Tổng quan về huyện Yên Sơn trước sáp nhập
Huyện Yên Sơn nằm ở trung tâm tỉnh Tuyên Quang, là địa bàn có diện tích lớn thứ hai toàn tỉnh, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và giao thương. Huyện được thành lập vào năm 1968, có diện tích 1.067,74 km², dân số khoảng 173.766 người. Đây là huyện đông dân, có cơ cấu dân cư đa dạng gồm các dân tộc Kinh, Tày, Dao, Nùng, Sán Dìu… sinh sống lâu đời.
Địa hình Yên Sơn chủ yếu là đồi núi thấp xen lẫn các thung lũng và bãi bồi ven sông Phó Đáy và sông Lô, thuận lợi phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và khai thác khoáng sản. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, mùa hè nóng ẩm, mùa đông lạnh, nhiệt độ trung bình khoảng 23-24 °C.
Ranh giới hành chính của huyện Yên Sơn trước sáp nhập:
- Phía Đông giáp huyện Sơn Dương
- Phía Tây giáp huyện Chiêm Hóa và huyện Na Hang
- Phía Nam giáp thành phố Tuyên Quang
- Phía Bắc giáp tỉnh Bắc Kạn

Đơn vị hành chính
Huyện Yên Sơn được chia thành 1 thị trấn trung tâm và 27 xã, mỗi xã có thế mạnh riêng về sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và tiềm năng phát triển du lịch.
Các đơn vị hành chính trước sáp nhập gồm: Thị trấn Yên Sơn, xã Chân Sơn, xã Chiêu Yên, xã Công Đa, xã Đạo Viện, xã Đội Bình, xã Hoàng Khai, xã Hùng Lợi, xã Kiến Thiết, xã Kim Quan, xã Lang Quán, xã Lực Hành, xã Mỹ Bằng, xã Nhữ Hán, xã Nhữ Khê, xã Phú Thịnh, xã Phúc Ninh, xã Quý Quân, xã Tân Long, xã Tân Tiến, xã Thái Bình, xã Tiến Bộ, xã Trung Minh, xã Trung Môn, xã Trung Sơn, xã Trung Trực, xã Tứ Quận, xã Xuân Vân.

Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Yên Sơn được đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế, góp phần nâng cao đời sống dân sinh. Mạng lưới giao thông có nhiều tuyến huyết mạch: Quốc lộ 2, Quốc lộ 37, cùng hệ thống đường tỉnh, đường huyện kết nối thuận lợi với thành phố Tuyên Quang và các huyện lân cận.
Các tuyến trục liên xã và đường nông thôn được bê tông hóa, nhiều cây cầu dân sinh được xây mới phục vụ vận chuyển nông sản, lâm sản. Hệ thống điện lưới, viễn thông được phủ rộng đến các thôn bản vùng sâu, đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt.
Trung tâm thị trấn Yên Sơn tập trung nhiều dịch vụ thương mại, chợ trung tâm, các điểm bán hàng thiết yếu phục vụ nhân dân. Ngoài ra, hệ thống trường học, trạm y tế xã, nhà văn hóa cơ bản được xây dựng đầy đủ.

Kinh tế
Kinh tế huyện Yên Sơn phát triển chủ yếu dựa trên nông nghiệp, lâm nghiệp và tiểu thủ công nghiệp.
- Về nông nghiệp: Yên Sơn nổi tiếng với các vùng sản xuất hàng hóa như lúa, ngô, mía, chè, cây ăn quả. Một số xã có diện tích trồng mía lớn, phục vụ nguyên liệu cho các nhà máy chế biến trong tỉnh. Cây chè, cam, bưởi được trồng nhiều ở các xã Mỹ Bằng, Chiêu Yên, Kim Quan, tạo nguồn thu ổn định cho hàng nghìn hộ dân.
- Về lâm nghiệp: Huyện có diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng rộng lớn, cung cấp gỗ nguyên liệu, lâm sản ngoài gỗ và bảo vệ môi trường sinh thái. Các loại cây trồng chủ lực gồm keo, bạch đàn, mỡ.
- Về tiểu thủ công nghiệp: Tại một số xã, nghề mộc, đan lát, sản xuất vật liệu xây dựng và chế biến nông sản được duy trì, góp phần giải quyết việc làm cho lao động địa phương.
Nhờ vị trí giáp thành phố Tuyên Quang, huyện có lợi thế giao thương, kết nối thị trường tiêu thụ thuận lợi.
Làng nghề truyền thống
Huyện Yên Sơn không có nhiều làng nghề truyền thống quy mô lớn được công nhận chính thức. Một số xã duy trì nghề thủ công gia truyền nhỏ lẻ như đan lát, dệt thổ cẩm, mộc dân dụng phục vụ nhu cầu địa phương, song chưa hình thành thành các cụm làng nghề tập trung.
Di tích, danh lam thắng cảnh
Huyện Yên Sơn là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, nơi lưu giữ nhiều di tích quan trọng gắn liền với công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
An toàn khu Kim Quan, xã Kim Quan, là điểm nhấn tiêu biểu khi đây từng là nơi ở, làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhiều cơ quan Trung ương Đảng, Chính phủ. Tại thôn Khuôn Điển, lán làm việc và hầm an toàn của Bác Hồ được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia, là nơi Người chỉ đạo chiến dịch Đông Xuân 1953–1954, dẫn đến chiến thắng Điện Biên Phủ. Trong khu vực này còn có hầm an toàn của Trung ương Đảng, hầm của Chính phủ và văn phòng của Tổng Bí thư Trường Chinh. Những di tích ấy không chỉ là chứng tích lịch sử mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết của nhân dân Kim Quan, từng ngày bảo vệ cách mạng.
Bên cạnh đó, Yên Sơn còn nổi tiếng với Đình làng Giếng Tanh, xã Kim Phú, di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Đình được xây dựng từ năm 1706 để thờ hai vị thần bảo hộ làng. Mỗi dịp 10 tháng Giêng âm lịch, lễ hội đình làng được tổ chức, người dân góp gạo, thịt, hoa quả cùng nhau dâng lễ, cầu mong mùa màng tươi tốt, cuộc sống bình yên. Lễ hội trở thành nét văn hóa độc đáo thu hút đông đảo khách thập phương về dự.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Huyện Yên Sơn định hướng phát triển kinh tế nông – lâm nghiệp gắn với công nghiệp chế biến, phát triển dịch vụ du lịch và thương mại.
Các mục tiêu trọng tâm:
- Mở rộng diện tích trồng chè, cây ăn quả, rừng sản xuất.
- Thu hút doanh nghiệp đầu tư các nhà máy chế biến nông lâm sản, cụm công nghiệp Mỹ Bằng.
- Nâng cấp hạ tầng giao thông kết nối các xã vùng sâu, vùng cao.
- Đẩy mạnh phát triển du lịch lịch sử Chiến khu Tân Trào kết hợp du lịch sinh thái, trải nghiệm.
Huyện tập trung nâng cao đời sống nhân dân, giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới.

Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Yên Sơn
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Yên Sơn phấn đấu trở thành vùng sản xuất nông – lâm nghiệp hàng hóa trọng điểm, trung tâm du lịch lịch sử – sinh thái của tỉnh Tuyên Quang.
Huyện đặt mục tiêu:
- Xây dựng thương hiệu chè, cam, bưởi chất lượng cao.
- Hoàn thiện hạ tầng khu di tích Chiến khu Tân Trào, hình thành các sản phẩm du lịch cộng đồng.
- Tiếp tục bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc và bảo vệ hệ sinh thái rừng.