai trò quan trọng về quốc phòng, kinh tế và văn hóa. Đây là vùng đất nổi tiếng với nhiều di tích lịch sử lâu đời và truyền thống cách mạng vẻ vang.
Huyện có diện tích tự nhiên khoảng 18.230 ha, dân số thời điểm trước sáp nhập đạt khoảng 340.000 người, mật độ dân cư tương đối cao, tập trung dọc các trục giao thông lớn như quốc lộ 3, quốc lộ 5 kéo dài. Địa hình Đông Anh chủ yếu là đồng bằng châu thổ sông Hồng, có nhiều nhánh sông và ao hồ tự nhiên, đất đai màu mỡ, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, phát triển công nghiệp – dịch vụ.
Ranh giới hành chính của huyện Đông Anh trước sáp nhập gồm:
- Phía Đông giáp huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh
- Phía Tây giáp huyện Mê Linh
- Phía Nam giáp quận Bắc Từ Liêm và sông Hồng ngăn cách với quận Tây Hồ, Hoàn Kiếm
- Phía Bắc giáp huyện Sóc Sơn
Nhờ vị trí địa lý đặc biệt, Đông Anh vừa là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm, vừa là “cửa ngõ logistic” kết nối trung tâm Hà Nội với sân bay Nội Bài và các tỉnh lân cận.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Đông Anh được chia thành các đơn vị hành chính gồm thị trấn và nhiều xã có truyền thống lâu đời về nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Mỗi địa phương đều đóng góp những giá trị kinh tế và văn hóa riêng, tạo nên bức tranh đô thị – nông thôn đa dạng.
Các đơn vị hành chính gồm: thị trấn Đông Anh, xã Bắc Hồng, xã Cổ Loa, xã Dục Tú, xã Đại Mạch, xã Đông Hội, xã Hải Bối, xã Kim Chung, xã Kim Nỗ, xã Liên Hà, xã Mai Lâm, xã Nam Hồng, xã Nguyên Khê, xã Tàm Xá, xã Thụy Lâm, xã Tiên Dương, xã Uy Nỗ, xã Vân Hà, xã Vân Nội, xã Việt Hùng, xã Vĩnh Ngọc, xã Xuân Canh, xã Xuân Nộn.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Trước khi sáp nhập, Đông Anh được coi là một trong những huyện có hạ tầng phát triển nhanh và đồng bộ nhất ngoại thành Hà Nội. Hệ thống giao thông hiện đại gồm Quốc lộ 3 – tuyến đường huyết mạch nối Hà Nội với Thái Nguyên, Bắc Kạn – và Quốc lộ 5 kéo dài, đường cao tốc Bắc Thăng Long – Nội Bài chạy dọc địa bàn, tạo thuận lợi lớn cho lưu thông hàng hóa và hành khách.
Cầu Nhật Tân – cây cầu dây văng lớn nhất Việt Nam – khi được khởi công đã mở ra cơ hội bứt phá về giao thông, kết nối trực tiếp Đông Anh với quận Tây Hồ, rút ngắn thời gian di chuyển từ sân bay Nội Bài về trung tâm thành phố. Bản đồ giao thông thời kỳ này cho thấy sự hình thành mạng lưới kết nối đa hướng giữa Đông Anh và các vùng phát triển công nghiệp, logistic lân cận.
Hệ thống điện lưới, cấp thoát nước, viễn thông được đầu tư bài bản, phục vụ phát triển các cụm công nghiệp lớn như Nguyên Khê, Bắc Thăng Long, Kim Chung – Đông Anh. Đồng thời, huyện tập trung xây dựng hạ tầng thương mại – dịch vụ, nâng cấp chợ Vân Trì, chợ Cổ Loa và nhiều trung tâm thương mại hiện đại. Việc phát triển cơ sở hạ tầng không chỉ thúc đẩy kinh tế mà còn góp phần thay đổi diện mạo đô thị, đưa Đông Anh trở thành cực tăng trưởng năng động phía Bắc thủ đô.
Kinh tế
Trước sáp nhập, huyện Đông Anh đã khẳng định vị thế là vùng kinh tế tổng hợp trọng điểm, kết hợp nông nghiệp sản xuất hàng hóa, công nghiệp tập trung và dịch vụ logistics. Nông nghiệp vẫn đóng vai trò quan trọng, với diện tích canh tác lớn ở các xã Liên Hà, Vân Hà, Việt Hùng, chuyên canh rau màu, lúa, hoa cây cảnh và nuôi trồng thủy sản. Nhiều mô hình sản xuất hàng hóa quy mô lớn đã hình thành, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội đô và xuất khẩu.
Điểm nhấn của kinh tế Đông Anh là sự phát triển mạnh mẽ của công nghiệp, nhờ lợi thế gần sân bay Nội Bài và hệ thống giao thông hiện đại. Khu công nghiệp Thăng Long được xem là “cứ điểm” sản xuất của hàng trăm doanh nghiệp lớn, trong đó nhiều tập đoàn đa quốc gia như Canon, Panasonic, Sumitomo. Khu công nghiệp này tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động địa phương, góp phần tăng thu ngân sách và đẩy nhanh quá trình đô thị hóa.
Bên cạnh đó, các cụm công nghiệp Nguyên Khê, Kim Chung – Đông Anh, Mai Lâm tập trung nhiều ngành nghề cơ khí, sản xuất vật liệu xây dựng, may mặc, chế biến thực phẩm. Thương mại – dịch vụ phát triển mạnh dọc Quốc lộ 3, Quốc lộ 5 kéo dài và các tuyến đường liên xã. Chợ đầu mối Vân Trì, chợ Cổ Loa là nơi tiêu thụ nông sản, hàng hóa lớn, góp phần lưu thông hàng hóa cho toàn huyện và khu vực lân cận. Những yếu tố này đã tạo nền tảng giúp Đông Anh trở thành một cực phát triển công nghiệp – dịch vụ chiến lược phía Bắc Hà Nội.
