Tổng quan về huyện Yên Mô
Huyện Yên Mô nằm ở phía nam tỉnh Ninh Bình, cách trung tâm TP Hoa Lư 17 km về phía tây nam và cách Hà Nội khoảng 110 km.
- Diện tích: 146,1 km²
- Dân số (2021): Khoảng 121.086 người, mật độ 829 người/km².
- Huyện có lịch sử lâu đời, với dấu tích con người cư trú từ hàng vạn năm, từng là Mô Độ thời Trần, thuộc phủ Trường Yên dưới Lê – Nguyễn.
Yên Mô bao gồm vùng trũng ven sông, đồng bằng xen kẽ đồi thấp của dãy Tam Điệp:
- Phía Đông giáp Kim Sơn và Yên Khánh
- Phía Tây giáp Tam Điệp (Ninh Bình) và Bỉm Sơn (Thanh Hóa)
- Phía Nam giáp Hà Trung và Nga Sơn (Thanh Hóa)
- Phía Bắc giáp Hoa Lư.
Huyện có sự giao thoa địa hình đồng bằng – đồi núi, cận sông nên thuận lợi cho nông nghiệp, thủy lợi, du lịch.
Đơn vị hành chính
Huyện Yên Mô gồm 1 thị trấn và 13 xã:
- Thị trấn: Yên Thịnh (huyện lỵ)
- Xã: Khánh Dương, Khánh Thượng, Yên Đồng, Yên Hòa, Yên Lâm, Yên Mạc, Yên Mỹ, Yên Nhân, Yên Phong, Yên Thái, Yên Thành, Yên Thắng, Yên Từ.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông bộ: Quốc lộ 12B (ĐT 480 cũ) nối QL1 qua Yên Phong – Yên Mỹ – Yên Thịnh, tạo trục kết nối vùng; cao tốc Ninh Bình–Hải Phòng có điểm đầu ở Yên Mô.
- Giao thông thủy: Sông Vạc chảy qua 7 xã phía tây; sông Đáy chảy qua xã phía đông; cảng Cầu Rào phục vụ vật liệu xây dựng & hàng hóa dân sinh.
- Đặc điểm địa hình: Kết hợp vùng trũng, hồ lớn hài hòa với núi thấp. Khí hậu đặc trưng nhiệt đới gió mùa, mùa hè ẩm và nóng, mùa đông lạnh với hiện tượng nồm.
Kinh tế
Yên Mô là huyện tổng hợp, phát triển kinh tế nhờ:
- Nông nghiệp – thủy sản: Tận dụng phù sa sông Vạc–Đáy, trồng lúa, rau màu, nuôi cá; nguồn nông sản ổn định.
- Công nghiệp & tiểu thủ công nghiệp: Tập trung tại các xã nằm cạnh thị trấn và Quốc lộ, chuyên đóng tàu, cơ khí, chế biến vật liệu xây dựng – đã hình thành cụm CN Khánh Phú và Khánh Cư.
- Thương mại – dịch vụ: Phát triển tại thị trấn Yên Thịnh, các chợ địa phương như Chợ Lồng (Yên Phong) và thương mại ven sông.
- Du lịch – sinh thái: Khai thác hồ Đồng Thái (Yên Đồng), hồ Yên Thắng (Yên Thành–Yên Thắng), di chỉ khảo cổ Mán Bạc thuộc xã Yên Thành – gắn liền các hoạt động du lịch cộng đồng.
Khu công nghiệp/ Làng nghề truyền thống
- Khu công nghiệp Khánh Phú (334 ha): Sản xuất phân bón, đóng tàu, vật liệu xây dựng, kết nối Cầu Rào (Yên Phong) .
- Khu công nghiệp Khánh Cư (170 ha): Chuyên cơ khí, đóng tàu, vật liệu xây dựng .
- Làng nghề truyền thống: Yên Phong nổi tiếng với hát xẩm (nghệ nhân Hà Thị Cầu), các nghề đóng thuyền, thủ công nông thôn và chế biến nông sản.
Di tích – Lễ hội
- Hồ Đồng Thái (Yên Đồng): Hồ nước lớn nhất tỉnh, quy hoạch khu du lịch nghỉ dưỡng.
- Di chỉ khảo cổ Mán Bạc (Yên Thành): Thuộc văn hóa Phùng Nguyên, niên đại 1.850–1.650 tCN.
- Đình, đền làng: Đình Nộn Khê (Yên Từ), đình Yên Liêu Thượng, đình Trung Lạc Hiền, đền Thành Hoàng (Yên Hòa) đều là di tích lịch sử – kiến trúc cấp tỉnh.
- Nghệ thuật hát xẩm: Xã Yên Phong giữ truyền thống nghề hát dân gian với nghệ nhân Hà Thị Cầu.
- Lễ hội truyền thống: Diễn ra tại đình làng, đình chùa các xã, chủ yếu tập trung tín ngưỡng dân gian nông thôn.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân tăng gấp 1,5 lần
- Tỷ trọng lao động chuyển sang công nghiệp – dịch vụ đạt trên 50%
- 70% xã đạt chuẩn quốc gia về nông thôn mới
- Thị trấn Yên Thịnh trở thành đô thị loại IV
- Khách du lịch đạt khoảng 200.000 lượt/năm.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Yên Mô
Tầm nhìn đến năm 2050
- Đô thị – sinh thái – thông minh: Thị trấn Yên Thịnh là đô thị vệ tinh xanh, quản lý hạ tầng kỹ thuật số
- Kinh tế đa ngành: Phát triển công nghiệp sạch, du lịch – dịch vụ, nông nghiệp công nghệ cao – thủy sản
- Du lịch văn hóa – sinh thái: Tuyến du lịch nối kết Mán Bạc–hồ–làng nghề
- Quản lý môi trường – var biến đổi khí hậu: Hệ thống đê, hồ chứa, xử lý nước thải nông thôn
- Nguồn nhân lực & văn hóa bản địa: Duy trì hát xẩm, lễ hội làng; phát triển dân trí, y tế, giáo dục chất lượng cao.
Huyện Yên Mô, với diện tích ~146 km² và dân số ~121.000 người, sở hữu hệ thống hồ, sông, di tích khảo cổ, làng nghề truyền thống cùng cơ sở hạ tầng đang dần phát triển. Định hướng đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 xác định huyện trở thành một đô thị sinh thái – công nghiệp – văn hóa, góp phần quan trọng vào phát triển bền vững của tỉnh Ninh Bình.
