Tổng quan về huyện Xín Mần
Huyện Xín Mần là một huyện biên giới miền núi, nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Hà Giang, cách thành phố Hà Giang khoảng 150 km về phía Tây. Tổng diện tích tự nhiên của huyện là 587,02 km².
Theo số liệu thống kê năm 2019, dân số toàn huyện đạt 67.999 người; trong đó, khu vực đô thị chiếm khoảng 8%, khu vực nông thôn chiếm 92%. Mật độ dân số bình quân đạt 116 người/km².
Trung tâm hành chính của huyện đặt tại thị trấn Cốc Pài – thị trấn huyện lỵ, có diện tích là 16,46 km².
Huyện Xín Mần có vị trí địa lý thuộc cực Tây Bắc tỉnh Hà Giang, tiếp giáp các địa phương như sau:
- Phía Đông giáp huyện Hoàng Su Phì;
- Phía Tây giáp các huyện Si Ma Cai, Bắc Hà và Bảo Yên thuộc tỉnh Lào Cai;
- Phía Nam giáp huyện Quang Bình;
- Phía Bắc giáp huyện Mã Quan, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc).
Địa hình của huyện chủ yếu là đồi núi, với độ cao trung bình khoảng 995 mét so với mực nước biển. Khí hậu thuộc loại cận ôn đới, nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 19°C, lượng mưa trung bình đạt khoảng 2.659 mm/năm.
Đơn vị hành chính
Huyện gồm 18 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó:
- 1 thị trấn: Cốc Pài (huyện lỵ)
- 17 xã: Bản Díu, Bản Ngò, Chế Là, Chí Cà, Cốc Rế, Khuôn Lùng, Nà Chì, Nàn Ma, Nàn Xỉn, Nấm Dẩn, Pà Vầy Sủ, Quảng Nguyên, Tả Nhìu, Thèn Phàng, Thu Tà, Trung Thịnh, Xín Mần.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông bộ: đường tỉnh lộ và đường biên giới phía bắc nối với Trung Quốc. Cốc Pài nằm uốn quanh triền núi, có đường quanh co với khúc cua tay áo, là điểm đáng chú ý về giao thông địa hình .
- Cửa khẩu quốc gia: Cửa khẩu Xín Mần (Long Tuyền) thông thương với huyện Mã Quan, Vân Nam – thúc đẩy thương mại biên giới.
Kinh tế
- Nông – lâm – thủy sản: canh tác ngô, lúa rẫy, cây thuốc, chè Shan; khai thác lâm sản nhỏ; trang trại chăn nuôi gia súc nhỏ theo hộ bản địa.
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: quy mô nhỏ, tập trung tại thị trấn, bao gồm chế biến nông sản và phát triển làng nghề truyền thống.
- Thương mại – dịch vụ: tại Cốc Pài phục vụ cư dân và hành khách qua lại, giao thương tập trung tại chợ huyện.
- Du lịch: phát triển homestay bản địa, du lịch sinh thái vào mùa hoa, lễ hội dân tộc; thu hút khách trong và ngoài nước.
Khu công nghiệp/ Làng nghề truyền thống
Huyện có làng nghề truyền thống:
- Thổ cẩm H’Mông, Dao,
- Đan lát, chế biến nông sản bản địa,
- Homestay cộng đồng tại xã Chế Là, Pà Vầy Sủ, Nà Chì,… phát triển không gian văn hóa phục vụ du khách.
Di tích – Lễ hội
Huyện Xín Mần có nhiều điểm du lịch đặc sắc, tiêu biểu như:
- Thác Tiên – Đèo Gió
- Thảo nguyên Suôi Thầu
- Hang Thiên Thủy
- Di tích lịch sử Nàn Ma
- Bãi đá cổ Nấm Dẩn
- Cửa khẩu Xín Mần
- Suối khoáng Nậm Choong
Huyện Xín Mần có nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc, tiêu biểu như:
- Lễ hội Hoàng Vần Thùng: Lễ hội dân gian lâu đời của các dân tộc La Chí, Tày, Nùng, Mông, Dao, Phù Lá, Pu Péo.
- Lễ hội Đình Mường: Lễ hội truyền thống của dân tộc Tày, tổ chức tại các xã phía nam huyện Xín Mần và một số xã thuộc huyện Quang Bình.
- Lễ hội Cúng Rừng: Diễn ra tại xã Cốc Rế, mang ý nghĩa tín ngưỡng và gắn liền với đời sống sinh hoạt của người dân.
- Lễ hội Đền Thần Hoàng: Tổ chức tại thị trấn Cốc Pài, mang yếu tố tâm linh và lịch sử địa phương.
- Lễ hội văn hóa dân gian dân tộc Nùng: Nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào Nùng trên địa bàn huyện.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người tăng 1,5–2 lần so với hiện tại.
- Tỷ trọng lao động phi nông nghiệp đạt trên 50%.
- ≥60% xã đạt chuẩn nông thôn mới cơ bản.
- Thị trấn Cốc Pài đạt đô thị loại V nâng cao chất lượng đời sống.
- Khách du lịch đạt từ 100.000–150.000 lượt/năm.
-
Tầm nhìn đến năm 2050
- Cốc Pài trở thành đô thị sinh thái biên giới xanh – sạch: hệ thống hạ tầng số, xanh hóa, dịch vụ chất lượng.
- Kinh tế đa ngành bền vững: kết hợp du lịch, nông – lâm nghiệp sạch, thương mại biên giới.
- Du lịch văn hóa – sinh thái hàng đầu vùng Tây Bắc: trải nghiệm bản sắc dân tộc, lễ hội, kết nối xuyên quốc gia.
- Quản lý thiên tai, bảo tồn môi trường: chống sạt lở đồi núi, bảo vệ nguồn nước và đa dạng sinh học.
- Nguồn nhân lực chất lượng cao: y tế – giáo dục hiện đại; người dân có trình độ cao, giữ gìn văn hóa bản địa thông qua giáo dục.
