Tổng quan về tỉnh Phú Thọ
Tỉnh Phú Thọ là một tỉnh trung du nằm ở cửa ngõ phía Tây Bắc của vùng Đông Bắc Bộ, Việt Nam. Tỉnh giữ vai trò chiến lược về kinh tế - xã hội và quốc phòng, là cầu nối giữa vùng đồng bằng sông Hồng với các tỉnh miền núi phía Bắc, đặc biệt là khu vực Tây Bắc.
Phú Thọ nằm trong tọa độ từ khoảng 20°55′ đến 21°43′ vĩ độ Bắc và từ 104°56′ đến 105°45′ kinh độ Đông. Trung tâm hành chính là thành phố Việt Trì, cách thủ đô Hà Nội khoảng 80 km về phía Tây Bắc.
Tỉnh Phú Thọ có vị trí tiếp giáp với nhiều tỉnh thành quan trọng:
- Phía Bắc giáp các tỉnh Tuyên Quang và Yên Bái.
- Phía Tây giáp tỉnh Sơn La.
- Phía Nam giáp tỉnh Hòa Bình.
- Phía Đông giáp các tỉnh Vĩnh Phúc và Hà Nội.
Các điểm cực của tỉnh:
- Điểm cực Bắc thuộc xã Yên Lương, huyện Thanh Sơn.
- Điểm cực Nam thuộc xã Văn Luông, huyện Tân Sơn.
- Điểm cực Đông thuộc xã Phú Hộ, thị xã Phú Thọ.
- Điểm cực Tây thuộc xã Thu Cúc, huyện Tân Sơn.
Phú Thọ có tổng diện tích tự nhiên khoảng 3.534,56 km². Theo ước tính năm 2024, dân số toàn tỉnh đạt khoảng 1.544.400 người, với mật độ phân bố dân cư không đều giữa thành thị và nông thôn.
Địa hình tỉnh chủ yếu là trung du và miền núi thấp, có đồi núi xen kẽ đồng bằng. Ba con sông lớn là sông Hồng, sông Lô và sông Đà hợp lưu tại đây, tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế và giao thông thủy.
Phú Thọ có khí hậu nhiệt đới gió mùa, chia hai mùa rõ rệt: mùa hè nóng ẩm, mưa nhiều và mùa đông lạnh, khô. Nhiệt độ trung bình khoảng 23–25°C, lượng mưa 1.600–2.000 mm/năm.
Đơn vị hành chính cấp huyện
Tỉnh Phú Thọ được tổ chức thành 13 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm đầy đủ các loại hình thành phố, thị xã và huyện.
- 1 thành phố trực thuộc tỉnh là Việt Trì, giữ vai trò tỉnh lỵ và là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh.
- 1 thị xã là Phú Thọ, nằm ở phía Tây Nam, mang tính chất đô thị đang phát triển.
- 11 huyện gồm: Cẩm Khê, Đoan Hùng, Hạ Hòa, Lâm Thao, Phù Ninh, Tam Nông, Tân Sơn, Thanh Ba, Thanh Sơn, Thanh Thủy và Yên Lập.
Đơn vị hành chính cấp xã
Dưới đây là danh sách chi tiết các đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh Phú Thọ, được phân theo từng đơn vị hành chính cấp huyện, thành phố và thị xã, cập nhật đến năm 2025:
1. Thành phố Việt Trì
- Phường: Bạch Hạc, Dữu Lâu, Gia Cẩm, Minh Nông, Minh Phương, Nông Trang, Tân Dân, Thanh Miếu, Thọ Sơn, Tiên Cát, Vân Phú.
- Xã: Chu Hóa, Hùng Lô, Hy Cương, Kim Đức, Phượng Lâu, Sông Lô, Thanh Đình, Thụy Vân, Trưng Vương
2. Thị xã Phú Thọ
- Phường: Hùng Vương, Phong Châu, Âu Cơ.
- Xã: Hà Lộc, Phú Hộ, Thanh Minh, Văn Lung, Thanh Vinh, Hà Thạch.
3. Huyện Cẩm Khê
- Thị trấn: Cẩm Khê.
- Xã: Cấp Dẫn, Chương Xá, Điêu Lương, Đồng Cam, Đồng Lương, Hùng Việt, Phú Khê, Phượng Vĩ, Sơn Tình, Tam Sơn, Tạ Xá, Tiên Lương, Tuy Lộc, Tùng Khê, Văn Bán, Yên Dưỡng.
4. Huyện Đoan Hùng
- Thị trấn: Đoan Hùng.
- Xã: Bằng Luân, Chân Mộng, Chí Đám, Chí Tiên, Hùng Long, Hùng Quan, Minh Lương, Minh Phú, Minh Tiến, Ngọc Quan, Phú Lâm, Phú Thọ, Sóc Đăng, Tây Cốc.
5. Huyện Hạ Hòa
- Thị trấn: Hạ Hòa.
- Xã: Đan Thượng, Động Lâm, Gia Điền, Hiền Lương, Hương Xạ, Lâm Lợi, Lang Sơn, Mai Tùng, Minh Côi, Phụ Khánh, Phương Viên, Tứ Hiệp, Văn Lang, Vĩnh Chân, Vô Tranh, Xuân Áng, Yên Kỳ.
