Tổng quan về quận Hải An trước sáp nhập
Quận Hải An được thành lập vào năm 2002, là một trong những quận có vai trò đặc biệt quan trọng trong cơ cấu phát triển kinh tế – giao thông của thành phố Hải Phòng. Với diện tích 97,72 km² và dân số 138.869 người, Hải An không chỉ là điểm kết nối các phương thức giao thông chiến lược mà còn là địa bàn tập trung nhiều khu công nghiệp, cảng biển và dịch vụ hậu cần lớn nhất thành phố.
Địa hình của quận chủ yếu là đồng bằng ven biển, bao quanh bởi hệ thống sông Lạch Tray và sông Cấm, với cửa Nam Triều thông ra Vịnh Bắc Bộ – tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế biển, giao thương quốc tế và khai thác cảng biển tổng hợp.
Ranh giới hành chính:
- Phía Đông giáp biển Đông
- Phía Tây giáp quận Ngô Quyền và quận Lê Chân
- Phía Nam giáp huyện Cát Hải
- Phía Bắc giáp quận Dương Kinh và sông Cấm
Đơn vị hành chính
Trước thời điểm sáp nhập, quận Hải An bao gồm 8 phường. Đây là những phường có tốc độ đô thị hóa cao, tập trung nhiều cơ sở hạ tầng chiến lược và đóng vai trò quan trọng trong tổ chức không gian phát triển công nghiệp – giao thông – dịch vụ của thành phố Hải Phòng.
Các đơn vị hành chính cụ thể gồm: Phường Cát Bi, Phường Đằng Lâm, Phường Đằng Hải, Phường Đông Hải 1, Phường Đông Hải 2, Phường Nam Hải, Phường Thành Tô, Phường Tràng Cát.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng của quận Hải An được đánh giá là một trong những hệ thống phát triển đồng bộ và chiến lược nhất tại Hải Phòng, đặc biệt trong các lĩnh vực giao thông, logistics và giao thương quốc tế. Đây là địa bàn duy nhất của thành phố tập trung đầy đủ cả 4 loại hình giao thông: đường bộ, đường sắt, đường thủy và đường hàng không – một lợi thế hiếm có đối với phát triển kinh tế vùng duyên hải Bắc Bộ.
Về đường bộ, Hải An là điểm cuối của tuyến cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, đồng thời có Quốc lộ 5 – trục kết nối huyết mạch giữa Hải Phòng và Thủ đô. Các tuyến đường quan trọng như Lê Hồng Phong, Trần Hưng Đạo, đường ra Đình Vũ – Cát Bà tạo thành mạng lưới liên kết nội – ngoại thành linh hoạt.
Về đường sắt, tuyến từ Ga Lạc Viên đến Cảng Chùa Vẽ phục vụ vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là vận tải container và hàng nặng, giúp giảm tải áp lực cho đường bộ và cảng nội địa.
Về đường thủy, Hải An là “cửa ngõ ra biển” của thành phố với hệ thống cảng phong phú như: Cảng Chùa Vẽ, Cảng Cửa Cấm, Cảng Quân sự và nhiều cảng chuyên dụng. Đây là điểm tiếp nhận, trung chuyển hàng hóa quốc tế của Hải Phòng và vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc.
Cuối cùng, về hàng không, Cảng hàng không quốc tế Cát Bi – nằm trong địa bàn quận – là một trong những trung tâm hàng không trọng điểm khu vực, với năng lực vận chuyển lên tới 2 triệu hành khách và gần 12.000 tấn hàng mỗi năm.
Kinh tế
Kinh tế quận Hải An trước thời điểm sáp nhập phát triển mạnh mẽ, đóng vai trò là đầu tàu trong lĩnh vực công nghiệp – logistics – dịch vụ hàng hải của thành phố Hải Phòng. Với vị trí chiến lược là cửa ngõ cảng biển và cửa ngõ hàng không quốc tế, quận Hải An đã và đang thu hút lượng lớn đầu tư trong và ngoài nước, tạo ra hàng nghìn việc làm và nguồn thu lớn cho ngân sách địa phương.
Các khu công nghiệp trọng điểm như KCN Đình Vũ, KCN Nam Đình Vũ, khu phi thuế quan, cùng hệ thống cảng biển chuyên dụng và cảng tổng hợp trên địa bàn là trụ cột chính cho sự phát triển của công nghiệp sản xuất và dịch vụ hậu cần logistics. Hải An không chỉ tập trung vào hoạt động xếp dỡ, lưu kho, vận chuyển mà còn là nơi cung ứng dịch vụ bảo dưỡng tàu biển, chế biến hàng xuất khẩu, logistics thông minh...
Ngoài công nghiệp và dịch vụ cảng, ngành hàng không dân dụng cũng là điểm sáng của kinh tế Hải An, với sự hiện diện của Cảng hàng không quốc tế Cát Bi, nơi phục vụ không chỉ hành khách mà còn vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu quy mô lớn.
