Tổng quan về quận Cẩm Lệ trước sáp nhập
Quận Cẩm Lệ là cửa ngõ phía Nam - Tây Nam của Đà Nẵng, nằm trên các trục quốc gia quốc lộ 1A và quốc lộ 14B, nối liền Đà Nẵng với Quảng Nam, Tây Nguyên và hành lang kinh tế Đông - Tây. Đây cũng là “nút giao” giữa mạng lưới sông Cẩm Lệ - Vũ Gia và khu đô thị Hòa Xuân. Diện tích quận khoảng 34 km², dân số 181.874 người (năm 2022) theo cổng Dịch vụ dữ liệu thành phố Đà Nẵng. Đây là quận nội thành duy nhất của Đà Nẵng không giáp biển.
Ranh giới tiếp giáp của quận trước sáp nhập:
- Phía Đông giáp quận Ngũ Hành Sơn
- Phía Tây và phía Nam giáp huyện Hòa Vang
- Phía Bắc giáp quận Liên Chiểu, quận Thanh Khê và quận Hải Châu
Địa hình chủ yếu đồng bằng - gò thấp, mạng lưới sông rạch (sông Cẩm Lệ, Vũ Gia) tạo quỹ đất đô thị - sinh thái ven sông (Hòa Xuân), thuận lợi cho phát triển nhà ở, thương mại - dịch vụ gắn với không gian mở.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, quận Cẩm Lệ có 6 phường trực thuộc bao gồm: Hòa An, Hòa Phát, Hòa Thọ Đông, Hòa Thọ Tây, Hòa Xuân và Khuê Trung.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hạ tầng giao thông có quốc lộ 14B (đang cải tạo, nâng cấp) tăng năng lực kết nối Đà Nẵng - Quảng Nam - Tây Nguyên và hành lang Đông - Tây, tạo dư địa phát triển khu vực cửa ngõ phía Tây. Quốc lộ 1A (đoạn qua Cẩm Lệ) bảo đảm trục lưu thông Bắc - Nam và liên kết với các cầu qua sông Cẩm Lệ như cầu Cẩm Lệ, cầu Đỏ cùng nút giao Hòa Cầm. Các công trình giao thông chiến lược trong vùng đô thị Đà Nẵng đã/đang triển khai theo Quyết định 359/QĐ-TTg (2021) và Quyết định 1287/QĐ-TTg (2023), nhấn mạnh vai trò cửa ngõ, logistics, và vành đai - trục hướng Tây.
Khu công nghiệp Hòa Cầm (Tây Nam Cẩm Lệ) có vị trí sát quốc lộ 14B, thuận lợi kết nối các tuyến cao tốc - quốc lộ, đóng vai trò “đầu tàu” công nghiệp của quận và của Đà Nẵng.
Kinh tế
Cẩm Lệ có lợi thế rõ rệt về công nghiệp - logistics nhờ vị trí giao thông chiến lược và khu công nghiệp Hòa Cầm. Khu công nghiệp Hòa Cầm (thành lập từ năm 2003, diện tích hơn 130 ha, đang có kế hoạch mở rộng lên ~400 ha) là nơi tập trung doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, cơ khí, chế biến, may mặc, thực phẩm… Với vị trí sát quốc lộ 14B và gần nút giao cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, thuận lợi cho logistics và lưu thông hàng hóa. Đô thị Hòa Xuân trở thành cực dịch vụ - thương mại - nhà ở mới, với trung tâm thương mại, khu vui chơi giải trí ven sông, tạo động lực tăng trưởng dịch vụ cho quận.
Quận Cẩm Lệ có ngành nông nghiệp với tỷ trọng nhỏ, chủ yếu ở khu vực Hòa Xuân và ven sông Cẩm Lệ trước sáp nhập. Sau khi mở rộng phường Hòa Xuân, một phần đất nông nghiệp từ Hòa Châu, Hòa Phước (cũ) được chuyển vào quản lý quận, nên cơ cấu nông nghiệp - làng nghề có thêm yếu tố cây rau màu, hoa màu, chăn nuôi quy mô hộ.
