Tổng quan về huyện U Minh trước sáp nhập
Huyện U Minh nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Cà Mau, giáp biển Tây (vịnh Thái Lan), được biết đến với hệ sinh thái rừng tràm đặc trưng, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế nông – lâm nghiệp. Huyện được thành lập vào năm 1979, có tổng diện tích tự nhiên khoảng 775,89 km², dân số tính đến năm 2024 đạt khoảng 133.789 người, mật độ trung bình khoảng 172 người/km², phân bố tập trung tại thị trấn và các xã dọc trục đường chính.
Địa hình huyện U Minh chủ yếu là vùng đất thấp, ngập nước vào mùa mưa, được bao phủ bởi hệ sinh thái rừng tràm nguyên sinh. Rừng U Minh Hạ là một phần của hệ thống rừng ngập mặn và rừng ngập nước ven biển Nam Bộ, có vai trò đặc biệt trong việc duy trì cân bằng sinh thái và điều hòa khí hậu khu vực.
Ranh giới hành chính của huyện U Minh trước sáp nhập như sau:
- Phía Đông giáp huyện Trần Văn Thời
- Phía Tây giáp vịnh Thái Lan
- Phía Nam giáp huyện Trần Văn Thời
- Phía Bắc giáp tỉnh Kiên Giang và Bạc Liêu
Huyện U Minh là một trong ba địa phương có diện tích rừng tự nhiên lớn nhất tỉnh, với vùng rừng U Minh Hạ đóng vai trò như "lá phổi xanh" của miền Tây.
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện U Minh gồm 1 thị trấn và 7 xã, bao gồm: Thị trấn U Minh (huyện lỵ), Khánh An, Khánh Hòa, Khánh Hội, Khánh Lâm, Khánh Thuận, Khánh Tiến, Nguyễn Phích.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Mặc dù phần lớn địa bàn huyện U Minh là rừng tràm và đất ngập nước, nhưng hệ thống hạ tầng giao thông và hành chính vẫn được đầu tư bài bản trong những năm qua. Trục giao thông chính là tuyến đường tỉnh ĐT.986B, nối liền thị trấn U Minh với TP. Cà Mau và huyện Trần Văn Thời, đồng thời kết nối hệ thống các xã nội huyện. Các tuyến kênh lớn như kênh T20, Tám Ngàn, kênh Rạch Ráng cũng đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển nông – lâm sản.
Thị trấn U Minh là trung tâm hành chính, giáo dục, thương mại của huyện. Tại đây tập trung đầy đủ các cơ quan nhà nước như UBND huyện, trung tâm y tế, trạm thú y, bưu điện, ngân hàng, trường học từ cấp mầm non đến THPT. Các chợ nông thôn ở các xã như Khánh Hội, Khánh An, Nguyễn Phích cũng được nâng cấp đáp ứng nhu cầu dân sinh.
Kinh tế
Kinh tế huyện U Minh trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông – lâm – ngư nghiệp, trong đó trụ cột chính là trồng lúa, nuôi thủy sản và khai thác rừng tràm. Với lợi thế địa hình vùng thấp, đất phù sa xen lẫn than bùn, huyện phát triển mạnh mô hình lúa – cá và nuôi tôm quảng canh cải tiến tại các xã Khánh An, Khánh Hội, Nguyễn Phích.
Trồng lúa hai vụ là mô hình nông nghiệp phổ biến, chiếm phần lớn diện tích sản xuất. Người dân tận dụng nguồn nước từ hệ thống kênh mương, kết hợp trồng xen rau màu, bắp, đậu để tăng hiệu quả kinh tế. Các hợp tác xã nông nghiệp tại Khánh Tiến, Khánh Thuận đang được tỉnh hỗ trợ nâng cấp theo hướng hiện đại hóa, ứng dụng giống chất lượng cao và quy trình canh tác sạch.
Khai thác và bảo vệ rừng là hoạt động đặc trưng của huyện. Người dân sống ven rừng U Minh Hạ được khoán quản lý rừng, khai thác mật ong, cá đồng, lâm sản phụ, đồng thời tham gia giữ gìn hệ sinh thái. Đây là mô hình lâm – nông kết hợp mang lại thu nhập ổn định và bền vững, đồng thời gắn với chương trình bảo vệ khu dự trữ sinh quyển của tỉnh.
Ngư nghiệp, tuy không phải ngành chủ đạo như ở Trần Văn Thời hay Sông Đốc, vẫn được phát triển tại các xã ven sông, với mô hình nuôi cá lồng, nuôi cá tra, cá rô phi, kết hợp với đánh bắt cá tự nhiên ở các tuyến kênh lớn.
