Tổng quan về huyện Vĩnh Lộc trước sáp nhập
Huyện Vĩnh Lộc nằm ở phía Bắc tỉnh Thanh Hóa.Vĩnh Lộc nằm trong vùng đồng bằng sông Mã, cách thành phố Thanh Hóa 45 km về phía Tây Bắc theo quốc lộ 45, cách thị xã Bỉm Sơn 40 km về phía Tây theo quốc lộ 217.
- Tổng diện tích: Khoảng 157,70 km².
- Dân số: Năm 2022 dân số ước đạt 100.033 người.
- Mật độ dân số: Đạt 548 người/km²
Vị trí địa lý:
- Phía Bắc giáp huyện Thạch Thành.
- Phía Nam giáp huyện Yên Định.
- Phía Tây giáp huyện Cẩm Thủy.
- Phía Đông giáp huyện Hà Trung.
Đơn vị hành chính
Huyện Vĩnh Lộc có 13 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc gồm:
- 1 thị trấn: Vĩnh Lộc (huyện lỵ).
- 12 xã: Minh Tân, Ninh Khang, Vĩnh An, Vĩnh Hòa, Vĩnh Hùng, Vĩnh Hưng, Vĩnh Long, Vĩnh Phúc, Vĩnh Quang, Vĩnh Thịnh, Vĩnh Tiến, Vĩnh Yên.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Giao thông:
Huyện Vĩnh Lộc tận dụng lợi thế nằm trên các tuyến trọng yếu như quốc lộ 45, quốc lộ 217 và có kế hoạch kết nối nút giao cao tốc Hà Lĩnh trong tương lai. Năm 2024 - 2025 huyện triển khai nhiều dự án nâng cấp hạ tầng giao thông:
- Tuyến đường nối quốc lộ 45 với quốc lộ 217.
- Tuyến đường từ quốc lộ 217 đến núi Kim Sơn (khu du lịch)
Các dự án này có tổng mức đầu tư lên đến khoảng 580 tỷ đồng. Ngoài ra huyện đã thực hiện cấp vốn đầu tư công hơn 1.700 tỷ đồng trong 9 tháng đầu năm 2024.
Hạ tầng xã hội - y tế, giáo dục, thương mại:
- Thành lập bệnh viện đa khoa huyện với kinh phí đầu tư 110 tỷ đồng.
- Hoàn thành trường tiểu học Vĩnh Hòa và công trình kênh tưới Cống Mỏ phục vụ thủy lợi.
- Hệ thống thương mại (chợ, công viên, trường học, trạm y tế) được đầu tư tương đối đầy đủ tại thị trấn và nhiều xã trung tâm.
Hạ tầng phòng chống thiên tai và thủy lợi:
- Huyện tập trung đầu tư kè chống sạt lở ven sông Mã và sông Bưởi để bảo vệ dân cư và sản xuất nông nghiệp.
- Quy hoạch thủy lợi, hệ thống điều tiết lũ và kênh mương phục vụ sản xuất đang được nâng cấp.
Kinh tế
- Tăng trưởng kinh tế và thu nhập dân cư: Năm 2024 giá trị sản xuất đạt khoảng 10.402 tỷ đồng, tăng 4,71% so với cùng kỳ, đưa huyện đứng thứ 18/27 trong tỉnh; thu nhập bình quân đầu người đạt 67,42 triệu đồng/năm
- Nông - lâm - thủy sản: Năm 2023 giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản tăng 4,03%; sản lượng lương thực đạt 70.159 tấn, vượt 8% kế hoạch; năng suất lúa trung bình đạt 63,20 tạ/ha, cao nhất từ trước đến nay.
