Tổng quan về huyện Vị Xuyên
Huyện Vị Xuyên là huyện rộng nhất tỉnh Hà Giang với diện tích hơn 1.478,4 km², chiếm khoảng 18,2% diện tích toàn tỉnh. Dân số năm 2019 đạt 110.465 người, đến năm 2021 tăng lên 114.545, mật độ dân số vào khoảng 75–77 người/km². Đây là huyện có dân số lớn thứ hai trong tỉnh (sau TP. Hà Giang) và đóng góp thứ ba về kinh tế — chỉ sau TP. Hà Giang và Bắc Quang. Trung tâm hành chính là thị trấn Vị Xuyên, cách TP. Hà Giang khoảng 20km về phía nam.
Vị Xuyên nằm ở trung tâm tỉnh Hà Giang và tiếp giáp nhiều địa phương khác:
- Phía Đông giáp TP. Hà Giang, Yên Minh, Bắc Mê và huyện Na Hang (Tuyên Quang)
- Phía Tây giáp Hoàng Su Phì và khu tự trị Văn Sơn (Trung Quốc)
- Phía Nam giáp Bắc Quang
- Phía Bắc giáp Quản Bạ
Với vị trí này, Vị Xuyên là điểm nút giao thông chiến lược, nằm trên các tuyến quốc lộ chính và cửa ngõ biên giới.
Đơn vị hành chính
Huyện gồm 23 đơn vị hành chính cấp xã:
- Thị trấn: Vị Xuyên
- 22 xã: Bạch Ngọc, Cao Bồ, Đạo Đức, Kim Linh, Kim Thạch, Lao Chải, Linh Hồ, Minh Tân, Ngọc Linh, Ngọc Minh, Phong Quang, Phú Linh, Phương Tiến, Quảng Ngần, Thanh Đức, Thanh Thủy, Thuận Hòa, Thượng Sơn, Trung Thành, Tùng Bá, Việt Lâm, Xín Chả.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông bộ: QL2 kết nối huyện với TP. Hà Giang và Bắc Quang, QL4C đi từ Vị Xuyên đến Quản Bạ – Yên Minh – Đồng Văn – Mèo Vạc – đến cửa khẩu. Nơi đây cũng là điểm cuối của đoạn cao tốc Tuyên Quang – Hà Giang.
- Giao thông thủy: Dù không có sông lớn xuyên huyện như sông Lô chảy qua thị trấn Vị Xuyên, mạng lưới suối nguồn vẫn hỗ trợ nông nghiệp và thủy lợi cục bộ.
- Khí hậu & địa hình: Địa hình chủ yếu đồi núi xen lẫn thung lũng, khí hậu cận ôn đới; thủy văn cao với lượng mưa trung bình ~2.600 mm/năm.
Kinh tế
- Nông – lâm – thủy sản: Diện tích đất nông nghiệp rộng lớn, trồng ngô, lúa, chè Shan ở các xã như Cao Bồ .
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: Quy mô nhỏ, tập trung ở thị trấn – chế biến nông sản, sản phẩm địa phương.
- Thương mại – dịch vụ: Phát triển nhờ vị trí thị trấn Vị Xuyên – cửa ngõ tỉnh lỵ; thương mại, vận tải và dịch vụ chiếm tỷ trọng cao.
- Du lịch – biên giới: Vị Xuyên có cửa khẩu Thanh Thủy – Tianbao trên biên giới Việt – Trung, góp phần vào xúc tiến thương mại, du lịch
Khu công nghiệp/ Làng nghề công nghiệp
Huyện có làng nghề phát triển gồm:
- Dệt thổ cẩm truyền thống tại các xã dân tộc
- Đan lát, chế biến nông sản phục vụ du lịch và thị trường.
Thị trấn Vị Xuyên cũng là nơi khá nhộn nhịp với các dịch vụ thương mại – logistics ven quốc lộ.
Di tích – Lễ hội
- Cửa khẩu quốc tế Thanh Thủy – điểm giao thương quốc tế và du lịch biên giới.
- Các lễ hội dân tộc: người Tày, Dao, Nùng tổ chức lễ cầu mùa, lễ hội xuống đồng, hội hát then, múa lửa truyền thống…
- Cảnh quan bản địa: những vùng cao như xã Cao Bồ trồng chè Shan trải dài.
- Di tích lịch sử chiến tranh biên giới: Vị Xuyên còn nổi bật bởi trận chiến Quốc Khánh – Laoshan trong giai đoạn 1984–1989 – cuộc chiến ác liệt hơn cả cuộc chiến 1979 chống Trung Quốc.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 1,5–2 lần.
- Tỷ trọng lao động ngoài nông nghiệp trên 50%.
- 60% xã đạt chuẩn nông thôn mới.
- Thị trấn Vị Xuyên đạt đô thị loại IV.
- Khách du lịch đạt tối thiểu 100.000–150.000 lượt/năm, bao gồm du lịch biên giới.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện Vị Xuyên
Tầm nhìn đến năm 2050
- Vị Xuyên trở thành đô thị sinh thái biên giới: Khẩu quốc tế tiên phong, hệ thống đô thị xanh, quản lý hạ tầng số.
- Kinh tế đa ngành & bền vững: Dịch vụ – du lịch – nông sản chất lượng – chế biến; thương mại biên giới tăng trưởng cao.
- Di sản chiến tranh – văn hóa: Phát triển du lịch lịch sử chiến trường; liên kết văn hóa Tày – Dao – Nùng để du lịch bản sắc.
- Ứng phó biến đổi khí hậu: Quản lý sông suối, củng cố đê điều, rừng phòng hộ; thích nghi khí hậu.
- Phát triển nguồn lực – xã hội: Y tế – giáo dục chuẩn cao; dân trí tăng; chính quyền số – dịch vụ điện tử mạnh; văn hóa bản địa được bảo tồn và phát triển qua thế hệ.