Di sản thiên nhiên và giá trị du lịch văn hóa
U Minh không sở hữu nhiều di tích lịch sử hay kiến trúc nổi bật, nhưng giá trị danh lam và cảnh quan tự nhiên của vùng rừng tràm U Minh Hạ đã tạo nên một bản sắc riêng biệt, độc đáo và hiếm có tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Nơi đây nổi bật với Vườn Quốc gia U Minh Hạ, nằm một phần trên địa bàn huyện, thuộc Khu dự trữ sinh quyển thế giới Mũi Cà Mau do UNESCO công nhận. Vùng lõi và vùng đệm của khu vực rừng tràm này sở hữu đa dạng sinh học cao, là nơi cư trú của hàng trăm loài thực vật, động vật hoang dã, đặc biệt là chim nước, rái cá, rắn nước, cá đồng và cây tràm nguyên sinh. Cảnh quan vùng ngập nước tạo nên vẻ đẹp hoang sơ, trữ tình, nhất là vào mùa nước nổi.
Ngoài giá trị sinh học, khu vực này cũng là nơi lưu giữ nhiều dấu ấn văn hóa dân gian, từ tín ngưỡng thờ rừng đến các phong tục gắn với rừng và sông nước. Hiện nay, một số tuyến du lịch trải nghiệm như “Một ngày làm người giữ rừng”, “Tham quan rừng tràm bằng xuồng ba lá”, “Thưởng thức mật ong và cá đồng” đã bắt đầu được khai thác, mở ra tiềm năng lớn cho du lịch sinh thái, giáo dục môi trường và du lịch cộng đồng.
Dù chưa có di tích cấp tỉnh hay quốc gia, U Minh vẫn là một “di sản thiên nhiên sống”, có thể phát triển du lịch xanh nếu được đầu tư hạ tầng và dịch vụ đúng cách.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Trong giai đoạn đến năm 2030, huyện U Minh được định hướng phát triển theo hướng nông – lâm nghiệp sinh thái, bảo tồn rừng, sản xuất sạch và phát triển bền vững. Mục tiêu chính là giữ vững diện tích rừng tràm hiện hữu, đồng thời kết hợp hiệu quả giữa bảo vệ và khai thác bền vững tài nguyên thiên nhiên.
Chính quyền huyện cùng tỉnh Cà Mau đang đẩy mạnh chuyển đổi mô hình canh tác theo hướng thân thiện môi trường, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và hóa chất trong sản xuất nông nghiệp. Một số hợp tác xã tại Khánh Tiến, Khánh Hòa đã triển khai trồng lúa sạch, nuôi cá đồng tự nhiên, trồng rau màu hữu cơ theo tiêu chuẩn VietGAP.
Dự án bảo vệ rừng và ứng phó biến đổi khí hậu được lồng ghép vào nhiều chương trình phát triển nông thôn. Các hộ dân được hỗ trợ giống cây trồng phù hợp với điều kiện sinh thái, hướng dẫn kỹ thuật canh tác an toàn, và nhận khoán bảo vệ rừng theo chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng (PFES).
Về hạ tầng, tỉnh ưu tiên nâng cấp các tuyến giao thông liên xã, đường dân sinh và đê bao vùng trũng, kết hợp xây dựng hệ thống cống, trạm bơm phục vụ sản xuất nông nghiệp và phòng chống cháy rừng. Du lịch sinh thái, đặc biệt là du lịch rừng U Minh Hạ cũng được xúc tiến thông qua các chương trình quảng bá và liên kết vùng.
Xem thêm: Bản đồ quy hoạch Huyện U Minh
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn đến năm 2050, huyện U Minh được xác định là trung tâm lâm nghiệp bền vững và sinh thái rừng ngập nước kiểu mẫu của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, thông minh và thích ứng biến đổi khí hậu.
Huyện sẽ tập trung ứng dụng công nghệ vào quản lý rừng, bao gồm sử dụng hệ thống cảm biến nhiệt, drone giám sát cháy rừng, bản đồ vệ tinh theo dõi sức khỏe rừng, và xây dựng cơ sở dữ liệu đa tầng phục vụ việc đánh giá chất lượng rừng theo thời gian thực.
Về nông nghiệp, định hướng phát triển mô hình nông – lâm kết hợp thông minh: lúa – cá – rừng, mật ong – rừng, cây ăn trái xen rừng... giúp nâng cao thu nhập trên cùng diện tích đất, đồng thời giữ gìn thảm thực vật tự nhiên. Hợp tác xã kiểu mới sẽ trở thành chủ thể trung tâm trong liên kết sản xuất, tiêu thụ, và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Du lịch sinh thái sẽ là trụ cột mới, hình thành các vùng sinh thái trải nghiệm rừng tràm, du lịch học đường, trung tâm giáo dục môi trường, đồng thời phát triển sản phẩm OCOP gắn với rừng như mật ong, trà thảo dược, sản phẩm thủ công từ lâm sản phụ.
