Nằm ẩn mình giữa những dãy đồi núi trập trùng ở phía tây bắc tỉnh Bình Định, huyện Vĩnh Thạnh là một điểm đến độc đáo, nơi thiên nhiên hòa quyện với văn hóa đa dạng của các dân tộc anh em. Trước khi sáp nhập, bản đồ hành chính huyện Vĩnh Thạnh hé lộ một vùng đất giàu tiềm năng, từ địa hình sông núi hùng vĩ đến các di sản lịch sử quý giá. Bài viết này sẽ mang đến cái nhìn toàn diện về Vĩnh Thạnh, bao gồm địa lý, kinh tế, văn hóa, và định hướng phát triển trong tương lai, dựa trên thông tin chính xác và đáng tin cậy.
Tổng quan về huyện Vĩnh Thạnh trước sáp nhập
Huyện Vĩnh Thạnh, cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 80 km, là một trong những huyện miền núi lớn của tỉnh Bình Định. Với diện tích tự nhiên 701 km² và dân số khoảng 30.587 người (theo thống kê năm 2019), huyện có mật độ dân số thấp, chỉ 44 người/km². Vĩnh Thạnh đứng thứ hai về diện tích trong 11 huyện, thành phố của tỉnh, chiếm 13% diện tích toàn tỉnh và 39% diện tích các huyện miền núi (số liệu năm 2017).
Địa hình huyện chủ yếu là đồi núi, xen kẽ các thung lũng màu mỡ, với sông Côn chảy theo hướng Bắc – Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước tưới và tạo nên cảnh quan độc đáo. Vĩnh Thạnh là nơi sinh sống của 12 dân tộc anh em, trong đó dân tộc Kinh và Bahnar chiếm đa số. Sự đa dạng dân tộc này đã tạo nên một bức tranh văn hóa phong phú, với các phong tục, lễ hội, và lối sống mang đậm bản sắc miền núi.
Ranh giới hành chính của huyện Vĩnh Thạnh:
- Phía Đông giáp huyện Hoài Ân và huyện Phù Cát
- Phía Tây giáp thị xã An Khê và huyện Kbang (Gia Lai)
- Phía Nam giáp huyện Tây Sơn
- Phía Bắc giáp huyện An Lão
Vị trí địa lý chiến lược giúp Vĩnh Thạnh trở thành cầu nối giữa miền núi và đồng bằng, mở ra tiềm năng phát triển kinh tế và giao thương trong khu vực.
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện Vĩnh Thạnh bao gồm 1 thị trấn và 8 xã, hình thành một hệ thống hành chính gọn nhẹ, phù hợp với địa hình miền núi và dân cư thưa thớt. Các đơn vị hành chính này đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tài nguyên, phát triển kinh tế, và bảo tồn văn hóa địa phương. Danh sách các đơn vị hành chính bao gồm: Thị trấn Vĩnh Thạnh (huyện lỵ), xã Vĩnh Hảo, xã Vĩnh Hiệp, xã Vĩnh Hòa, xã Vĩnh Kim, xã Vĩnh Quang, xã Vĩnh Sơn, xã Vĩnh Thịnh, xã Vĩnh Thuận.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hệ thống hạ tầng của huyện Vĩnh Thạnh, dù còn hạn chế do địa hình đồi núi, đã chứng kiến những bước tiến đáng kể nhờ các dự án đầu tư. Các tuyến đường liên xã và đường huyện được nâng cấp, đặc biệt thông qua phong trào bê tông hóa giao thông nông thôn, giúp cải thiện khả năng kết nối tại các xã như Vĩnh Hảo, Vĩnh Hiệp, và Vĩnh Thịnh. Tuy nhiên, ở một số khu vực vùng sâu như Vĩnh Sơn, giao thông vẫn còn khó khăn, đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ hơn.
Hai công trình hạ tầng nổi bật của huyện là công trình thủy điện Vĩnh Sơn và công trình thủy lợi Định Bình. Thủy điện Vĩnh Sơn không chỉ cung cấp điện năng mà còn hỗ trợ điều tiết nước cho nông nghiệp, trong khi thủy lợi Định Bình đảm bảo nguồn nước tưới tiêu cho các vùng đất canh tác, góp phần nâng cao năng suất cây trồng. Những công trình này không chỉ phục vụ kinh tế mà còn là điểm nhấn trong cảnh quan, thu hút du khách yêu thích khám phá kỹ thuật và thiên nhiên.
Kinh tế
Kinh tế huyện Vĩnh Thạnh chủ yếu dựa vào nông nghiệp và lâm nghiệp, với các sản phẩm chính như lúa, ngô, và cây công nghiệp. Địa hình đồi núi và đất đai màu mỡ tạo điều kiện thuận lợi cho canh tác, nhưng hạn chế về nước tưới ở một số khu vực khiến sản xuất nông nghiệp còn gặp khó khăn. Trong những năm gần đây, huyện đã đẩy mạnh phát triển cây công nghiệp và chăn nuôi, đặc biệt tại các xã như Vĩnh Quang và Vĩnh Sơn, nhằm đa dạng hóa nguồn thu nhập.
Cụm công nghiệp Tà Súc tại thôn Định Trường, xã Vĩnh Quang, là một bước tiến quan trọng trong việc phát triển công nghiệp. Cụm công nghiệp này tập trung thu hút các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực chế biến nông sản và tiểu thủ công nghiệp, tạo việc làm và thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Dù còn ở giai đoạn sơ khai, cụm công nghiệp Tà Súc là nền tảng để Vĩnh Thạnh khai thác tiềm năng kinh tế, đặc biệt khi kết hợp với các dự án hạ tầng giao thông và thủy lợi.
