Tổng quan về thành phố Tuyên Quang trước sáp nhập
Thành phố Tuyên Quang được thành lập năm 1985, là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của tỉnh Tuyên Quang. Với diện tích 184,38 km², đây là đô thị loại III, đóng vai trò đầu mối quan trọng trong giao thông, thương mại, kết nối với các khu vực lân cận. Tính đến thời điểm trước khi có các quyết định sáp nhập địa giới hành chính, dân số thành phố đạt khoảng 104.645 người, phân bố tập trung ở các phường nội thị và các xã ngoại thành.
Địa hình thành phố khá đa dạng, bao gồm vùng đồi thấp, đồng bằng ven sông và khu vực đồi núi thấp chạy dọc theo phía Tây Bắc. Hệ thống sông ngòi, đặc biệt là sông Lô, không chỉ cung cấp nguồn nước mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông đường thủy và phát triển nông nghiệp, du lịch.
Ranh giới hành chính của thành phố trước sáp nhập được xác định như sau:
- Phía Đông giáp huyện Sơn Dương
- Phía Tây giáp huyện Yên Sơn
- Phía Nam giáp huyện Sơn Dương
- Phía Bắc giáp huyện Yên Sơn
Nhờ vị trí này, thành phố trở thành điểm kết nối giữa các tuyến quốc lộ quan trọng và các đô thị vùng Trung du miền núi phía Bắc, tạo ra nhiều lợi thế về phát triển hạ tầng và thương mại.
Đơn vị hành chính
Trước khi có những điều chỉnh về địa giới, thành phố Tuyên Quang gồm 10 phường và 5 xã. Mỗi đơn vị hành chính đều giữ vai trò riêng, đóng góp vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội của thành phố. Các phường tập trung hoạt động thương mại, dịch vụ, hành chính và giáo dục, trong khi các xã giữ vai trò sản xuất nông nghiệp và phát triển tiểu thủ công nghiệp truyền thống.
Danh sách cụ thể gồm: An Tường, Đội Cấn, Hưng Thành, Minh Xuân, Mỹ Lâm, Nông Tiến, Phan Thiết, Tân Hà, Tân Quang, Ỷ La, An Khang, Kim Phú, Lưỡng Vượng, Thái Long, Tràng Đà.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Thành phố Tuyên Quang trước sáp nhập đã sở hữu mạng lưới hạ tầng tương đối phát triển, đóng vai trò trung tâm giao thông và hậu cần của tỉnh. Các tuyến Quốc lộ 2 và Quốc lộ 37 chạy qua địa bàn, kết nối thành phố với Hà Nội, Hà Giang, Thái Nguyên và Yên Bái, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa, đi lại của người dân và giao thương liên vùng. Bên cạnh đó, sự hình thành của đường cao tốc Tuyên Quang – Phú Thọ và đường cao tốc Tuyên Quang – Hà Giang đã góp phần rút ngắn thời gian di chuyển, mở ra nhiều cơ hội thu hút đầu tư.
Hạ tầng điện, nước, viễn thông được quan tâm đầu tư đồng bộ, đặc biệt ở khu vực trung tâm thành phố và các phường nội thị. Khu công nghiệp Long Bình An, với diện tích 109ha, là điểm nhấn quan trọng trong chiến lược phát triển công nghiệp, thu hút nhiều doanh nghiệp sản xuất. Song song, các điểm công nghiệp tập trung tại phường Tân Hà và Nông Tiến góp phần giải quyết việc làm và phát triển tiểu thủ công nghiệp địa phương. Trong lĩnh vực nhà ở và đô thị, thành phố đã hình thành một số khu đô thị mới như khu đô thị Tân Bình, khu đô thị Tân Phát, khu đô thị Minh Thanh, khu đô thị Đông Sơn, từng bước hiện đại hóa diện mạo đô thị.
Kinh tế
Trước sáp nhập, kinh tế thành phố Tuyên Quang phát triển tương đối đa dạng, với sự kết hợp của thương mại – dịch vụ, công nghiệp và sản xuất nông nghiệp. Thành phố giữ vai trò trung tâm kinh tế lớn nhất của tỉnh, là nơi tập trung đông đảo doanh nghiệp, hợp tác xã và các hộ kinh doanh cá thể. Tính đến năm 2010, toàn thành phố có khoảng 28 hợp tác xã thủ công nghiệp cùng 391 doanh nghiệp hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong số đó, 56 doanh nghiệp là công ty cổ phần, 257 công ty TNHH và 78 doanh nghiệp tư nhân, đóng góp quan trọng vào ngân sách địa phương.
Tổng thu ngân sách nhà nước thời điểm này ước đạt gần 160 tỷ đồng, phần lớn đến từ các hoạt động sản xuất công nghiệp, thuế dịch vụ, thương mại và phí sử dụng đất. Khu công nghiệp Long Bình An không chỉ tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương mà còn thu hút nhiều dự án đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến nông lâm sản và sản xuất vật liệu xây dựng. Ngoài ra, các điểm công nghiệp tập trung tại phường Tân Hà, phường Nông Tiến hỗ trợ phát triển ngành nghề phụ trợ, cơ khí nhỏ và các ngành tiểu thủ công.