- Công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp: Những tháng đầu năm 2025 các sản phẩm truyền thống như may mặc tăng 13,12%, đá ốp lát tăng 4,8%, gạch xây tăng 4%, thực phẩm tăng 2,53%. Năm 2023 có thêm 2 cơ sở công nghiệp mới, tạo việc làm cho khoảng 1.250 lao động; ngành dịch vụ tăng trưởng bán lẻ tăng 11,4%, vận tải tăng trên 5-6%.
- Huy động đầu tư và doanh nghiệp: Năm 2024 tổng vốn đầu tư phát triển đạt 2.351 tỷ đồng, vượt 2,2% kế hoạch; thành lập mới 47 doanh nghiệp, 1 hợp tác xã; thu ngân sách đạt 824,8 tỷ đồng, vượt 21,5% kế hoạch. Trong năm 2024 huyện đã thực hiện 33 dự án hạ tầng quan trọng, thu hút 2 doanh nghiệp FDI tạo việc làm cho gần 8.000 lao động.
Di tích và lễ hội
Di tích lịch sử:
Huyện Vĩnh Lộc là vùng đất nổi tiếng giàu truyền thống lịch sử - văn hoá, gắn liền với nhiều di tích lịch sử tiêu biểu của Việt Nam gồm:
- Thành nhà Hồ (Tây Đô): Nằm tại xã Vĩnh Tiến và Vĩnh Long, là di sản văn hóa thế giới UNESCO từ năm 2011, đồng thời là di tích quốc gia đặc biệt. Vai trò lịch sử lớn từng là kinh đô dưới thời Hồ Quý Ly, minh chứng cho kỹ thuật xây dựng và tổ chức xã hội thời Trần - Hồ.
- Đàn tế Nam Giao: Nằm trong quần thể thành nhà Hồ, là nơi vua từng làm lễ cầu quốc thái dân an. Đây là di tích lịch sử có giá trị nghi lễ sâu sắc, là biểu tượng văn hóa tín ngưỡng độc đáo.
- Đền thờ nàng Bình Khương: Thờ vợ chỉ huy xây thành phía Đông. Tương truyền bà đã tự tử để kêu oan cho chồng. Lễ hội diễn ra vào những ngày rằm. Đây là điểm đến gắn với truyền thuyết lịch sử - dân gian, mở ra trải nghiệm văn hóa tâm linh độc đáo.
- Nhà cổ hơn 200 năm tuổi: Nằm gần cổng Tây thành nhà Hồ, thuộc thôn Tây Giai, xã Vĩnh Tiến. Xây năm 1810, kiến trúc gỗ xoan truyền thống, nổi bật với nghệ thuật chạm khắc tinh tế và chứa các câu đối cổ quý giá. Được công nhận là di sản châu Á - Thái Bình Dương cần bảo tồn.
- Khu danh thắng Kim Sơn: Có khung cảnh giống Tràng An với dãy núi đá, hang động (Ngọc Kiều, Tiên Sơn), dòng suối và chùa Linh Ứng ven núi. Đây là điểm du lịch sinh thái mới nổi.
- Phủ Trịnh và chùa Báo Ân: Phủ Trịnh (xã Vĩnh Hùng) là nơi tưởng niệm chúa Trịnh. Hàng năm vào dịp giỗ Trịnh Kiểm (tháng 2 âm lịch), nhân dân và hậu duệ về tổ chức lễ hội truyền thống. Chùa Báo Ân (xã Vĩnh Hùng) nổi bật với lễ hội rước nước từ ngày 27-29 tháng 2 âm lịch - nghi thức đặc trưng văn hóa tín ngưỡng vùng sông Mã.
- Đình Đông Môn: Nằm gần cổng Đông thành nhà Hồ, niên đại thời Nguyễn, kiến trúc truyền thống, lưu giữ hiện vật liên quan thành nhà Hồ. Đã được trùng tu từ năm 2007-2009.
- Động Hồ Công: Cách thành nhà Hồ không xa (xã Vĩnh Ninh), là di tích quốc gia. Tuy nhiên hiện bị xâm hại khi bị xây thêm ban thờ và tượng bê tông, cần sớm can thiệp để bảo tồn nguyên trạng.
