Tổng quan về quận Sơn Trà trước sáp nhập
Quận Sơn Trà được thành lập cuối thập niên 1990, là một quận nội thành bao gồm phần bán đảo Sơn Trà và dải đất ven sông - ven biển phía Đông Bắc trung tâm thành phố. Đây là quận có một phần lớn diện tích là khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà (rừng nguyên sinh, đa dạng sinh học) và đồng thời có các khu dân cư, cảng, khu du lịch ven biển.
Quận Sơn Trà nằm ở phía Đông Bắc thành phố Đà Nẵng. Sơn Trà có tổng diện tích đất là 5687,73 ha; dân số trung bình 161.550 người, mật độ dân số 2.548 người/km² (Niên giám thống kê năm 2020). Địa hình có bán đảo Sơn Trà là đồi - núi (đỉnh cao trên 600m ở một số đỉnh theo các mô tả du lịch), rừng nguyên sinh, vách đá ven biển, nhiều vịnh, bãi nhỏ. Độ cao và rừng đặc trưng đã khiến bán đảo được quản lý như khu bảo tồn thiên nhiên (từ năm 1992 - tuy gặp điều chỉnh một số diện tích cho phát triển du lịch theo quyết định cấp cao hơn). Vùng ven sông và bãi biển có dải ven sông Hàn, bãi Tiên Sa, My Khe (nằm phân bố dọc các quận lân cận nhưng hay được nhắc trong hệ tuyến du lịch liên quận).
Ranh giới tiếp giáp của quận trước sáp nhập:
- Phía Đông và phía Bắc giáp Biển Đông.
- Phía Tây giáp quận Hải Châu với ranh giới là sông Hàn và Vịnh Đà Nẵng.
- Phía Nam giáp quận Ngũ Hành Sơn.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, quận Sơn Trà có 6 phường. Cụ thể gồm: An Hải Bắc, An Hải Nam, Mân Thái, Nại Hiên Đông, Phước Mỹ, Thọ Quang.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cảng Tiên Sa là hạ tầng vật chất quan trọng nhất về logistics trên địa bàn - theo báo cáo hoạt động và kế hoạch cải tạo, cảng Đà Nẵng (gồm Tiên Sa, cảng sông Hàn, Liên Chiểu...) có công suất vận hành lớn, năng lực khai thác (2024) đạt hơn 12 triệu tấn/năm và hoạt động container mạnh. Đây là nền tảng cho hoạt động xuất - nhập khẩu khu vực miền Trung.
Hạ tầng giao thông quận Sơn Trà có mạng đường đô thị kết nối trung tâm (cầu, đường ven sông), các tuyến dẫn vào bán đảo và các bến tàu tham quan. Vị trí gần cảng, sân bay (cách trung tâm vài km) giúp tiếp nhận khách du lịch nhanh. Thành phố đang mở rộng hạ tầng sân bay, tuyến giao thông vùng - điều này làm tăng lưu lượng khách và sức ép lên hạ tầng Sơn Trà (giao thông, bãi đậu, dịch vụ lưu trú).
Về hạ tầng du lịch, Sơn Trà có các điểm mốc như Linh Ứng Pagoda (tượng Phật Bà), bãi tắm, khu lặn/tham quan tạo thành mạng điểm du lịch có cơ sở phụ trợ (bến, chòi, dịch vụ hướng dẫn, homestay, resort ven sông). Hạ tầng đón khách (bãi đỗ, nhà vệ sinh, đường leo núi, trạm quan sát) đang được nâng cấp nhưng mùa cao điểm vẫn báo động về quá tải.
Hạ tầng mạng lưới y tế, giáo dục, cấp nước, xử lý nước thải phân tán, phần dân cư ven bờ được phục vụ tốt hơn, trong khi dải bán đảo cần quản lý kỹ (hạn chế xây dựng dày đặc để bảo tồn). Cần bổ sung hệ thống xử lý nước thải tập trung cho các khu du lịch lớn.
