Tổng quan về huyện U Minh Thượng trước sáp nhập
Huyện U Minh Thượng nằm ở phía tây nam tỉnh Kiên Giang, là một trong những huyện vùng sâu có tiềm năng lớn về nông – lâm – ngư nghiệp. Trước sáp nhập, huyện có diện tích 432,70 km², dân số năm 2019 đạt 63.415 người, mật độ dân số 147 người/km². Địa hình chủ yếu là đồng ruộng xen kẽ rừng ngập nước, cùng hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, thuận lợi cho giao thông đường thủy và sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản.
Vị trí ranh giới hành chính của huyện trước sáp nhập:
- Phía Đông giáp huyện Vĩnh Thuận
- Phía Tây giáp các huyện An Biên, An Minh
- Phía Bắc giáp huyện Gò Quao
- Phía Nam giáp huyện Thới Bình (Cà Mau)
U Minh Thượng nổi tiếng với Vườn Quốc gia U Minh Thượng – khu vực có hệ sinh thái đất than bùn đặc trưng và đa dạng sinh học bậc nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long, được UNESCO công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới và là Vườn Di sản ASEAN.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện U Minh Thượng gồm 6 xã: An Minh Bắc, Hòa Chánh, Minh Thuận, Thạnh Yên, Thạnh Yên A, Vĩnh Hòa. Các đơn vị hành chính này phân bố xung quanh khu vực Vườn Quốc gia, vừa phục vụ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, vừa phát triển du lịch sinh thái.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Là huyện vùng sâu và còn nhiều khó khăn, cơ sở hạ tầng của U Minh Thượng trước sáp nhập chủ yếu phục vụ nhu cầu dân sinh và sản xuất nông nghiệp. Giao thông đường thủy là phương tiện chính, với hệ thống kênh rạch tự nhiên và nhân tạo nối liền các xã. Đường bộ có nhưng hạn chế, một số tuyến đường liên xã đã được bê tông hóa, song vẫn chưa đồng bộ và khó đi vào mùa mưa.
Huyện đã được tỉnh hỗ trợ đầu tư các công trình giao thông nông thôn, hệ thống cầu nhỏ, nhà tình nghĩa và nhà đại đoàn kết cho hộ nghèo. Điện lưới quốc gia đã được kéo đến hầu hết các khu dân cư, nhưng một số vùng xa vẫn gặp khó khăn về ổn định điện áp. Nước sạch phần lớn vẫn dựa vào nguồn nước mưa và nước kênh lọc qua bể chứa, chưa có hệ thống cấp nước tập trung hoàn thiện.
Trong lĩnh vực xã hội, U Minh Thượng có một số trường THPT, THCS, tiểu học và mẫu giáo phân bố tại các xã, cùng các điểm trường nhỏ ở vùng sâu. Y tế được cải thiện đáng kể từ khi tỉnh thành lập Trung tâm Y tế huyện (2009), giúp người dân tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh thuận lợi hơn.
Kinh tế
Kinh tế của huyện U Minh Thượng trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Cây lúa là sản phẩm nông nghiệp chủ lực, với diện tích gieo trồng hàng chục nghìn ha mỗi năm. Từ năm 2008, huyện đã đưa giống lúa chất lượng cao vào sản xuất, năng suất trung bình 5,2 tấn/ha, riêng xã Hòa Chánh đạt 5,8 tấn/ha. Sản lượng lương thực toàn huyện năm 2008 đạt 164.725 tấn, vượt 31% so với nghị quyết năm.
Ngoài trồng lúa, huyện còn tiềm năng lớn về nuôi cá đồng, nuôi tôm nước lợ và khai thác thủy sản tự nhiên từ hệ thống kênh rạch và vùng rừng ngập nước. Tuy nhiên, đất bị nhiễm phèn mặn nặng, kết hợp hạ tầng hạn chế, khiến việc mở rộng sản xuất và nâng cao chất lượng nông sản gặp nhiều khó khăn. Công nghiệp gần như chưa phát triển, dịch vụ thương mại mới ở mức cơ bản phục vụ nhu cầu dân cư.
Huyện đã có những bước cải thiện đời sống người dân thông qua các chương trình xóa đói giảm nghèo, xây dựng hàng trăm căn nhà đại đoàn kết, hỗ trợ sản xuất. Tuy nhiên, thu nhập bình quân đầu người vẫn ở mức thấp nhất tỉnh Kiên Giang, tỷ lệ hộ nghèo cao.
Du lịch
Du lịch của huyện U Minh Thượng gắn liền với Vườn Quốc gia U Minh Thượng – một trong những điểm đến sinh thái nổi bật của cả nước. Vườn nằm trên địa bàn xã An Minh Bắc và Minh Thuận, sở hữu 234 loài thực vật, 32 loài thú, 186 loài chim, 39 loài bò sát và lưỡng cư, cùng 34 loài cá, nhiều loài quý hiếm như cầy vòi đốm, mèo cá, rái cá lông mũi, trăn gấm, tê tê Java. Đây là vườn di sản đầu tiên của Việt Nam về đất than bùn và là Vườn Di sản ASEAN thứ 5 được công nhận.