Mặc dù vậy, đời sống người dân vẫn còn nhiều khó khăn, với tỷ lệ hộ nghèo tương đối cao. Việc cải thiện hạ tầng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực sẽ là yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế bền vững.
Văn hóa và du lịch
Vĩnh Thạnh là vùng đất giàu bản sắc văn hóa, nơi các dân tộc Kinh, Bahnar, và các dân tộc thiểu số khác cùng sinh sống, tạo nên một không gian văn hóa đa dạng. Các phong tục, lễ hội, và lối sống truyền thống của người Bahnar là điểm nhấn, thu hút du khách muốn tìm hiểu về văn hóa bản địa. Các di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh tại đây cũng mang giá trị lớn, vừa là nơi lưu giữ ký ức vừa là điểm đến du lịch tiềm năng.
Các di tích nổi bật bao gồm Khu di tích Vườn cam Nguyễn Huệ (làng K2, xã Vĩnh Sơn), gắn liền với vị anh hùng Quang Trung; Di tích Khởi nghĩa Vĩnh Thạnh Tơ Lok Tơ Lek năm 1959 tại Gộp Nước Ló (thôn M2, xã Vĩnh Thịnh); Gò Đại Hội, nơi thành lập Trung đoàn 96 (thôn An Nội, xã Vĩnh Thịnh); và Di tích Thành Tà Cơn, một công trình lịch sử quan trọng. Những địa điểm này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.
Về du lịch, Vĩnh Thạnh sở hữu nhiều điểm đến độc đáo như Khu du lịch suối nước nóng Vĩnh Thạnh (thôn Vĩnh Trường, xã Vĩnh Thịnh), nơi du khách có thể thư giãn giữa thiên nhiên. Suối Tà Má tại làng Hà Ri (xã Vĩnh Hiệp) và làng O2 (xã Vĩnh Kim) mang đến vẻ đẹp hoang sơ, kết hợp với văn hóa bản địa. Công trình thủy điện Vĩnh Sơn và thủy lợi Định Bình cũng là những điểm tham quan hấp dẫn, kết hợp giữa kỹ thuật hiện đại và cảnh quan thiên nhiên. Những giá trị này tạo tiền đề để Vĩnh Thạnh phát triển du lịch sinh thái và văn hóa trong tương lai.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Huyện Vĩnh Thạnh đang được định hướng phát triển theo bản đồ quy hoạch tỉnh Bình Định, với mục tiêu trở thành một khu vực kinh tế - xã hội phát triển bền vững, kết hợp giữa nông nghiệp hiện đại, công nghiệp, và du lịch. Các dự án cụ thể đang được triển khai là minh chứng cho quyết tâm thay đổi diện mạo của huyện.
Giai đoạn đến năm 2030
Đến năm 2030, Vĩnh Thạnh tập trung cải thiện hạ tầng và thúc đẩy kinh tế đa ngành. Cụm công nghiệp Tà Súc tại xã Vĩnh Quang là dự án trọng điểm, hướng tới thu hút các doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến nông sản và tiểu thủ công nghiệp. Dự án này đã bắt đầu tạo việc làm và thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế, từ phụ thuộc vào nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Hệ thống giao thông cũng được đầu tư nâng cấp, với các tuyến đường liên xã và liên huyện, đặc biệt là các tuyến kết nối với Quy Nhơn và thị xã An Khê (Gia Lai).
Công trình thủy lợi Định Bình sẽ tiếp tục được mở rộng để đảm bảo nguồn nước tưới tiêu, hỗ trợ nông nghiệp bền vững. Các chương trình hỗ trợ nông dân, như phát triển cây công nghiệp và chăn nuôi, được đẩy mạnh nhằm giảm tỷ lệ hộ nghèo. Du lịch sinh thái và văn hóa cũng là hướng đi quan trọng, với việc quảng bá các điểm đến như suối nước nóng Vĩnh Thạnh, làng O2, và các di tích lịch sử như Vườn cam Nguyễn Huệ và Thành Tà Cơn. Những nỗ lực này sẽ giúp Vĩnh Thạnh khẳng định vị thế trong bản đồ kinh tế và du lịch khu vực.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Vĩnh Thạnh
Tầm nhìn đến năm 2050
Nhìn xa đến năm 2050, Vĩnh Thạnh được định hướng trở thành một khu vực kinh tế năng động, với cơ cấu kinh tế đa dạng và bền vững. Theo bản đồ quy hoạch, đất nông nghiệp sẽ được quản lý hiệu quả hơn thông qua các mô hình canh tác hiện đại, ứng dụng công nghệ cao. Đất phi nông nghiệp, đặc biệt là đất công nghiệp và du lịch, sẽ được mở rộng để đáp ứng nhu cầu phát triển.
Cụm công nghiệp Tà Súc dự kiến sẽ trở thành trung tâm công nghiệp của huyện, thu hút các doanh nghiệp lớn và tạo ra nhiều việc làm. Hệ thống giao thông sẽ được hiện đại hóa, với các tuyến đường kết nối Vĩnh Thạnh với các khu kinh tế trọng điểm như Quy Nhơn và Nhơn Hội. Du lịch sẽ trở thành ngành mũi nhọn, với các sản phẩm du lịch sinh thái và văn hóa được đầu tư bài bản, tập trung vào suối nước nóng Vĩnh Thạnh, Suối Tà Má, và các di tích lịch sử.