Thương mại và dịch vụ tại các phường như Đằng Lâm, Cát Bi, Đông Hải 1... cũng phát triển nhanh chóng nhờ dân cư đông, mật độ doanh nghiệp cao và hạ tầng đồng bộ. Các tuyến đường lớn như Lê Hồng Phong, Trần Hưng Đạo, Ngô Gia Tự tạo thành chuỗi kết nối thương mại – dịch vụ liên tục từ nội thành đến cảng và sân bay.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Mặc dù nổi bật về công nghiệp và giao thương, quận Hải An vẫn giữ được nhiều di tích lịch sử – văn hóa có giá trị, phản ánh truyền thống lâu đời của cư dân địa phương trước khi vùng đất này trở thành đầu mối kinh tế hiện đại.
Các công trình tiêu biểu bao gồm:
- Đình Hạ Đoạn (phường Đông Hải 2): Một trong những ngôi đình cổ, nơi thờ thành hoàng làng, có giá trị kiến trúc và văn hóa.
- Đền Phú Xá, Đình Trung Hành, Đình Thư Trung: Là những thiết chế tín ngưỡng có vai trò quan trọng trong sinh hoạt tinh thần của người dân địa phương.
- Miếu – Chùa Xâm Bồ, Từ Lương Xâm và Di tích chùa Vẽ: Là nơi không chỉ diễn ra các hoạt động tôn giáo mà còn gắn bó mật thiết với nhiều sự kiện lịch sử.
- Miếu Cây Sanh: Mang yếu tố linh thiêng, nằm trong hệ thống di tích thờ Mẫu, phổ biến ở các vùng ven đô Hải Phòng.
Những di tích này hiện đang được bảo tồn, tôn tạo và kết hợp với hoạt động giáo dục truyền thống, phục vụ cộng đồng và khách tham quan. Dù không nổi tiếng như các điểm du lịch trung tâm, chúng vẫn mang giá trị lịch sử – văn hóa đặc biệt, góp phần định hình bản sắc riêng cho Hải An giữa một đô thị công nghiệp năng động.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, quận Hải An được xác định là một trong những khu vực phát triển chiến lược của thành phố Hải Phòng, giữ vai trò là trung tâm kinh tế biển, hậu cần logistics và giao thông đa phương thức hiện đại. Tầm nhìn quy hoạch đã được triển khai cụ thể trong các dự án quy hoạch tổng thể thành phố, tập trung vào phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng, kinh tế và đô thị thông minh.
Các dự án trọng điểm đang được triển khai hoặc đã có quy hoạch bao gồm: mở rộng cảng Chùa Vẽ, hoàn thiện hạ tầng KCN Nam Đình Vũ, nâng cấp tuyến đường Lê Hồng Phong – Tràng Cát, cải tạo Cảng hàng không quốc tế Cát Bi, và quy hoạch khu đô thị sân bay Cát Bi nhằm khai thác tối đa lợi thế vị trí cửa ngõ quốc tế.
Hải An cũng được định hướng đẩy mạnh chuyển đổi số trong các lĩnh vực quản lý đô thị, môi trường và dịch vụ công. Các khu vực dân cư hiện hữu như Đằng Lâm, Nam Hải, Thành Tô sẽ được cải tạo, nâng cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật, tạo lập không gian sống hiện đại và thân thiện với môi trường. Cùng với đó, các khu đô thị mới ở Tràng Cát và Đông Hải sẽ hình thành mô hình khu đô thị xanh, đô thị cảng, đô thị logistics.\
Tầm nhìn đến năm 2050
Tới năm 2050, quận Hải An được kỳ vọng sẽ vươn lên trở thành một trong những trung tâm kinh tế biển quốc tế của miền Bắc Việt Nam, là điểm hội tụ của các ngành công nghiệp công nghệ cao, dịch vụ hậu cần quốc tế, vận tải đa phương thức, đô thị thông minh và các chuỗi đô thị cảng biển – hàng không.
Tầm nhìn đến năm 2050 xác định Hải An không chỉ đơn thuần là địa bàn kỹ thuật mà sẽ phát triển thành khu đô thị – công nghiệp – logistics tích hợp, kết nối trực tiếp với khu vực hải đảo (Cát Bà – Cát Hải) và vùng kinh tế ven biển Bắc Bộ. Các dự án có tính đột phá sẽ bao gồm: mở rộng sân bay Cát Bi lên quy mô 5 triệu lượt khách/năm, xây dựng trung tâm logistics quốc tế tại Đình Vũ, hình thành cảng biển cửa ngõ quy mô quốc tế ở phía Đông Tràng Cát.
Ngoài ra, đô thị Hải An trong tương lai sẽ phát triển theo hướng xanh – bền vững – thông minh, với hệ thống giao thông công cộng hiện đại, hạ tầng kỹ thuật ngầm hóa, năng lượng sạch và quản lý đô thị bằng công nghệ số. Đồng thời, các giá trị văn hóa truyền thống sẽ tiếp tục được bảo tồn và phát huy, tạo nên bản sắc riêng giữa không gian đô thị hiện đại ven biển.
