Tổng quan về thành phố Uông Bí trước sáp nhập
Thành phố Uông Bí nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Quảng Ninh, là đô thị loại II và được công nhận là thành phố từ năm 2011. Uông Bí giữ vai trò quan trọng trong phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ và du lịch tâm linh của tỉnh. Thành phố có vị trí trung chuyển chiến lược giữa khu vực Đông Bắc Bộ và hành lang kinh tế Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh.
Trước khi có các điều chỉnh địa giới, diện tích tự nhiên của Uông Bí khoảng 256,3 km², dân số hơn 174.000 người. Địa hình đặc trưng bởi vùng trung du đồi núi thấp và đồng bằng ven sông. Thành phố nằm ngay chân dãy Yên Tử hùng vĩ, nơi có hệ thống rừng nguyên sinh, di tích văn hóa và cảnh quan thiên nhiên độc đáo.
Ranh giới hành chính của thành phố Uông Bí trước sáp nhập:
- Phía Bắc giáp huyện Hoành Bồ
- Phía Nam giáp thị xã Quảng Yên
- Phía Đông giáp thành phố Hạ Long
- Phía Tây giáp thành phố Chí Linh (Hải Dương)
Uông Bí không chỉ là đô thị công nghiệp truyền thống mà còn là trung tâm du lịch tâm linh nổi tiếng của cả nước, nhờ quần thể di tích Yên Tử – Thiền phái Trúc Lâm.
Đơn vị hành chính
Trước khi điều chỉnh, thành phố Uông Bí được chia thành nhiều phường đô thị trung tâm, phường công nghiệp và các xã ngoại thành, góp phần tạo nên bức tranh đô thị đa dạng cả kinh tế – văn hóa – du lịch.
Các đơn vị hành chính của thành phố Uông Bí trước sáp nhập gồm: Phường Quang Trung, Phường Trưng Vương, Phường Thanh Sơn, Phường Bắc Sơn, Phường Nam Khê, Phường Phương Nam, Phường Yên Thanh, Phường Vàng Danh, Phường Phương Đông, Xã Thượng Yên Công, Xã Điền Công
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của thành phố Uông Bí trước sáp nhập được xây dựng khá đồng bộ, phục vụ vai trò trung tâm công nghiệp, dịch vụ thương mại và du lịch. Uông Bí có hệ thống giao thông kết nối thuận lợi qua Quốc lộ 18 và Quốc lộ 10, là cửa ngõ phía Tây dẫn vào tỉnh Quảng Ninh. Tuyến đường sắt Yên Viên – Hạ Long đi qua địa bàn thành phố, thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu công nghiệp.
Hệ thống điện lưới quốc gia được đầu tư ổn định, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng dân sinh và sản xuất công nghiệp lớn. Các phường trung tâm như Quang Trung, Thanh Sơn được đầu tư hạ tầng đô thị hiện đại với mạng lưới cấp thoát nước, chiếu sáng, công viên, quảng trường. Thành phố cũng đã hình thành một số khu dân cư mới và mở rộng không gian đô thị về phía Phương Đông – Vàng Danh.
Một điểm nhấn hạ tầng quan trọng là khu vực danh thắng Yên Tử, nơi được đầu tư đồng bộ hệ thống cáp treo, bãi đỗ xe, đường dạo bộ phục vụ du khách hành hương. Đây là một trong những dự án hạ tầng du lịch tầm cỡ quốc gia, góp phần thay đổi diện mạo thành phố.
Kinh tế
Kinh tế thành phố Uông Bí trước sáp nhập phát triển theo hướng đa ngành, nổi bật với ba lĩnh vực chính: công nghiệp – thương mại – du lịch. Công nghiệp là động lực tăng trưởng chủ lực, tập trung vào khai thác và chế biến than đá (mỏ than Vàng Danh, mỏ than Uông Bí), sản xuất điện (Nhà máy nhiệt điện Uông Bí), vật liệu xây dựng và công nghiệp phụ trợ.
Thương mại – dịch vụ phát triển nhanh tại trung tâm phường Quang Trung, Thanh Sơn, Bắc Sơn, với hệ thống siêu thị, chợ, trung tâm thương mại, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và mua sắm của người dân địa phương cũng như khách thập phương đến Yên Tử.
Đặc biệt, du lịch tâm linh Yên Tử là điểm nhấn quan trọng. Mỗi năm, hàng triệu lượt khách đổ về đây hành hương và tham quan, đóng góp nguồn thu lớn cho ngành dịch vụ, lưu trú, vận chuyển và thương mại địa phương. Thành phố cũng phát triển nông nghiệp ven đô, trồng cây ăn quả và nuôi trồng thủy sản, tạo thêm việc làm cho người dân.
Làng nghề truyền thống
Uông Bí trước sáp nhập sở hữu nhiều làng nghề truyền thống có bề dày lịch sử, góp phần gìn giữ nét văn hóa đặc trưng của vùng đất cửa ngõ Đông Bắc Bộ. Nổi bật nhất là làng nghề làm hương Yên Tử tại xã Thượng Yên Công. Từ lâu, nơi đây nổi tiếng với nghề thủ công sản xuất hương trầm phục vụ lễ Phật, cúng bái, đặc biệt trong mùa lễ hội Yên Tử. Hương Yên Tử được làm từ nguyên liệu tự nhiên như bột gỗ thơm, nhựa trám, bột quế, được người dân ủ và se bằng tay, có mùi hương đặc trưng khó lẫn với bất kỳ nơi nào khác.
