Tổng quan về huyện Bình Liêu trước sáp nhập
Huyện Bình Liêu nằm ở cực Bắc tỉnh Quảng Ninh, giáp biên giới Trung Quốc, được ví như “Sa Pa của Quảng Ninh” nhờ khí hậu mát mẻ quanh năm, cảnh quan núi non hùng vĩ và hệ sinh thái đa dạng. Đây là vùng đất cư trú lâu đời của nhiều dân tộc thiểu số, tiêu biểu là người Tày, Dao, Sán Chỉ, Hoa, Kinh, giữ vai trò quan trọng về quốc phòng, an ninh biên giới.
Diện tích tự nhiên của huyện Bình Liêu khoảng 471 km², dân số hơn 32.000 người, phân bố thưa thớt tại các thôn bản vùng cao. Địa hình chủ yếu là núi cao, trung bình 500–1.200m, nhiều đỉnh núi nổi tiếng như Cao Xiêm, Cao Ba Lanh, Sẻ Cổng Trời. Khí hậu cận nhiệt đới núi cao, mùa đông sương mù, rét đậm, mùa hè mát mẻ.
Ranh giới hành chính huyện Bình Liêu trước sáp nhập:
- Phía Bắc và Đông Bắc giáp khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc)
- Phía Nam giáp huyện Tiên Yên
- Phía Tây giáp huyện Đình Lập (Lạng Sơn)
Với đặc điểm địa lý này, Bình Liêu vừa là địa phương biên giới chiến lược vừa là vùng sinh thái đặc hữu của Quảng Ninh.
Đơn vị hành chính
Trước điều chỉnh địa giới, huyện Bình Liêu được chia thành các xã vùng cao, xã biên giới và thị trấn trung tâm. Mỗi xã có cộng đồng dân tộc thiểu số chiếm tỷ trọng lớn, giữ nhiều tập tục truyền thống.
Các đơn vị hành chính của huyện Bình Liêu trước sáp nhập gồm: Thị trấn Bình Liêu, Xã Đồng Tâm, Xã Đồng Văn, Xã Hoành Mô, Xã Húc Động, Xã Lục Hồn, Xã Vô Ngại, Xã Tình Húc
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng huyện Bình Liêu trước sáp nhập còn nhiều khó khăn do đặc thù núi cao, dân cư thưa thớt, nhưng nhờ sự hỗ trợ từ các chương trình mục tiêu quốc gia, diện mạo địa phương đã từng bước đổi thay.
Quốc lộ 18C là tuyến giao thông huyết mạch, chạy từ Tiên Yên qua thị trấn Bình Liêu lên cửa khẩu Hoành Mô, nối thẳng sang Quảng Tây (Trung Quốc). Tuyến đường này vừa phục vụ thông thương biên giới vừa là trục vận chuyển nông sản, vật liệu xây dựng.
Các tuyến đường liên xã, liên thôn như Húc Động – Cao Xiêm, Đồng Văn – Vô Ngại được bê tông hóa cơ bản, giúp người dân đi lại thuận tiện. Hệ thống điện lưới quốc gia đã cấp đến 100% thôn bản, nước sinh hoạt chủ yếu từ các công trình cấp nước tập trung và hồ chứa nhỏ.
Kinh tế
Kinh tế huyện Bình Liêu trước sáp nhập chủ yếu dựa vào lâm nghiệp, nông nghiệp và thương mại biên mậu quy mô nhỏ. Trong đó, lâm nghiệp đóng vai trò quan trọng với diện tích rừng trồng và rừng tự nhiên lớn. Người dân phát triển trồng keo, hồi, quế, sa mộc kết hợp khai thác lâm sản phụ, nuôi ong mật.
Nông nghiệp truyền thống gồm trồng lúa nương, ngô, khoai, cây dược liệu, chăn nuôi gia súc, gia cầm. Bình Liêu nổi tiếng với sản phẩm đặc sản như miến dong Bình Liêu, gạo nếp, gà đen, mật ong rừng, được tiêu thụ tại các tỉnh miền Bắc và ngày càng được xây dựng thương hiệu OCOP.
Thương mại biên giới phát triển tại cửa khẩu Hoành Mô – Động Trung, dù quy mô còn nhỏ. Một số dịch vụ xuất nhập khẩu hàng hóa nông sản, lâm sản, vật liệu xây dựng và hàng tiêu dùng đã hình thành, đóng góp nguồn thu ổn định.
Du lịch cộng đồng và du lịch trải nghiệm đang khởi sắc nhờ lợi thế cảnh quan núi non và bản sắc văn hóa. Các tuyến trải nghiệm như Sống lưng khủng long Cao Xiêm, Thác Khe Vằn, bản dân tộc Dao – Sán Chỉ dần trở thành điểm đến hấp dẫn.