Thương mại – dịch vụ cũng là mảng nổi bật, nhờ vị trí địa lý thuận lợi, mạng lưới giao thông kết nối nhiều tỉnh, thành phố lớn. Các chợ truyền thống như chợ Tam Cờ, hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi góp phần tăng cường giao thương và thúc đẩy tiêu dùng nội địa
Làng nghề truyền thống
Thành phố Tuyên Quang trước sáp nhập không có làng nghề truyền thống nào được công nhận cấp tỉnh hay cấp quốc gia. Các hoạt động sản xuất tiểu thủ công nghiệp chủ yếu tồn tại ở quy mô hộ gia đình và hợp tác xã nhỏ lẻ, chưa hình thành làng nghề đặc trưng với sản phẩm đặc sản nổi tiếng. Một số phường và xã có nghề sản xuất mộc, xây dựng, cơ khí dân dụng, nhưng phần lớn phục vụ nhu cầu trong thành phố. Vì vậy, nếu so sánh với nhiều huyện và thành phố khác ở khu vực trung du miền núi phía Bắc, Tuyên Quang chưa nổi bật về yếu tố làng nghề truyền thống.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Thành phố Tuyên Quang sở hữu một số di tích và thắng cảnh có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, nổi bật nhất là Thành cổ Tuyên Quang, công trình kiến trúc quân sự được xây dựng từ cuối thế kỷ 16 thời Nhà Mạc. Thành có hình vuông với chiều dài mỗi cạnh khoảng 275m, tường thành cao hơn 3m, dày 0,8m, kết cấu kiên cố từ loại gạch đất chứa quặng sắt đặc biệt rắn chắc. Đây là nơi chứng kiến nhiều dấu mốc lịch sử quan trọng, từ thời kỳ chống Pháp đến Cách mạng Tháng Tám. Hiện nay, di tích còn lại một số đoạn tường thành và hai cổng cổ là Tây Môn và Nam Môn (còn gọi là Cổng Lấp), được bảo vệ nghiêm ngặt.
Bên cạnh Thành cổ, Đền Hạ là công trình tín ngưỡng tiêu biểu, được xây dựng năm 1738 dưới thời vua Lê Cảnh Hưng. Đền thờ Mẫu Thần, có kiến trúc mái đao cong tinh xảo, nhiều pho tượng cổ và tranh chạm khắc nghệ thuật giá trị. Hằng năm, lễ hội Đền Hạ diễn ra từ ngày 11 đến ngày 16 tháng 2 âm lịch, thu hút đông đảo du khách và nhân dân địa phương tham dự.
Ngoài ra, thành phố còn nổi tiếng với suối khoáng Mỹ Lâm, một điểm du lịch nghỉ dưỡng được người Pháp phát hiện từ năm 1923. Nguồn nước khoáng chứa hàm lượng hydro sulfide cao, có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh xương khớp, da liễu và nâng cao sức khỏe. Các lễ hội đặc sắc như Hội đua thuyền sông Lô, Lễ hội Trung thu, Lễ hội đường phố góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa đô thị.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, thành phố Tuyên Quang định hướng phát triển trở thành trung tâm động lực tăng trưởng của tỉnh, tiếp tục đẩy mạnh thu hút đầu tư vào công nghiệp, thương mại – dịch vụ và du lịch. Nhiều dự án đã và đang triển khai như mở rộng khu công nghiệp Long Bình An, hoàn thiện các khu đô thị Tân Bình, Tân Phát, Minh Thanh, Đông Sơn. Cùng với đó, thành phố tập trung hoàn thiện cơ sở hạ tầng giao thông, đặc biệt là các tuyến kết nối cao tốc Tuyên Quang – Hà Giang, Tuyên Quang – Phú Thọ, tạo thuận lợi cho lưu thông hàng hóa. Hệ thống cấp thoát nước, xử lý rác thải, chiếu sáng đô thị cũng được nâng cấp nhằm hướng tới đô thị xanh, thông minh và thân thiện môi trường.
Về lĩnh vực văn hóa – xã hội, thành phố ưu tiên cải thiện chất lượng giáo dục, y tế và dịch vụ công cộng, phát triển các không gian công viên, cây xanh, khu vui chơi, nâng cao đời sống nhân dân. Các hoạt động bảo tồn di tích, phát triển du lịch gắn với giá trị lịch sử như Thành cổ Tuyên Quang, Đền Hạ, suối khoáng Mỹ Lâm cũng được đẩy mạnh.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Thành phố Tuyên Quang
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, tầm nhìn của thành phố Tuyên Quang là trở thành trung tâm kinh tế, đô thị hiện đại và là đầu mối giao thương quan trọng của khu vực trung du miền núi phía Bắc. Hướng phát triển sẽ tập trung vào xây dựng hạ tầng đồng bộ, phát triển kinh tế tri thức, công nghiệp công nghệ cao và dịch vụ logistics. Dự kiến, thành phố hoàn thiện mạng lưới giao thông kết nối các tuyến quốc lộ và cao tốc liên vùng, thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực chế biến nông lâm sản xuất khẩu và du lịch nghỉ dưỡng. Song song đó, các khu đô thị mới sẽ được phát triển theo tiêu chuẩn hiện đại, bền vững, góp phần nâng cao chất lượng sống.
Công tác bảo tồn di tích, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng thương hiệu thành phố du lịch lịch sử và suối khoáng Mỹ Lâm sẽ trở thành định hướng chiến lược, góp phần khẳng định vai trò đô thị trung tâm tỉnh Tuyên Quang trên bản đồ hành chính, kinh tế, văn hóa của khu vực.
