Tổng quan về huyện Văn Chấn
Huyện Văn Chấn nằm ở phía đông nam tỉnh Yên Bái, có diện tích rộng khoảng 1.129,90 km², dân số năm 2019 đạt 116.804 người, mật độ dân số khoảng 103 người/km². Trung tâm hành chính huyện là thị trấn Sơn Thịnh, nằm trên Quốc lộ 32, cách thị xã Nghĩa Lộ khoảng 10 km về phía đông và cách thành phố Yên Bái khoảng 70 km về phía tây.
Văn Chấn có vị trí kết nối quan trọng trong khu vực Tây Bắc:
- Phía Bắc giáp huyện Văn Yên và Trấn Yên
- Phía Tây giáp huyện Mù Cang Chải và Trạm Tấu
- Phía Đông giáp huyện Trấn Yên và các huyện Tân Sơn, Yên Lập (Phú Thọ)
- Phía Nam giáp huyện Phù Yên (Sơn La) và Tân Sơn (Phú Thọ)
Nằm trong vùng núi cao với độ cao trung bình đa dạng, huyện sở hữu hệ thống đồi núi, suối khoáng và thác nước đa dạng.
Đơn vị hành chính
Văn Chấn gồm 24 đơn vị cấp xã:
- 3 thị trấn: Sơn Thịnh (huyện lỵ), Nông trường Liên Sơn, Nông trường Trần Phú.
- 21 xã: An Lương; Bình Thuận; Cát Thịnh; Chấn Thịnh; Đại Lịch; Đồng Khê; Gia Hội; Minh An; Nậm Búng; Nậm Lành; Nậm Mười; Nghĩa Sơn; Nghĩa Tâm; Sơn Lương; Sùng Đô; Suối Bu; Suối Giàng; Suối Quyền; Tân Thịnh; Thượng Bằng La; Tú Lệ.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện Văn Chấn có hệ thống giao thông phát triển, với trục Quốc lộ 32 và tuyến cao tốc Nội Bài – Lào Cai đi qua, tạo thuận lợi trong kết nối liên vùng và phát triển kinh tế. Tổng chiều dài mạng lưới đường bộ đạt khoảng 910 km, bao gồm quốc lộ, tỉnh lộ, đường huyện và xã. Đến năm 2024, hầu hết các tuyến đường đã được kiên cố hóa, đảm bảo giao thông thông suốt quanh năm.
Hệ thống đường giao thông nông thôn, cầu dân sinh, thủy lợi và điện lưới quốc gia được đầu tư mạnh. Tỷ lệ hộ dân sử dụng điện lưới đạt trên 90%, nước sinh hoạt hợp vệ sinh trên 60%, 100% xã có đường ô tô đến trung tâm xã.
Kinh tế
- Nông – lâm nghiệp: Huyện tập trung phát triển trồng lúa, ngô, cây ăn quả, chè Shan tuyết; chăn nuôi nhỏ; khai thác và quản lý rừng sản xuất, rừng phòng hộ.
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: Có các nhà máy thủy điện nhỏ, cơ sở chế biến nông sản và làng nghề như dệt thổ cẩm, sản xuất trà, xôi nếp phục vụ tiêu dùng và du lịch.
- Dịch vụ – du lịch: Du lịch sinh thái và cộng đồng phát triển tại Suối Giàng, Tú Lệ, gắn với đặc sản như chè cổ thụ, suối khoáng nóng, homestay và xôi nếp.
- Thương mại – logistics: Tuyến cao tốc Nội Bài – Lào Cai và đường sắt tạo điều kiện kết nối vùng, thúc đẩy tiêu thụ và xuất khẩu nông sản.
Làng nghề truyền thống
- Làng nghề cốm Tú Lệ: Tú Lệ được biết đến với đặc sản cốm làm từ lúa nếp, được coi là "hạt ngọc trời" của vùng thung lũng này.
- Nghề rèn, đúc Chế Cu Nha: Xã Chế Cu Nha có nghề rèn và đúc truyền thống, sản phẩm chủ yếu là các dụng cụ phục vụ sản xuất và sinh hoạt hàng ngày.
- Nghề nấu rượu thóc La Pán Tẩn: Xã La Pán Tẩn nổi tiếng với nghề nấu rượu thóc, một loại rượu đặc trưng của vùng núi phía Bắc.
Di tích – Lễ hội
Dưới đây là một số điểm di tích lịch sử- văn hóa và du lịch tiêu biểu trên địa bàn huyện Văn Chấn, Yên Bái, thu hút đông đảo du khách nhờ cảnh quan tự nhiên và bản sắc văn hóa đặc trưng:
- Đèo Lũng Lô
- Động Tiên Nữ
- Đồi Aeris
- Suối khoáng nóng Bản Hốc
- Không gian văn hóa trà Suối Giàng
- Đồi Dân quân
- Khu di tích Đá Xô (xã Cát Thịnh)
- Đình Bằng Là (xã Đại Lịch)
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Tăng thu nhập bình quân đầu người lên gấp 1,5–2 lần.
- ≥ 60% lao động chuyển sang lĩnh vực phi nông nghiệp.
- ≥ 70% xã đạt chuẩn nông thôn mới.
- Thị trấn Sơn Thịnh trở thành đô thị loại V.
- Thu hút 100.000–150.000 du khách/năm đến các khu sinh thái, suối khoáng, làng nghề.
Tầm nhìn đến năm 2050
- Trung tâm du lịch sinh thái kết hợp văn hóa và y tế nghỉ dưỡng: tận dụng suối khoáng, chè, lễ hội, homestay, đường sắt và đường bộ kết nối toàn vùng.
- Kinh tế đa ngành – xanh – bền vững: nông nghiệp sạch, làng nghề truyền thống, thủy điện, du lịch cộng đồng.
- Giữ gìn văn hóa & bản sắc dân tộc: phát triển du lịch văn hóa gắn với lễ hội, dân tộc Tày, Thái, H’mông.
- Môi trường xanh – sạch: bảo vệ đầu nguồn, xử lý chất thải, xây dựng không gian đô thị và nông thôn xanh.
- Quản trị số & xã hội phát triển: nâng cao y tế, giáo dục, mạnh dạn áp dụng chính quyền điện tử – thông minh.