Làng nghề truyền thống
Đông Anh nổi tiếng với hệ thống làng nghề truyền thống phong phú, góp phần tạo việc làm và bảo tồn giá trị văn hóa. Tiêu biểu nhất phải kể đến làng nghề đúc đồng Vạn Điểm (xã Đại Mạch), nơi sản xuất các sản phẩm đồng mỹ nghệ, đồ thờ, chuông, tượng được tiêu thụ khắp miền Bắc. Nghề đúc đồng tại đây có lịch sử hơn 400 năm, nhiều gia đình duy trì bí quyết gia truyền, tạo nên thương hiệu uy tín trên thị trường.
Ngoài ra, làng nghề mây tre đan Xuân Canh nổi tiếng với các sản phẩm thủ công xuất khẩu như giỏ, khay, đồ gia dụng, phục vụ xuất khẩu và tiêu dùng trong nước. Làng nghề rèn Cổ Loa, với truyền thống rèn nông cụ, đồ gia dụng, vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống sản xuất của nông dân vùng đồng bằng sông Hồng.
Các nghề thủ công khác như làm hương ở Kim Chung, dệt thủ công ở Vân Hà, sản xuất bánh kẹo truyền thống ở Liên Hà cũng góp phần tạo nguồn thu ổn định cho người dân. Trước sáp nhập, chính quyền huyện đã xây dựng các dự án hỗ trợ bảo tồn, phát triển làng nghề, quy hoạch cụm làng nghề tập trung, mở rộng thị trường và ứng dụng công nghệ mới. Việc duy trì các làng nghề không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn gìn giữ nét văn hóa đặc trưng của vùng đất Cổ Loa xưa.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Huyện Đông Anh sở hữu kho tàng di sản văn hóa phong phú, trong đó nổi bật nhất là thành Cổ Loa – quần thể di tích quốc gia đặc biệt, gắn liền với truyền thuyết An Dương Vương xây Loa Thành và chế nỏ thần. Cổ Loa không chỉ là niềm tự hào của người dân Đông Anh mà còn là minh chứng sinh động cho nền văn minh Âu Lạc thời dựng nước.
Khu di tích Cổ Loa rộng trên 500 ha, gồm thành nội, thành trung, thành ngoại và nhiều điểm thờ tự như đền thờ An Dương Vương, đình Ngự Triều Di Quy, am Mỵ Châu, giếng Ngọc. Mỗi năm, lễ hội Cổ Loa thu hút hàng vạn lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, chiêm bái.
Ngoài Cổ Loa, Đông Anh còn có nhiều di tích, danh lam đặc sắc như đình Vân Trì, chùa Cổ Loa, đền Sái, đền Sóc (thờ Thánh Gióng). Các địa điểm này gắn liền với các truyền thuyết, sự kiện lịch sử quan trọng của dân tộc. Không gian văn hóa truyền thống hòa quyện cùng cảnh quan sông Hồng, cánh đồng trù phú, tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho du lịch văn hóa – tâm linh Đông Anh.
Trong chiến lược phát triển, huyện xác định việc bảo tồn và khai thác giá trị di sản là nhiệm vụ trọng tâm, vừa phát triển du lịch bền vững, vừa giáo dục truyền thống lịch sử – văn hóa cho thế hệ trẻ.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Theo bản đồ quy hoạch tổng thể đã phê duyệt, Đông Anh định hướng trở thành trung tâm đô thị hiện đại kết hợp công nghiệp – thương mại – dịch vụ logistics và du lịch văn hóa lịch sử. Giai đoạn này, huyện ưu tiên hoàn thiện hạ tầng giao thông, gồm dự án cầu Tứ Liên, mở rộng quốc lộ 3, và tuyến đường vành đai 3.5 kết nối trực tiếp Đông Anh với Bắc Từ Liêm, Gia Lâm và Sóc Sơn.
Khu đô thị Cổ Loa được quy hoạch đồng bộ với các khu dân cư mới, không gian thương mại, trung tâm hội nghị quốc tế, bảo tồn cảnh quan và di tích. Các khu công nghiệp Nguyên Khê mở rộng, Kim Chung – Đông Anh tiếp tục thu hút doanh nghiệp FDI đầu tư công nghiệp công nghệ cao, chế biến nông sản, logistics. Đồng thời, các tuyến du lịch sinh thái – văn hóa dọc sông Hồng, quanh thành Cổ Loa được khai thác, biến Đông Anh thành điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, huyện Đông Anh được định hướng trở thành thành phố trực thuộc Hà Nội – đô thị loại II kiểu mẫu, trung tâm công nghiệp công nghệ cao, logistics quốc tế và du lịch văn hóa. Hệ thống bản đồ hành chính, bản đồ vệ tinh, bản đồ giao thông và bản đồ quy hoạch số hóa toàn diện sẽ được xây dựng, quản lý tập trung trên nền tảng dữ liệu lớn để hỗ trợ điều hành đô thị thông minh.
Huyện sẽ phát triển đồng bộ hạ tầng các khu đô thị lớn như Đông Hội – Vĩnh Ngọc, Cổ Loa – Xuân Canh, Kim Chung – Đại Mạch, kết hợp không gian xanh, công viên sinh thái và hệ thống dịch vụ hiện đại. Song song, công tác bảo tồn di sản Cổ Loa và các làng nghề truyền thống sẽ được đẩy mạnh, nhằm giữ gìn giá trị văn hóa – lịch sử quý báu của vùng đất địa linh nhân kiệt.
Xem thêm các bản đồ quy hoạch các quận/huyện Hà Nội:
