Phường Ngọc Hà, quận Ba Đình, Hà Nội, là vùng đất mang hơi thở lịch sử Thăng Long nghìn năm, nơi dòng sông “ngọc ngà” từng chảy qua Hoàng thành, để lại tên gọi gắn bó với ký ức văn hóa. Sau sáp nhập năm 2025, Ngọc Hà không chỉ là trung tâm hành chính mà còn là điểm đến văn hóa – du lịch, nơi giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, góp phần định hình bản sắc Thủ đô.
Tổng quan về phường Ngọc Hà sau sáp nhập
Phường Ngọc Hà được thành lập theo Nghị quyết số 1656/NQ-UBTVQH15 ngày 16/6/2025, với diện tích 2,68 km² và dân số 93.536 người. Nằm ở phía Tây quận Ba Đình, phường giáp các phường Ba Đình, Giảng Võ, Nghĩa Đô, và Tây Hồ. Với vị trí gần trung tâm chính trị – hành chính quốc gia, Ngọc Hà là cầu nối giữa di sản văn hóa và không gian đô thị hiện đại.
Các đơn vị hành chính sáp nhập thành phường Ngọc Hà
Phường Ngọc Hà được hình thành từ sự hợp nhất các đơn vị hành chính sau:
- Toàn bộ phường Vĩnh Phúc (0,72 km², 23.733 người) và Liễu Giai (0,68 km², 23.401 người).
- Phần lớn diện tích và dân số của các phường Ngọc Hà (0,42 km², 12.409 người), Đội Cấn (0,19 km², 8.527 người), Kim Mã (0,24 km², 7.364 người), Cống Vị (0,25 km², 12.881 người).
- Một phần phường Ngọc Khánh (0,08 km², 2.534 người) và một phần đất giao thông phường Nghĩa Đô (0,10 km², 2.687 người).
Tên gọi Ngọc Hà được giữ nguyên, phản ánh giá trị lịch sử của “Thập tam trại” và đảm bảo tính dễ nhớ, thuận tiện cho người dân.
Trụ sở hành chính phường Ngọc Hà
Trụ sở hành chính của phường đặt tại số 25 phố Liễu Giai, quận Ba Đình trước đây. Đây là trung tâm quản lý hiện đại, phục vụ hiệu quả các nhu cầu hành chính của 93.536 cư dân. Lãnh đạo phường gồm:
- Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND: Nguyễn Công Thành.
- Phó Bí thư, Chủ tịch UBND: Lương Xuân Dương.
- Chủ tịch Ủy ban MTTQ: Trần Thị Hà Giang.
Bản đồ phường Ngọc Hà sau sáp nhập
Quy hoạch phường Ngọc Hà sau sáp nhập
Theo Nghị quyết số 1656/NQ-UBTVQH15 (16/6/2025), phường Ngọc Hà được quy hoạch để trở thành đô thị văn hóa hiện đại, bền vững. Nội dung chính bao gồm:
- Phát triển hạ tầng giao thông kết nối trung tâm Ba Đình với các khu vực lân cận.
- Bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử, làng nghề truyền thống.
- Thúc đẩy kinh tế dịch vụ – du lịch văn hóa, đảm bảo an ninh chính trị và trật tự xã hội.
Quy hoạch nhấn mạnh việc cân bằng giữa bảo tồn di sản và phát triển đô thị, hướng tới một Ngọc Hà hiện đại nhưng vẫn giữ được bản sắc Thăng Long.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch phường Ngọc Hà
Ngọc Hà – Tên gọi mang theo câu chuyện lịch sử
Phường Ngọc Hà mang trong mình câu chuyện lịch sử đầy chất thơ, bắt nguồn từ dòng sông “ngọc ngà” chảy qua Hoàng thành Thăng Long. Theo sử liệu, vào các năm 2003-2004, tại địa chỉ 18 Hoàng Diệu, các nhà khảo cổ đã phát hiện một lòng sông cổ ở độ sâu 3 mét, nơi còn lưu giữ dấu tích một con thuyền và vạt cây hoa sen. Trên bản đồ Hồng Đức, vị trí này được ghi chú với hai chữ “Ngọc Hà”, tên gọi của một cung điện mái cong lộng lẫy, đồng thời gợi nhắc dòng sông quý giá từng tắm mát vườn Thượng Lâm – Ngự uyển thời Lý.
Dưới triều Lý (cuối thời vua Lý Cao Tông), Ngọc Hà là một phần của đợt mở rộng Hoàng thành Thăng Long. Khi kinh thành thu hẹp vào thời Lê và Nguyễn, dòng sông dần trở thành dải hồ nước trong Công viên Bách Thảo ngày nay, thuộc đất làng hoa Ngọc Hà xưa. Chính hồ này đã nuôi dưỡng nghề trồng hoa nổi tiếng, để lại tên gọi “Trại Hàng Hoa” thời Pháp, gắn bó với đời sống văn hóa Hà Nội. Người dân Ngọc Hà, qua hàng nghìn năm, vẫn giữ gìn tinh hoa của mảnh đất này, mang “hương sắc” làm đẹp cho Thủ đô.
Hệ thống di tích và lễ hội - Linh hồn của Ngọc Hà
Ngọc Hà là vùng đất hội tụ di sản văn hóa phong phú, với hàng loạt di tích được xếp hạng cấp quốc gia và thành phố, gắn liền với Hoàng thành Thăng Long và “Thập tam trại”. Nổi bật gồm:
- Đình Ngọc Hà, đình Đại Yên, đình Vĩnh Phúc: Những công trình tâm linh lưu giữ các giá trị văn hóa cổ truyền, là nơi tổ chức các lễ hội dân gian như lễ hội làng Ngọc Hà (thờ Thánh Huyền Thiên Hắc Đế).
- Đền Voi Phục: Một trong “Thăng Long Tứ Trấn”, biểu tượng tín ngưỡng và sức mạnh văn hóa Thăng Long.
- Chùa Bát Tháp, chùa Vĩnh Khánh, đền Cống Yên: Các công trình kiến trúc cổ, kết hợp tín ngưỡng và nghệ thuật, thu hút du khách khám phá.
- Di tích cách mạng: Hồ Hữu Tiệp với xác máy bay B52, biểu tượng chiến thắng kháng chiến chống Mỹ, và Nhà máy bia Hà Nội – dấu ấn lịch sử công nghiệp.
Các lễ hội truyền thống như lễ hội đình Cống Vị, lễ hội đền Voi Phục, hay lễ hội kỷ niệm Thập tam trại (23/3 âm lịch) mang đậm bản sắc văn hóa. Những hoạt động như chọi gà, bắt vịt, hát quan họ, và lễ rước Thành hoàng làng không chỉ bảo tồn di sản phi vật thể mà còn tạo sức hút cho du lịch văn hóa.
Thập tam trại - Ký ức làng nghề và cộng đồng
Trong hệ thống Thập tam trại, Ngọc Hà là nơi hội tụ các làng cổ như Vạn Phúc, Kim Mã Thượng, Liễu Giai, Cống Vị, Cống Yên, Vĩnh Phúc, Đại Yên. Mỗi làng mang một nét đặc trưng: Ngọc Hà với nghề dệt lụa và trồng hoa, Hữu Tiệp với nghề mộc, Đại Yên với nghề thuốc. Dù trải qua nhiều biến đổi, các làng vẫn giữ được thiết chế truyền thống: cổng làng, đường nhỏ uốn lượn, đình chùa, và những ngôi nhà thôn quê giản dị. Các làng nghề này từng là “hậu phương” cung cấp nhu yếu phẩm cho kinh thành Thăng Long, để lại dấu ấn văn hóa sâu đậm.
Hằng năm, lễ hội Thập tam trại không chỉ là dịp để người dân địa phương kết nối mà còn thu hút cư dân từ các khu vực lân cận, tạo nên một không gian văn hóa sôi động, đậm chất Hà Nội.
Kinh tế và xã hội - Ngọc Hà trong kỷ nguyên mới
Phường Ngọc Hà là trung tâm kinh tế dịch vụ – thương mại sôi động, với các phố ẩm thực như Liễu Giai, Đội Cấn, Ngọc Hà, và làng nghề đúc đồng. Hạ tầng giao thông hiện đại, với các tuyến đường huyết mạch như Kim Mã, Ngọc Hà, kết nối trung tâm Ba Đình với các khu đô thị mới. Hệ thống y tế (Bệnh viện Phổi Trung ương, Bệnh viện Quân y 354) và giáo dục (THPT Phạm Hồng Thái, THCS Ba Đình) đáp ứng nhu cầu của hơn 93.000 cư dân.
Ngọc Hà còn là vùng đất anh hùng, với 719 người có công, bao gồm 1 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, 3 cán bộ lão thành cách mạng, và 7 anh hùng lực lượng vũ trang. An sinh xã hội được đảm bảo, không còn hộ nghèo, và các hoạt động văn hóa như sự kiện tại Cung Thể thao Quần Ngựa góp phần thúc đẩy giao lưu quốc tế, phát triển công nghiệp văn hóa.
