Tổng quan về huyện Văn Yên
Huyện Văn Yên nằm ở phía tây bắc tỉnh Yên Bái, có tọa độ khoảng 21°59′ đến 22°12′ vĩ độ Bắc, 104°23′ kinh độ Đông. Đây là huyện có diện tích lớn nhất toàn tỉnh, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 1.390,8 km².
Tính đến cuối năm 2023, huyện có 134.306 người, mật độ dân số trung bình đạt khoảng 96 người/km².
Vị trí địa lý và tiếp giáp:
- Phía Đông giáp huyện Lục Yên, Trấn Yên và Yên Bình
- Phía Tây giáp huyện Mù Cang Chải (Yên Bái) và Văn Bàn (Lào Cai)
- Phía Nam giáp huyện Văn Chấn
- Phía Bắc giáp huyện Bảo Yên (Lào Cai)
Địa hình chủ yếu là đồi núi và thung lũng xen kẽ. Huyện nằm trên trục giao thông quan trọng gồm cao tốc Nội Bài – Lào Cai, đường sắt Yên Bái – Lào Cai và các tuyến quốc lộ, tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế – xã hội và giao thương liên vùng.
Đơn vị hành chính
Huyện Văn Yên gồm 25 đơn vị hành chính:
- 1 thị trấn: Mậu A (huyện lỵ)
- 24 xã: An Bình, An Thịnh, Châu Quế Hạ, Châu Quế Thượng, Đại Phác, Đại Sơn, Đông An, Đông Cuông, Lâm Giang, Lang Thíp, Mậu Đông, Mỏ Vàng, Nà Hẩu, Ngòi A, Phong Dụ Hạ, Phong Dụ Thượng, Quang Minh, Tân Hợp, Viễn Sơn, Xuân Ái, Xuân Tầm, Yên Hợp, Yên Phú, Yên Thái.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông: Hệ thống đường sắt Yên Bái – Lào Cai chạy qua thị trấn Mậu A, tạo điều kiện thuận lợi về vận tải .Tuyến cao tốc Nội Bài – Lào Cai và đường thủy sông Hồng sẽ hỗ trợ phát triển giao thương và du lịch.
- Cơ sở hạ tầng: Hệ thống đường tỉnh, huyện, xã được đầu tư nâng cấp; nhiều xã đã hoàn thiện đường bê tông, kiên cố hóa.
- Đặc điểm hết sức nổi bật: Hạ tầng giao thông đa dạng với đường sắt, địa hình ổn định, đất đai phù hợp nông nghiệp, tạo đà phát triển kinh tế – xã hội toàn diện.
Kinh tế
- Nông – lâm nghiệp: Trồng lúa, ngô, cây ăn quả, chăn nuôi, khai thác và bảo vệ rừng. Văn Yên có thổ nhưỡng tốt và điều kiện phù hợp phát triển nông sản chất lượng cao.
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: Làng nghề chế biến nông sản, thủ công mỹ nghệ, dệt vải và đồ gỗ; các sản phẩm phục vụ thị trường nội tỉnh.
- Thương mại – dịch vụ – logistics: Nhờ tuyến đường sắt và cao tốc, trung tâm huyện Mậu A đã và đang trở thành điểm giao thương, tập kết hàng hoá vùng.
- Du lịch: Phát triển du lịch văn hóa, tâm linh – lịch sử, đặc biệt tại xã Đông Cuông với Đền Đông Cuông, sông Hồng, kết hợp nghỉ dưỡng miền núi.
Khu công nghiệp / Làng nghề công nghiệp
- Khu công nghiệp phía Bắc Văn Yên (xã Đông Cuông), có đường điện 35 kV, lấy nước từ sông Hồng;
- Cụm công nghiệp phía tây cầu Mậu A (xã Quy Mông – Đông An), cũng tích hợp điện 35 kV và cấp nước sông Hồng .
- Làng nghề nhỏ lẻ: Chế biến nông sản, thủ công mỹ nghệ và dệt truyền thống, phục vụ nội tỉnh.
Di tích – Lễ hội
Huyện Văn Yên không chỉ nổi tiếng với vị trí địa lý chiến lược và tài nguyên thiên nhiên phong phú, mà còn sở hữu nhiều di tích lịch sử – văn hóa và điểm tham quan tiêu biểu như:
- Đền Đông Cuông (xã Đông Cuông)
- Đền Nhược Sơn
- Ruộng bậc thang Phong Dụ Thượng
- Thác nước Quang Minh
- Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người tăng tối thiểu 1,5–2 lần.
- Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp đạt ≥ 60%.
- ≥ 70% xã đạt chuẩn nông thôn mới.
- Thị trấn Mậu A trở thành đô thị loại V hiện đại, văn minh.
- Du lịch & thương mại: đạt 100.000–150.000 lượt khách/năm và tổ chức các hội chợ truyền thống.
Tầm nhìn đến năm 2050
- Trở thành trung tâm nông nghiệp sạch, logistics, du lịch sinh thái và tâm linh của vùng.
- Kinh tế đa ngành, phát triển bền vững: nông nghiệp cao cấp, chế biến, thương mại, làng nghề, du lịch cộng đồng – tâm linh.
- Bảo tồn văn hóa & thiên nhiên: giữ gìn di tích, lễ hội, sông Hồng và cảnh quan xanh.
- Ứng phó biến đổi khí hậu: quản lý tài nguyên, bảo vệ đầu nguồn nước; giảm ô nhiễm và xử lý chất thải.
- Xã hội hiện đại, dân trí cao: y tế, giáo dục, quản trị đô thị áp dụng chính quyền điện tử, đô thị thông minh.
Huyện Văn Yên, diện tích 1.390 km² với gần 135.000 dân, là vùng núi giàu tiềm năng giao thương và nông nghiệp chất lượng cao. Với lợi thế đường sắt, cao tốc, đền Đông Cuông và văn hóa bản địa đa sắc tộc, Văn Yên đang định hướng trở thành vùng phát triển đa ngành – bền vững với tầm nhìn dài hạn đến năm 2050.
