Tổng quan về quận Thanh Xuân trước sáp nhập
Quận Thanh Xuân là một trong những quận nội thành quan trọng nằm ở phía Tây Nam Thủ đô Hà Nội. Trước thời điểm sáp nhập địa giới hành chính, quận có diện tích tự nhiên khoảng 9,09 km², dân số trên 300.000 người, mật độ dân cư cao và tốc độ đô thị hóa nhanh bậc nhất Hà Nội. Thanh Xuân từng được tách từ huyện Thanh Trì vào năm 1996, cùng với sự hình thành của nhiều khu đô thị mới, trở thành trung tâm kinh tế – giáo dục – thương mại quan trọng của thành phố.
Đặc điểm địa lý và địa hình của quận khá bằng phẳng, độ cao trung bình khoảng 5–6m so với mực nước biển. Địa bàn có nhiều kênh mương thoát nước tự nhiên và các trục đường lớn chạy qua, đóng vai trò cửa ngõ phía Tây Nam kết nối với các quận nội thành cũ và khu vực Hà Đông.
Ranh giới hành chính của quận Thanh Xuân trước sáp nhập:
- Phía Bắc giáp quận Đống Đa và quận Cầu Giấy
- Phía Nam giáp quận Hoàng Mai
- Phía Đông giáp quận Hai Bà Trưng
- Phía Tây giáp quận Nam Từ Liêm
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, quận Thanh Xuân được chia thành nhiều phường với lịch sử hình thành riêng và những đặc điểm kinh tế – xã hội đặc trưng, phản ánh quá trình đô thị hóa mạnh mẽ của Hà Nội giai đoạn cuối thế kỷ 20, đầu thế kỷ 21. Mỗi phường vừa mang diện mạo đô thị hiện đại, vừa lưu giữ những dấu tích làng nghề truyền thống.
Các đơn vị hành chính của quận Thanh Xuân gồm có: Hạ Đình, Khương Đình, Khương Mai, Kim Giang, Nhân Chính, Phương Liệt, Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Nam, Thanh Xuân Trung, Thượng Đình.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hạ tầng quận Thanh Xuân trước sáp nhập được đánh giá là đồng bộ và phát triển vượt bậc, đóng vai trò là một trong những khu vực giao thương sôi động nhất của Thủ đô. Trục giao thông huyết mạch quan trọng nhất là đường Nguyễn Trãi, kéo dài từ Ngã Tư Sở đến Hà Đông, kết nối trực tiếp với các quận Đống Đa, Hà Đông và các huyện phía Tây Nam Hà Nội. Tuyến đường này đã nhiều lần được mở rộng, cải tạo, đặc biệt sau khi tuyến đường sắt trên cao Cát Linh – Hà Đông đi vào hoạt động. Ngoài Nguyễn Trãi, quận còn sở hữu nhiều tuyến đường lớn khác như Khuất Duy Tiến – Nguyễn Xiển – Vành đai 3, Lê Văn Lương – Tố Hữu, đường Giáp Nhất, đường Vũ Tông Phan. Hệ thống hầm chui Thanh Xuân và cầu vượt Ngã Tư Sở đã giảm tải đáng kể ùn tắc giao thông, tạo điều kiện phát triển thương mại và dịch vụ.
Kinh tế
Kinh tế quận Thanh Xuân trước sáp nhập có tốc độ tăng trưởng nhanh, đặc biệt nhờ sự phát triển vượt bậc của thương mại – dịch vụ, bất động sản và giáo dục – đào tạo. Với vị trí liền kề các quận trung tâm như Đống Đa, Hai Bà Trưng và cửa ngõ nối vùng Hà Đông, Thanh Xuân trở thành địa bàn thu hút lượng lớn nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Khu vực thương mại – dịch vụ tại quận phát triển rất sôi động, nổi bật nhất là trung tâm thương mại ngầm Royal City trên đường Nguyễn Trãi, quy mô hàng đầu Đông Nam Á, tích hợp siêu thị, rạp chiếu phim, trung tâm vui chơi giải trí và các cửa hàng thương hiệu quốc tế. Bất động sản là lĩnh vực mũi nhọn thúc đẩy giá trị kinh tế quận. Các dự án khu đô thị mới, tòa nhà văn phòng, chung cư cao tầng được triển khai đồng bộ, đặc biệt tại khu vực Trung Hòa – Nhân Chính, Thanh Xuân Trung, Thượng Đình.
Dịch vụ giáo dục – đào tạo phát triển mạnh nhờ hệ thống trường học công lập, dân lập, quốc tế, trung tâm ngoại ngữ, kỹ năng. Quận là nơi đặt trụ sở của nhiều trường đại học uy tín như Đại học Hà Nội, Đại học Khoa học Tự nhiên, Học viện Khoa học Xã hội. Đây cũng là địa bàn tập trung nhiều văn phòng đại diện, công ty logistics, công nghệ, góp phần gia tăng giá trị sản xuất – kinh doanh.