Làng nghề truyền thống
Bình Liêu trước sáp nhập là vùng đất giàu truyền thống văn hóa của các dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ, với nhiều nghề thủ công đặc sắc được duy trì qua nhiều thế hệ. Tiêu biểu nhất là nghề làm miến dong tại xã Húc Động và xã Đồng Tâm. Đây là làng nghề nổi tiếng khắp Quảng Ninh, nhờ khí hậu mát mẻ, nguồn nước sạch từ rừng và kỹ thuật chế biến thủ công. Dong riềng được trồng trên đất núi cao, củ dong sau thu hoạch được nghiền, lọc bột, phơi khô, cán thành sợi miến dẻo dai, thơm ngon, có màu trắng tự nhiên. Miến dong Bình Liêu đã được chứng nhận sản phẩm OCOP 4 sao, tiêu thụ rộng khắp miền Bắc và xuất khẩu.
Ngoài miến dong, nhiều gia đình người Dao, Sán Chỉ tại xã Vô Ngại, xã Đồng Văn duy trì nghề dệt thổ cẩm, sản xuất trang phục truyền thống, khăn, túi, áo chàm. Những sản phẩm này không chỉ phục vụ nhu cầu mặc, cúng tế mà còn trở thành quà lưu niệm được khách du lịch ưa chuộng.
Tại xã Hoành Mô và Lục Hồn, nghề làm hương trầm từ vỏ quế, vỏ hồi, bột gỗ rừng được duy trì trong các hộ gia đình, nhất là vào dịp cuối năm. Sản phẩm hương Bình Liêu được đánh giá có mùi thơm tự nhiên, thời gian cháy lâu.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Bình Liêu là vùng đất nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và hệ sinh thái núi cao đặc hữu, được mệnh danh là “thiên đường mây trắng” của Quảng Ninh. Nổi bật nhất là đỉnh Cao Xiêm, cao gần 1.430m – nóc nhà của Quảng Ninh. Nơi đây quanh năm sương mù, không khí mát lạnh, mùa cỏ cháy tạo nên bức tranh thiên nhiên độc đáo. Đường trekking lên Cao Xiêm là cung đường trải nghiệm hấp dẫn cho giới trẻ yêu khám phá. Thác Khe Vằn, cao hơn 100m với nhiều tầng nước đổ trắng xóa giữa rừng già Húc Động, là điểm du lịch sinh thái nổi tiếng. Mùa mưa, thác cuộn chảy mạnh mẽ, tạo nên khung cảnh hùng vĩ giữa đại ngàn.
Huyện còn có Sống lưng khủng long Cao Ba Lanh, Mốc 1305 – điểm check-in biên giới linh thiêng, Lễ hội Soóng Cọ của người Sán Chỉ, Lễ hội đình Lục Nà, Lễ hội nhảy lửa của người Dao Thanh Y, là những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc. Hệ thống bản làng cổ của đồng bào dân tộc, với nhà sàn gỗ, mái ngói âm dương, ruộng bậc thang và phong tục tập quán truyền thống, tạo nên sức hút đặc biệt cho du lịch cộng đồng, trải nghiệm văn hóa.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Huyện Bình Liêu định hướng phát triển dựa trên ba trụ cột: nông – lâm nghiệp bền vững, thương mại biên giới và du lịch sinh thái – cộng đồng. Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện tập trung hoàn thiện hạ tầng giao thông kết nối như mở rộng Quốc lộ 18C, đường liên xã Đồng Văn – Vô Ngại – Hoành Mô, tạo thuận lợi thông thương và phát triển du lịch.
Nông – lâm nghiệp sẽ chuyển dần từ tự phát sang quy hoạch tập trung: mở rộng diện tích dong riềng nguyên liệu, trồng cây dược liệu, cây gỗ lớn, quế hồi, gắn với chế biến sâu, xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP.
Huyện phát triển thương mại biên mậu tại cửa khẩu Hoành Mô – Động Trung, xây dựng khu kinh tế cửa khẩu, trung tâm logistics quy mô nhỏ để thu hút thương nhân trong nước và Trung Quốc.
Về du lịch, Bình Liêu tập trung khai thác thế mạnh Cao Xiêm – Khe Vằn – Sống lưng khủng long – Mốc biên giới 1305, đầu tư điểm dừng chân, homestay, tour trekking và trải nghiệm văn hóa bản địa. Đặc biệt, huyện coi trọng bảo vệ rừng, phát triển du lịch xanh bền vững.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Bình Liêu
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Bình Liêu định hướng trở thành trung tâm du lịch sinh thái – văn hóa – biên giới của Quảng Ninh, là vùng kinh tế nông – lâm nghiệp sạch, bền vững, giữ vai trò bảo vệ an ninh biên giới quốc gia.
Huyện đặt mục tiêu xây dựng hạ tầng đồng bộ kết nối các điểm du lịch và trung tâm thương mại cửa khẩu, hình thành sản phẩm du lịch đặc trưng: du lịch mùa hoa sở, mùa cỏ cháy, mùa lúa chín và lễ hội dân tộc. Đồng thời, phát triển sản phẩm nông – lâm nghiệp hữu cơ, sản xuất tinh dầu, chế biến dược liệu và miến dong thành thương hiệu dẫn đầu thị trường.
