Tổng quan về Thành phố Bắc Ninh trước sáp nhập
Vị trí địa lý và vai trò chiến lược
Thành phố Từ Sơn là đô thị loại III, nằm ở phía Nam tỉnh Bắc Ninh, giáp ranh với Thủ đô Hà Nội. Với vị trí tiếp giáp thủ đô, Từ Sơn đóng vai trò là cửa ngõ giao thương giữa Hà Nội và vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Thành phố có nhiều lợi thế về phát triển công nghiệp - dịch vụ và là nơi bảo tồn nhiều giá trị văn hóa, lịch sử lâu đời của xứ Kinh Bắc.
- Diện tích tự nhiên khoảng 61 km²
- Dân số (2023) hơn 202.900 người
- Địa hình đồng bằng châu thổ sông Hồng, bằng phẳng, có hệ thống thủy lợi phát triển
Ranh giới hành chính
Thành phố Từ Sơn giáp ranh với:
- Phía Bắc giáp huyện Quế Võ
- Phía Đông và Đông Nam giáp huyện Tiên Du
- Phía Nam giáp huyện Gia Lâm và huyện Đông Anh (Hà Nội)
- Phía Tây giáp quận Bắc Từ Liêm và huyện Đan Phượng (Hà Nội)
Nhờ nằm trên trục Quốc lộ 1A và gần các tuyến cao tốc vùng Thủ đô, Từ Sơn trở thành đô thị vệ tinh quan trọng, đồng thời là trung tâm công nghiệp - dịch vụ phát triển năng động của tỉnh Bắc Ninh.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, Thành phố Từ Sơn có 12 đơn vị hành chính cấp phường, không còn xã. Các phường gồm Đông Ngàn, Đình Bảng, Trang Hạ, Tân Hồng, Đồng Kỵ, Châu Khê, Đồng Nguyên, Tương Giang, Phù Khê, Hương Mạc, Tam Sơn, Nguyễn Văn Cừ
Các phường được tổ chức đồng đều, trong đó phường Đông Ngàn giữ vai trò là trung tâm hành chính – chính trị của thành phố. Các phường còn lại như Đồng Kỵ, Đình Bảng, Phù Khê nổi bật với vai trò trung tâm sản xuất, thương mại và làng nghề truyền thống.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Thành phố Từ Sơn có hệ thống giao thông kết nối thuận tiện, với các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 1A, đường sắt Bắc Giang – Hà Nội – Lạng Sơn, đường tỉnh lộ 295, cùng nhiều tuyến liên tỉnh kết nối các khu công nghiệp trọng điểm. Bên cạnh đó, hệ thống trường học, trạm y tế, công trình văn hóa – thể thao được đầu tư đồng bộ, tạo điều kiện tốt cho đời sống đô thị.
Kinh tế
Từ Sơn phát triển mạnh mẽ về công nghiệp – thương mại – dịch vụ, đặc biệt nổi tiếng trong lĩnh vực sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ, cơ khí, xây dựng và chế biến. Một số cụm công nghiệp tiêu biểu:
- Cụm công nghiệp Đồng Kỵ
- Cụm công nghiệp Tân Hồng - Hoàn Sơn
- Cụm công nghiệp Phù Khê
Thành phố có hàng ngàn doanh nghiệp hoạt động, đóng góp lớn vào ngân sách tỉnh Bắc Ninh và giải quyết việc làm cho hàng chục nghìn lao động.
Thương mại - dịch vụ phát triển sôi động, tập trung ở các phường trung tâm như Đông Ngàn, Trang Hạ, Đồng Kỵ... với các phố chuyên doanh, chợ đầu mối và trung tâm thương mại.
Làng nghề truyền thống
Từ Sơn nổi tiếng là cái nôi của nhiều làng nghề thủ công truyền thống:
- Làng gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ nổi tiếng cả nước, chuyên sản xuất nội thất cao cấp
- Làng điêu khắc gỗ Phù Khê sản xuất đồ thờ, tượng gỗ, hoành phi câu đối
- Làng bánh phu thê Đình Bảng gắn liền với văn hóa cưới hỏi vùng Kinh Bắc
Các làng nghề không chỉ lưu giữ bản sắc văn hóa mà còn đóng vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế địa phương.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Thành phố Từ Sơn là vùng đất cổ giàu truyền thống, nơi phát tích của triều Lý – triều đại mở đầu thời kỳ độc lập vững mạnh trong lịch sử dân tộc. Một số di tích tiêu biểu:
- Đền Đô (phường Đình Bảng) - nơi thờ 8 vị vua nhà Lý, Di tích quốc gia đặc biệt
- Chùa Tiêu là nơi tu hành của Lý Công Uẩn
- Đền Nguyễn Văn Cừ tưởng niệm Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng
Các lễ hội truyền thống như Lễ hội Đồng Kỵ, Lễ hội Đền Đô thu hút hàng vạn lượt khách du xuân, đóng góp vào phát triển du lịch lễ hội của vùng Kinh Bắc.
Định hướng phát triển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Thành phố Từ Sơn đặt mục tiêu phát triển thành đô thị loại II hiện đại, với tỷ lệ đô thị hóa đạt trên 85%, tập trung vào các định hướng sau:
- Hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, giao thông, logistics
- Phát triển các cụm công nghiệp sạch, cụm sản xuất theo mô hình thông minh
- Xây dựng trung tâm dịch vụ – thương mại vùng phía Nam tỉnh Bắc Ninh
- Bảo tồn và phát huy giá trị di tích, làng nghề, không gian văn hóa lễ hội
Định hướng này tạo tiền đề để Từ Sơn trở thành đầu tàu phát triển vùng giáp ranh với Hà Nội, thu hút mạnh đầu tư và nhân lực chất lượng cao.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Từ Sơn hướng tới trở thành đô thị thông minh – hiện đại – xanh, là trung tâm công nghiệp hỗ trợ, dịch vụ logistics, giáo dục và văn hóa – du lịch truyền thống của vùng Thủ đô.
Thành phố sẽ tập trung mở rộng không gian đô thị về phía Đông – Đông Nam, gắn kết hạ tầng vùng với các đô thị vệ tinh của Hà Nội. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số, quản lý đô thị thông minh, nâng cao chất lượng sống, bảo tồn toàn diện giá trị lịch sử – văn hóa – tín ngưỡng của vùng đất phát tích nhà Lý.