Cẩm Lệ đóng vai trò quan trọng trong kinh tế Đà Nẵng, là cửa ngõ logistics - công nghiệp của Đà Nẵng kết nối Quảng Nam và Tây Nguyên. Cung cấp quỹ đất công nghiệp - dịch vụ quan trọng để giãn tải cho nội đô Hải Châu, Thanh Khê. Quận được định hướng phát triển thành đầu mối logistics - vận tải - công nghiệp sạch, gắn với mở rộng khu công nghiệp Hòa Cầm và phát triển hạ tầng quốc lộ 14B, đường vành đai Tây.
Di tích và lễ hội
Dù không nhiều di sản nổi tiếng như Ngũ Hành Sơn hay Hải Châu, nhưng Cẩm Lệ vẫn có những giá trị độc đáo.
Di chỉ Chăm Phong Lệ là một trong những di chỉ Chăm quan trọng nhất còn lại ở nội thành Đà Nẵng, được công nhận di tích cấp thành phố năm 2020. Nhiều hiện vật gạch, đá điêu khắc, bia ký Chăm Pa được khai quật, có giá trị nghiên cứu về văn hóa - nghệ thuật Champa thế kỷ IX - X.
Khu di tích Nghĩa Trủng Hòa Vang, nơi an táng hàng trăm nghĩa sĩ và nhân dân hy sinh trong kháng chiến chống Pháp (1858 - 1860). Được công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia (1998), đây là “nghĩa trủng” lớn, gắn với sự kiện quân dân Đà Nẵng chống liên quân Pháp - Tây Ban Nha.
Lễ hội Bửu đản Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Cung diễn ra hằng năm, thu hút đông đảo người dân và du khách mang đậm tín ngưỡng thờ Mẫu của cư dân vùng sông nước miền Trung.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
- Hoàn thiện hạ tầng cửa ngõ: Đẩy nhanh nâng cấp quốc lộ 14B, nút giao chiến lược liên kết cao tốc - quốc lộ, giảm tải cho quốc lộ 1A; đồng bộ các trục đô thị kết nối Hòa Cầm - Hòa Xuân - trung tâm.
- Nâng cấp - mở rộng khu công nghiệp Hòa Cầm và hạ tầng logistics: Bố trí quỹ đất công nghiệp, kho bãi, logistics gắn với quốc lộ 14B; thu hút ngành công nghệ - chế biến sạch, hỗ trợ khởi nghiệp công nghiệp đô thị.
- Phát triển đô thị - nhà ở chất lượng ở Hòa Xuân - Cẩm Lệ: Hoàn thiện các khu ở, dịch vụ, không gian công cộng ven sông; phát triển các tuyến thương mại - dịch vụ dọc quốc lộ 1A, đường cách mạng tháng 8, trục kết nối cầu Cẩm Lệ.
- Bảo tồn di sản - phát triển du lịch văn hóa: Bảo tồn Chăm Phong Lệ, tôn tạo - kết nối tuyến tham quan lịch sử và văn hóa (Chăm Phong Lệ - Nghĩa Trủng Hòa Vang - các thiết chế văn hóa Hòa Xuân).
- An sinh - tái định cư: Bố trí tái định cư, nâng chất lượng hạ tầng xã hội đi kèm các dự án hạ tầng trọng điểm (đường bộ - nút giao).
Tầm nhìn đến năm 2050
Cẩm Lệ là “cửa ngõ công nghiệp - logistics - đô thị xanh” phía Nam - Tây Nam Đà Nẵng:
- Công nghiệp thân thiện môi trường gắn khu công nghiệp Hòa Cầm, từng bước hình thành hệ sinh thái logistics đô thị ở cửa ngõ quốc lộ 14B.
- Đô thị ven sông Hòa Xuân mở rộng với hệ thống công viên - mặt nước, dịch vụ - thương mại - thể thao, nén hợp lý và thích ứng khí hậu.
- Không gian văn hóa - lịch sử lồng ghép trong phát triển đô thị (Chăm Phong Lệ, Nghĩa Trủng). Các mục tiêu này nhất quán với Quy hoạch 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 của thành phố.