Điểm đặc sắc của vườn là Sân chim rộng 44 ha – lớn nhất đồng bằng sông Cửu Long, nơi cư trú của nhiều loài chim quý hiếm như cò nhạn, hạc cổ trắng, điêng điểng, đại bàng đen. Ngoài ra, hệ thống kênh rạch, rừng tràm và đầm lầy tại đây tạo ra cảnh quan thiên nhiên độc đáo, thích hợp cho các tour du lịch ngắm chim, chèo xuồng, khám phá hệ sinh thái đất than bùn.
Bên cạnh Vườn Quốc gia, huyện còn có quần thể di tích căn cứ địa Cách mạng U Minh Thượng và tuyến di chỉ khảo cổ thị trấn Trăm Đường, mang giá trị lịch sử – văn hóa quan trọng. Tuy nhiên, do hạ tầng du lịch còn hạn chế, lượng khách đến chưa nhiều, chủ yếu là khách nghiên cứu và du khách yêu thích du lịch sinh thái, trải nghiệm.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện U Minh Thượng tập trung vào phát triển nông – lâm – ngư nghiệp bền vững, kết hợp bảo tồn hệ sinh thái đặc trưng và nâng cao chất lượng đời sống người dân. Các mục tiêu trọng tâm gồm:
- Phát triển nông nghiệp chất lượng cao: Chuyển đổi cơ cấu giống lúa sang các loại có năng suất và chất lượng cao, kháng sâu bệnh, phù hợp với điều kiện đất phèn – mặn. Tăng cường áp dụng công nghệ sinh học và cơ giới hóa trong sản xuất.
- Khai thác tiềm năng thủy sản nội đồng: Mở rộng mô hình nuôi cá đồng, tôm nước lợ, kết hợp nuôi trồng thủy sản dưới tán rừng nhằm tạo sinh kế bền vững cho người dân.
- Bảo tồn và khai thác du lịch sinh thái: Đầu tư hạ tầng phục vụ du lịch tại Vườn Quốc gia U Minh Thượng như bến thuyền, đường mòn sinh thái, khu quan sát chim, trung tâm thông tin du khách. Kết hợp phát triển du lịch cộng đồng tại các xã ven vườn.
- Phát triển hạ tầng giao thông: Nâng cấp các tuyến đường liên xã, liên ấp, đặc biệt là các tuyến kết nối huyện với Quốc lộ 63 và các huyện lân cận. Cải thiện hệ thống cầu, mở rộng bến thủy nội địa.
- An sinh xã hội: Tiếp tục chương trình xóa nhà tạm, xây dựng nhà kiên cố cho hộ nghèo, mở rộng hệ thống trường học và trạm y tế.
Một số dự án tiêu biểu giai đoạn này gồm: Dự án nâng cấp đường vào Vườn Quốc gia U Minh Thượng, Dự án thủy lợi nội đồng chống xâm nhập mặn, Dự án khu du lịch sinh thái và bảo tồn đa dạng sinh học U Minh Thượng.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Huyện U Minh Thượng
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, huyện U Minh Thượng hướng tới trở thành trung tâm du lịch sinh thái đất ngập nước hàng đầu đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời duy trì vị thế là vùng sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp trọng điểm của tỉnh Kiên Giang.
Các định hướng chính:
- Du lịch sinh thái – văn hóa: Vườn Quốc gia U Minh Thượng trở thành điểm đến quốc tế, thu hút khách tham quan, nghiên cứu và trải nghiệm. Phát triển các tour liên kết với Cà Mau, An Minh và An Biên để hình thành tuyến du lịch xuyên rừng ngập nước.
- Nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn: 100% diện tích sản xuất áp dụng quy trình nông nghiệp bền vững, giảm phát thải khí nhà kính. Tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để sản xuất phân hữu cơ, thức ăn chăn nuôi.
- Kinh tế ngư nghiệp bền vững: Áp dụng các mô hình nuôi trồng kết hợp bảo vệ môi trường sinh thái, tạo ra chuỗi giá trị từ khai thác, chế biến đến tiêu thụ thủy sản.
- Hạ tầng và đô thị hóa hợp lý: Các xã trung tâm như Minh Thuận, An Minh Bắc phát triển thành đô thị loại V, với hạ tầng điện, nước, viễn thông đồng bộ.
- Bảo tồn thiên nhiên: Giữ nguyên diện tích và chất lượng rừng ngập nước, quản lý chặt chẽ vùng đất than bùn, tham gia các chương trình quốc tế về bảo tồn và thích ứng biến đổi khí hậu.
Định hướng này không chỉ giúp U Minh Thượng thoát khỏi danh sách huyện nghèo mà còn trở thành điểm sáng của Kiên Giang về phát triển kinh tế xanh, bảo tồn thiên nhiên và du lịch sinh thái.