Ngoài ra, tại xã Điền Công và các phường ven đô như Phương Đông, Phương Nam, nhiều hộ gia đình vẫn duy trì nghề trồng và chế biến chè hoa vàng, cây dược liệu, vừa phục vụ tiêu dùng nội địa vừa xuất khẩu. Sản phẩm chè hoa vàng Uông Bí được chứng nhận OCOP, ngày càng có chỗ đứng trên thị trường.
Một số nghề thủ công nhỏ lẻ khác như đan lát, làm bánh truyền thống (bánh gai, bánh chưng), chế biến lâm sản vẫn tồn tại đan xen trong đời sống dân cư. Dù không phát triển quy mô lớn, những làng nghề này vẫn đóng vai trò duy trì sinh kế, bảo tồn văn hóa bản địa và góp phần làm phong phú sản phẩm phục vụ du khách hành hương về Yên Tử.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Uông Bí nổi tiếng trong cả nước nhờ sở hữu quần thể di tích và danh lam thắng cảnh đặc biệt giá trị – quần thể Yên Tử, được coi là “kinh đô Phật giáo Trúc Lâm”. Di tích Yên Tử gồm hệ thống chùa, am, tháp cổ, rừng nguyên sinh trải dài trên đỉnh núi cao hơn 1.000m, tiêu biểu như Chùa Yên Tử, Chùa Hoa Yên, Chùa Đồng, Am Ngự Dược, Tháp Tổ. Đây là nơi vua Trần Nhân Tông tu hành, sáng lập thiền phái Trúc Lâm, trở thành di sản văn hóa, lịch sử quan trọng bậc nhất Việt Nam.
Ngoài Yên Tử, thành phố còn có Hồ Yên Lập, công trình thủy lợi – sinh thái lớn cung cấp nước sinh hoạt và cảnh quan du lịch hấp dẫn. Hồ rộng gần 2.200ha, bao quanh là rừng thông và núi đá, rất phù hợp cho các hoạt động nghỉ dưỡng, dã ngoại.
Chùa Ba Vàng, nằm trên núi Thành Đẳng ở phường Quang Trung, là một trong những ngôi chùa lớn nhất miền Bắc, nổi tiếng với kiến trúc bề thế và các lễ hội Phật giáo quy mô lớn. Chùa Ba Vàng trở thành điểm đến tâm linh – du lịch nổi bật, thu hút hàng trăm nghìn lượt khách mỗi năm.
Ngoài ra, Uông Bí còn có nhiều di tích lịch sử cách mạng, đình chùa cổ, các lễ hội truyền thống đặc sắc như Hội xuân Yên Tử, Lễ hội hoa cúc chùa Ba Vàng, góp phần tạo nên diện mạo văn hóa – du lịch đặc sắc của địa phương.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Thành phố Uông Bí xác định mục tiêu trở thành đô thị loại I, trung tâm kinh tế – văn hóa – du lịch của miền Tây Quảng Ninh, trọng điểm phát triển công nghiệp công nghệ cao, thương mại dịch vụ và du lịch tâm linh. Trong giai đoạn đến năm 2030, Uông Bí ưu tiên đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông kết nối, trong đó nổi bật là các dự án nâng cấp Quốc lộ 18, cao tốc Hạ Long – Hải Phòng, mở rộng các tuyến đường liên phường, liên xã và các nút giao thông cửa ngõ thành phố.
Thành phố đẩy mạnh cải tạo hạ tầng đô thị trung tâm Quang Trung – Thanh Sơn, quy hoạch mới các khu dân cư hiện đại, chỉnh trang không gian đô thị, phát triển các khu đô thị sinh thái ven Hồ Yên Lập và vùng phụ cận Yên Tử. Trong lĩnh vực công nghiệp, Uông Bí tập trung thu hút đầu tư phát triển các khu công nghiệp sạch, công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp chế biến sâu, giảm dần phụ thuộc vào khai khoáng truyền thống.
Đồng thời, thành phố tập trung xây dựng sản phẩm du lịch đặc trưng, nâng tầm thương hiệu Yên Tử – Ba Vàng – Hồ Yên Lập thành cụm du lịch tâm linh và sinh thái đẳng cấp quốc gia. Các dự án nâng cấp hệ thống hạ tầng dịch vụ, bãi đỗ xe, cáp treo và trung tâm đón tiếp du khách tại Yên Tử tiếp tục được triển khai để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Thành phố Uông Bí
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Uông Bí định hướng phát triển trở thành đô thị loại I hiện đại, xanh, thông minh và là trung tâm du lịch văn hóa tâm linh quốc gia. Tầm nhìn này gắn với mục tiêu hình thành đô thị có hạ tầng đồng bộ, chất lượng sống cao, kết nối thuận tiện với Hà Nội – Hải Phòng – Hạ Long qua hệ thống cao tốc và đường sắt hiện đại.
Thành phố tiếp tục phát triển mạnh mẽ công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến sạch và kinh tế dịch vụ chất lượng cao, đồng thời trở thành trung tâm logistic, thương mại cửa ngõ phía Tây Quảng Ninh. Trong lĩnh vực du lịch, Uông Bí hướng đến xây dựng quần thể Yên Tử trở thành di sản văn hóa thế giới, phát triển du lịch nghỉ dưỡng ven hồ Yên Lập, hình thành các khu đô thị sinh thái gắn với rừng cảnh quan.
Tất cả định hướng này được triển khai dựa trên nguyên tắc phát triển bền vững, bảo tồn di sản, giảm phát thải carbon, ứng dụng công nghệ thông minh trong quản lý đô thị và thích ứng biến đổi khí hậu.