Kinh tế
Toàn thành phố Đà Nẵng đón hàng triệu lượt khách (9,3 triệu lượt lưu trú trong 10 tháng đầu năm 2024 theo tổng hợp báo chí), Sơn Trà hưởng lợi lớn vì có nhiều điểm tham quan mang tính biểu tượng (Linh Ứng, bán đảo, bãi tắm). Số lượt khách tham quan Linh Ứng được một số nguồn thương mại/du lịch ước tới hàng triệu lượt/năm (nguồn du lịch địa phương ước ~2 - 2.5 triệu lượt tham quan cho Linh Ứng trong các năm cao điểm). Đây là nguồn thu lớn cho dịch vụ F&B, vận tải, hướng dẫn, lưu trú ngắn ngày.
Hoạt động cảng (Tiên Sa) đóng góp trực tiếp cho hoạt động xuất - nhập khẩu, kinh tế hàng hải, dịch vụ hậu cần. Việc nâng cấp Tiên Sa/Đà Nẵng nhằm tăng công suất và tính kết nối của vùng. Điều này tạo công ăn việc làm cho lao động cảng, vận tải, kho bãi, và thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ.
Một bộ phận cư dân làm nghề biển, hậu cần ngư nghiệp, dịch vụ sửa chữa tàu, cảng cá nhỏ đóng góp cho kinh tế địa phương và chuỗi cung cấp thực phẩm tươi. Đây là mảng ít quy mô hơn so với du lịch/cảng nhưng quan trọng cho sinh kế địa phương.
Di tích và lễ hội
Chùa Linh Ứng (Bãi Bụt, Sơn Trà) là điểm nhấn tâm linh và du lịch lớn nhất trên bán đảo Sơn Trà. Đây là ngôi chùa nổi tiếng với pho tượng Quán Thế Âm cao lớn (thường được ghi là khoảng 64 - 67m tùy nguồn), kiến trúc và quần thể chùa rộng, vị trí đắc địa nhìn ra biển, thu hút khách hành hương và tham quan quanh năm.
Lễ hội Cầu Ngư (Lăng/miếu Ngư Ông) là lễ truyền thống của cư dân ven biển quận Sơn Trà. Lễ hội Cầu ngư hàng năm thường tổ chức vào tháng Giêng âm lịch, gồm phần lễ (tế lễ, rước, dâng hương tưởng nhớ cá Ông) và phần hội (biểu diễn, hội chợ, hoạt động cộng đồng). Đây là lễ hội bản sắc của các vạn chài, vừa mang ý nghĩa tôn kính lịch sử nghề biển vừa là dịp kết nối du lịch văn hoá.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
- Bảo tồn, quản lý khu bảo tồn Sơn Trà, giới hạn phát triển, thiết lập hành lang bảo tồn rõ ràng; lớp bản đồ quy hoạch phải hiển thị các vùng cấm xây dựng/giới hạn cao độ.
- Phát triển du lịch bền vững, nâng cấp hạ tầng tham quan (lối lên núi, trạm quan sát, bến tàu tham quan), quản lý lưu lượng khách. Trên bản đồ, thể hiện các “điểm ghé” và hành lang tham quan được phép.
- Hoàn thiện cơ sở cảng và logistics, hiện đại hoá cảng Tiên Sa, tối ưu hoá kết nối đường bộ; thêm layer dự án cảng/khả năng mở rộng.
- Nâng cấp hạ tầng đô thị ven sông, quản lý giao thông, chống ùn tắc và cải tạo không gian công cộng bờ sông Hàn.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch quận Sơn Trà
Tầm nhìn đến năm 2050
Hình ảnh Sơn Trà năm 2050 là một quận “mang tính bảo tồn và dịch vụ cao cấp” - bán đảo duy trì rừng nguyên sinh, hành lang sinh thái, đồng thời kết nối với trung tâm bằng hệ thống giao thông nhẹ, dịch vụ du lịch sinh thái - văn hoá chuyên nghiệp.