6. Huyện Lâm Thao
- Thị trấn: Lâm Thao.
- Xã: Bản Nguyên, Cao Xá, Hợp Hải, Kinh Kệ, Phùng Nguyên, Sơn Vi, Thạch Sơn, Tiên Kiên, Tứ Xã, Vĩnh Lại, Xuân Huy.
7. Huyện Phù Ninh
- Thị trấn: Phù Ninh.
- Xã: An Đạo, Bình Bộ, Bảo Thanh, Gia Thanh, Hạ Giáp, Lệ Mỹ, Liên Hoa, Phú Lộc, Phú Mỹ, Phú Nham, Phú Ninh, Tử Đà, Trạm Thản, Trị Quận, Tiên Du, Vĩnh Phú.
8. Huyện Tam Nông
- Thị trấn: Hưng Hóa.
- Xã: Cổ Tiết, Dậu Dương, Dị Nậu, Hồng Đà, Hiền Quan, Hương Nha, Hương Nộn, Phương Thịnh, Quang Húc, Tam Cường, Tề Lễ, Thọ Văn, Thượng Nông, Tứ Mỹ, Văn Lương, Vực Trường, Xuân Quang.
9. Huyện Tân Sơn
- Thị trấn: Tân Phú.
- Xã: Đồng Sơn, Kiệt Sơn, Kim Thượng, Lai Đồng, Long Cốc, Minh Đài, Mỹ Thuận, Tam Thanh, Tân Sơn, Thạch Kiệt, Thu Cúc, Thu Ngạc, Văn Luông, Vinh Tiền, Xuân Đài, Xuân Sơn.
10. Huyện Thanh Ba
- Thị trấn: Thanh Ba.
- Xã: Chí Tiên, Đông Thành, Đồng Xuân, Đỗ Sơn, Đỗ Xuyên, Hanh Cù, Hoàng Cương, Khải Xuân, Lương Lỗ, Mạn Lạn, Năng Yên, Quảng Yên, Sơn Cương, Thanh Hà, Thanh Xá, Thái Ninh, Vân Lĩnh, Võ Lao.
11. Huyện Thanh Sơn
- Thị trấn: Thanh Sơn.
- Xã: Cự Đồng, Địch Quả, Đông Cửu, Giáp Lai, Hương Cần, Khả Cửu, Kim Thượng, Lai Đồng, Long Cốc, Sơn Hùng, Tân Lập, Tân Minh, Tân Phú, Thạch Khoán, Thắng Sơn, Thục Luyện, Thượng Cửu, Trung Nghĩa, Văn Miếu, Võ Miếu, Xuân Đài, Yên Lãng, Yên Lương, Yên Sơn.
12. Huyện Thanh Thủy
- Thị trấn: Thanh Thủy.
- Xã: Bảo Yên, Đào Xá, Đoan Hạ, Đồng Luận, Hoàng Xá, Phượng Mao, Sơn Thủy, Tân Phương, Thạch Đồng, Trung Nghĩa, Trung Thịnh, Tu Vũ, Xuân Lộc, Yến Mao.
13. Huyện Yên Lập
- Thị trấn: Yên Lập.
- Xã: Đồng Lạc, Đồng Thịnh, Hưng Long, Lương Sơn, Minh Hòa, Mỹ Lung, Mỹ Lương, Nga Hoàng, Ngọc Đồng, Ngọc Lập, Phúc Khánh, Sơn Lương, Thượng Long, Trung Sơn, Xuân An, Xuân Thủy, Xuân Viên.
Quy hoạch tỉnh Phú Thọ (2021–2030, tầm nhìn đến 2050)
Tỉnh Phú Thọ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050, với mục tiêu xây dựng tỉnh trở thành trung tâm phát triển hàng đầu của vùng Trung du và miền núi phía Bắc. Quy hoạch hướng tới việc hoàn thiện hệ thống hạ tầng kinh tế – xã hội hiện đại, khai thác hiệu quả tài nguyên, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và thúc đẩy phát triển bền vững. Không gian phát triển được định hướng theo vùng: thành phố Việt Trì là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế và khoa học kỹ thuật; thị xã Phú Thọ và các huyện trung tâm phát triển công nghiệp, dịch vụ và nông nghiệp công nghệ cao; các huyện miền núi phía Tây và Tây Bắc chú trọng bảo tồn thiên nhiên, phát triển du lịch sinh thái và nông nghiệp hữu cơ. Quy hoạch cũng nhấn mạnh phát triển các ngành công nghiệp chế biến, công nghiệp hỗ trợ, hiện đại hóa nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, mở rộng dịch vụ - du lịch, đầu tư vào hạ tầng giao thông, đô thị thông minh và năng lượng sạch. Dự kiến tổng vốn đầu tư thực hiện quy hoạch đến năm 2030 là khoảng 800.000 tỷ đồng, huy động từ nhiều nguồn như ngân sách, vốn ODA, tư nhân và hợp tác công tư (PPP). Việc thực hiện sẽ được phân kỳ theo từng giai đoạn cụ thể, có giám sát, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn và đảm bảo hiệu quả lâu dài.