Lễ hội truyền thống:
- Lễ hội của Phủ Trịnh diễn ra dịp giỗ chúa Trịnh Kiểm hàng năm, là hoạt động kết nối văn hóa - dòng tộc và tâm linh.
- Lễ hội rước nước chùa Báo Ân (27-29/2 âm lịch) phản ánh tín ngưỡng nông nghiệp - thủy lợi, thu hút người dân và du khách.
- Lễ hội tại đền nàng Bình Khương vào ngày rằm hàng tháng thể hiện văn hóa tâm linh gắn với truyền thuyết dân gian địa phương.
Định hướng phát triển huyện Vĩnh Lộc đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Quy hoạch hành chính và đất đai cập nhật: Hoàn thiện bản đồ hành chính số, ghi nhận tên xã/phường sau sắp xếp, lớp dữ liệu ranh giới, cơ sở hạ tầng, di tích, vùng đệm và vùng rủi ro thiên tai.
- Phát triển du lịch có chọn lọc: Xây dựng “hệ sinh thái du lịch Thành Nhà Hồ” gồm trung tâm tiếp đón, tuyến thăm quan, sản phẩm lưu niệm, homestay và chương trình lễ hội trải nghiệm; mục tiêu tăng thời gian lưu trú trung bình và doanh thu du lịch huyện.
- Tăng giá trị nông sản: Hỗ trợ hợp tác xã, doanh nghiệp thu mua, chế biến, kho lạnh; phát triển vùng chuyên canh nông sản giá trị cao; áp dụng tiêu chuẩn thực hành tốt. Bản đồ hành chính sẽ kèm dữ liệu vùng sản xuất để ưu tiên đầu tư hạ tầng.
- Phát triển việc làm địa phương: Thu hút doanh nghiệp sạch vào cụm công nghiệp nhỏ, kết hợp đào tạo nghề cho lao động địa phương; phát triển các làng nghề gắn du lịch để tạo việc làm bền vững.
- Bảo tồn di sản và môi trường: Thực hiện quản lý vùng đệm di tích theo tiêu chuẩn quốc tế, giám sát tải khách tại thành nhà Hồ; đầu tư hạ tầng quản lý chất thải, xử lý nước thải tại các điểm du lịch.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Vĩnh Lộc
Tầm nhìn đến năm 2050
- Trở thành huyện du lịch văn hóa - lịch sử trọng điểm của vùng Bắc Thanh Hóa, với thành nhà Hồ là trung tâm di sản được quản lý bền vững, kèm hệ sinh thái dịch vụ.
- Kinh tế đa dạng, xanh và có giá trị gia tăng cao: Nông nghiệp chất lượng cao (sản phẩm OCOP), công nghiệp chế biến sạch quy mô vừa, dịch vụ du lịch và logistics nội vùng.
- Hạ tầng số và đô thị thông minh: Thị trấn Vĩnh Lộc phát triển thành đô thị nhỏ, số hóa quản lý hành chính (bản đồ GIS), thanh toán không tiền mặt, quản lý tài nguyên và hệ thống giao thông thông minh kết nối các điểm du lịch.
Kết luận
Huyện Vĩnh Lộc đang chuyển mình mạnh mẽ - từ nền kinh tế thuần nông sang kinh tế đa ngành với hỗ trợ hạ tầng hiện đại, củng cố về ngành nghề công nghiệp và dịch vụ, đặc biệt thúc đẩy du lịch văn hóa (với điểm nhấn là thành nhà Hồ). Đây là dấu hiệu quan trọng cho thấy quỹ đất tuy nhỏ nhưng tiềm năng tăng trưởng cao, nếu tiếp tục đầu tư chiến lược sẽ trở thành mô hình phát triển hiệu quả ở phía Bắc Thanh Hóa.