Làng nghề truyền thống
Trước khi trở thành quận nội thành hiện đại, khu vực Thanh Xuân từng là nơi tập trung nhiều làng nghề thủ công nhỏ, phục vụ đời sống cư dân nông nghiệp và thành thị. Một trong những nghề truyền thống nổi tiếng nhất vùng này là nghề dệt và nhuộm vải tại khu vực Khương Đình và Hạ Đình, từng phát triển mạnh suốt thế kỷ 20. Những gia đình gốc làng nghề giữ kỹ thuật nhuộm chàm, dệt thủ công bằng khung cửi, cung cấp vải thô, vải mộc cho các chợ đầu mối Hà Nội.
Bên cạnh nghề dệt, cư dân ở một số phường ven sông Tô Lịch như Kim Giang, Khương Mai còn duy trì nghề mộc, nghề làm nông cụ phục vụ sản xuất nông nghiệp. Những xưởng sản xuất nhỏ từng tập trung dọc các con ngõ, kết hợp sản xuất gia công và buôn bán nhỏ lẻ. Dù phần lớn các làng nghề này đã chuyển đổi hoặc thu hẹp hoạt động, nhiều gia đình vẫn lưu giữ truyền thống, trưng bày sản phẩm, duy trì nghi lễ thờ tổ nghề.
Ngoài ra, một số nghề thủ công khác như nghề làm hương, nghề chế tác đá, làm đèn lồng từng tồn tại rải rác trong khu dân cư. Các làng nghề truyền thống không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn trở thành nét đặc trưng văn hóa của vùng đất ven đô Hà Nội xưa. Hiện nay, chính quyền địa phương có nhiều chính sách hỗ trợ bảo tồn ký ức nghề truyền thống, tổ chức các hoạt động giáo dục, trưng bày sản phẩm để tôn vinh di sản và khơi dậy niềm tự hào cộng đồng.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Quận Thanh Xuân tuy không tập trung nhiều di tích nổi tiếng như các quận Hoàn Kiếm, Ba Đình, nhưng vẫn lưu giữ nhiều di tích lịch sử – văn hóa quan trọng gắn liền với quá trình hình thành đô thị hiện đại. Nổi bật nhất là Đình Khương Thượng, nơi thờ Đức Thánh Tản Viên – một trong Tứ bất tử trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, gắn liền truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh.
Ngoài ra, Đình Hạ Đình và các miếu cổ trên địa bàn các phường Kim Giang, Khương Mai cũng là không gian văn hóa tâm linh của cộng đồng cư dân bản địa. Những di tích này từng là trung tâm sinh hoạt cộng đồng, nơi diễn ra lễ hội truyền thống vào dịp đầu xuân và các sự kiện trọng đại của làng.
Một số công trình kiến trúc thời Pháp thuộc còn lưu lại dọc tuyến Nguyễn Trãi, Ngã Tư Sở, góp phần làm phong phú di sản kiến trúc Hà Nội. Những giá trị di tích và cảnh quan quận Thanh Xuân vừa phản ánh bề dày lịch sử vùng đất ven đô, vừa là nền tảng văn hóa tinh thần cho quá trình đô thị hóa nhanh chóng.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Quận Thanh Xuân xác định mục tiêu phát triển thành khu đô thị văn minh, hiện đại, xanh – sạch – thông minh, giữ vai trò trung tâm thương mại – dịch vụ và giáo dục đào tạo chất lượng cao. Trong giai đoạn đến năm 2030, quận tập trung hoàn thiện các dự án trọng điểm: mở rộng đường Lê Văn Lương – Tố Hữu, chỉnh trang Nguyễn Trãi, hoàn thiện tuyến Metro số 2A (Cát Linh – Hà Đông), phát triển tuyến đường 2,5 và cải thiện các nút giao thông lớn.
Quận cũng ưu tiên đầu tư hệ thống thoát nước, xử lý nước thải, xây dựng các bãi đỗ xe ngầm, phát triển các không gian công cộng và công viên cây xanh. Các khu chung cư cũ tại Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Trung sẽ được cải tạo, xây mới thành tổ hợp nhà ở – thương mại hiện đại. Hoạt động thương mại, dịch vụ tài chính, giáo dục – đào tạo được chú trọng phát triển đồng bộ, đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế địa phương.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Thanh Xuân đặt mục tiêu trở thành khu đô thị trung tâm phía Tây Nam Thủ đô, hiện đại, thông minh và phát triển bền vững. Mạng lưới giao thông công cộng khép kín gồm metro, xe buýt nhanh BRT, giao thông ngầm sẽ hoàn thiện, kết nối thông suốt với các quận trung tâm và khu vực Hà Đông.
Quận định hướng xây dựng các khu phức hợp thương mại – tài chính – giáo dục quốc tế, các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, đồng thời bảo tồn các di tích văn hóa – lịch sử. Quy hoạch không gian xanh, hồ điều hòa và công viên công cộng sẽ tiếp tục mở rộng, cải thiện môi trường sống và nâng cao chất lượng hạ tầng đô thị.
