Tổng quan về huyện Tuần Giáo trước sáp nhập
Huyện Tuần Giáo, với huyện lỵ là thị trấn Tuần Giáo, cách thành phố Điện Biên Phủ 72 km, giữ vai trò cửa ngõ phía đông của tỉnh Điện Biên, kết nối với các tỉnh lân cận như Sơn La. Diện tích tự nhiên của huyện đạt 1.135,42 km² (tương đương 113.542,27 ha), chiếm một phần đáng kể lãnh thổ tỉnh. Dân số năm 2022 ghi nhận 92.321 người, chủ yếu là các dân tộc thiểu số như Thái, H’Mông và Kinh, sống tập trung tại các bản làng dọc sông Nậm Mu và Quốc lộ 279. Địa hình huyện đa dạng, bao gồm núi cao, cao nguyên đá vôi, và các thung lũng màu mỡ, với khí hậu ôn đới mát mẻ, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, tạo điều kiện thuận lợi cho nông nghiệp và du lịch sinh thái.
Ranh giới hành chính huyện Tuần Giáo được xác định rõ ràng, phản ánh vị trí giao thoa giữa các tỉnh Tây Bắc:
- Phía Đông giáp huyện Quỳnh Nhai (Sơn La)
- Phía Tây giáp huyện Mường Chà
- Phía Nam giáp huyện Mường Ảng và huyện Thuận Châu (Sơn La)
- Phía Bắc giáp huyện Tủa Chùa
Những ranh giới này không chỉ định hình bản đồ hành chính mà còn tạo điều kiện cho giao lưu kinh tế, văn hóa với các địa phương lân cận, đặc biệt qua bản đồ giao thông với tuyến Quốc lộ 279.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Tuần Giáo được tổ chức thành một thị trấn và 21 xã, với thị trấn Tuần Giáo là trung tâm hành chính, kinh tế và giao thương. Cấu trúc này đảm bảo quản lý hiệu quả trên địa bàn rộng lớn, từ khu vực trung tâm đô thị hóa nhẹ đến các bản làng vùng cao. Các đơn vị hành chính bao gồm: Thị trấn Tuần Giáo, xã Hẹ Muông, xã Hua Thanh, xã Mường Lói, xã Mường Nhà, xã Mường Pồn, xã Na Tông, xã Na Ư, xã Noong Hẹt, xã Noong Luống, xã Núa Ngam, xã Pa Thơm, xã Phu Luông, xã Pom Lót, xã Sam Mứn, xã Thanh An, xã Thanh Chăn, xã Thanh Hưng, xã Thanh Luông, xã Thanh Nưa, xã Thanh Xương, xã Thanh Yên.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hạ tầng huyện Tuần Giáo trước sáp nhập đã đạt nhiều tiến bộ, đóng vai trò nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội. Hệ thống giao thông là điểm sáng, với Quốc lộ 279 xuyên qua huyện, kết nối Điện Biên Phủ và Sơn La, rút ngắn thời gian di chuyển và hỗ trợ vận chuyển nông sản. Khoảng 70% đường huyện và liên xã được nhựa hóa, giảm thời gian di chuyển giữa các xã từ vài giờ xuống còn dưới 30 phút. Bản đồ giao thông Tuần Giáo cho thấy mạng lưới đường liên kết chặt chẽ, với các dự án nâng cấp từ ngân sách nhà nước và vốn xã hội hóa, tổng đầu tư hơn 500 tỷ đồng trong thập kỷ qua.
Về y tế, 100% trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia, được trang bị máy siêu âm và phòng xét nghiệm, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho hơn 92.000 dân.
Giáo dục ghi dấu ấn với 85% trường học đạt chuẩn, bao gồm các trường dân tộc nội trú, hỗ trợ học sinh vùng cao. Hệ thống cấp nước sạch đạt 90% hộ dân nông thôn, nhờ các dự án từ Chương trình mục tiêu quốc gia 2021-2025. Điện lưới phủ sóng 98%, đảm bảo sản xuất và sinh hoạt.
Kinh tế
Kinh tế huyện Tuần Giáo dựa chủ yếu vào nông lâm nghiệp, chiếm 65% GDP huyện, với các sản phẩm đặc trưng như lúa nước, ngô lai, mắc ca và cà phê. Diện tích trồng cây ăn quả như cam, bưởi đạt hơn 2.000 ha, năng suất 15 tấn/ha/năm, góp phần nâng thu nhập bình quân đầu người lên 45 triệu đồng/năm. Lâm nghiệp phát triển bền vững với rừng phòng hộ và khai thác lâm sản ngoài gỗ như mật ong, thuốc nam, mang lại giá trị xuất khẩu hàng trăm tỷ đồng. Công nghiệp nhẹ và dịch vụ dần khởi sắc, với các làng nghề dệt thổ cẩm và rèn dao ở xã Thanh Nưa, kết hợp thương mại dọc Quốc lộ 279.
Các dự án hỗ trợ chuỗi giá trị nông sản đã giúp 5.000 hộ dân thoát nghèo, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 10%. Hệ thống thủy lợi, với hơn 200 km kênh mương, tăng diện tích tưới tiêu lên 80% đất cag suất, tạo đột phá kinh tế. Với tăng trưởng ổn định 7-8%/năm, Tuần Giáo đang chuyển mình từ nền kinh tế truyền thống sang công nghệ cao, như dự án trồng nh tác. Ứng dụng giống cây trồng mới từ các viện nghiên cứu đã nâng cao nănmắc ca hợp tác với Vinacomin (khởi động 2024), dự kiến doanh thu 500 tỷ đồng/năm.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Đến năm 2030, Tuần Giáo tập trung nâng cấp hạ tầng và tái cơ cấu kinh tế theo bản đồ quy hoạch. Dự án nâng cấp Quốc lộ 279 lên 4 làn xe (vốn 1.200 tỷ đồng, khởi công 2025) sẽ rút ngắn thời gian di chuyển đến Điện Biên Phủ xuống 1 giờ, thúc đẩy logistics. Trong nông nghiệp, chương trình trồng mắc ca trên 5.000 ha (hợp tác Vinacomin, khởi động 2024) dự kiến mang lại 500 tỷ đồng/năm. Du lịch sinh thái được đẩy mạnh với Khu du lịch Đèo Pha Đin (vốn 300 tỷ đồng, giai đoạn 1 hoàn thành 2027), bao gồm homestay và cáp treo, thu hút 100.000 lượt khách/năm. Giáo dục và y tế được nâng cấp với 100% trường học đạt chuẩn, nhờ Chương trình mục tiêu quốc gia 2021-2025, xây mới 10 trạm y tế xã.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Tuần Giáo
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn 2050 định hướng Tuần Giáo thành trung tâm kinh tế - du lịch phía đông Điện Biên, với dân số dự kiến 120.000 người. Dự án Quy hoạch đô thị Quài Tở - Tuần Giáo (vốn 5.000 tỷ đồng, khởi động 2030) mở rộng đô thị lên 500 ha, tích hợp công viên công nghiệp xanh và khu dân cư thông minh. Kinh tế tuần hoàn được thúc đẩy qua trồng rừng sản xuất kết hợp dược liệu (hợp tác quốc tế, triển khai 2028), đóng góp 40% GDP. Du lịch đạt 500.000 lượt khách/năm với các sản phẩm số hóa như ứng dụng VR khám phá hang Thẳm Púa. Hệ thống thủy điện nhỏ trên sông Nậm Mu giảm 30% phát thải carbon. Đề án đào tạo nghề (2021-2025) sẽ mở rộng, đạt 100% lao động có kỹ năng số.
