Tổng quan về huyện Triệu Sơn trước sáp nhập
Huyện Triệu Sơn nằm ở phía Tây - Nam châu thổ sông Mã - sông Chu, cách trung tâm thành phố Thanh Hóa khoảng 20 km về phía Tây.
- Diện tích: Khoảng 290,05 km².
- Dân số: Năm 2022 là 247.724 người, mật độ dân số khoảng 584 người/km².
- Trung tâm hành chính được đặt tại thị trấn Triệu Sơn.
Vị trí địa lý:
- Phía Đông giáp thành phố Thanh Hóa.
- Phía Đông Nam giáp huyện Nông Cống.
- Phía Nam giáp huyện Như Thanh.
- Phía Tây Nam giáp huyện Thường Xuân.
- Phía Tây Bắc giáp huyện Thọ Xuân.
- Phía Đông Bắc giáp huyện Thiệu Hóa.
Triệu Sơn là một huyện bán sơn địa nhưng diện tích chủ yếu vẫn là đồng bằng, địa hình thấp dần về phía Bắc với vài con sông suối nhỏ chảy vào sông Chu ở hai huyện bên Thọ Xuân và Thiệu Hóa, ở phía Nam có một vài ngọn núi thấp với độ cao khoảng 250 – 300 m như núi Nưa ở thị trấn Nưa.
Đơn vị hành chính
Huyện Triệu Sơn có 32 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc gồm:
- 2 thị trấn: Triệu Sơn (huyện lỵ), Nưa.
- 30 xã: An Nông, Bình Sơn, Dân Lực, Dân Lý, Dân Quyền, Đồng Lợi, Đồng Thắng, Đồng Tiến, Hợp Lý, Hợp Thắng, Hợp Thành, Hợp Tiến, Khuyến Nông, Minh Sơn, Nông Trường, Thái Hòa, Thọ Bình, Thọ Cường, Thọ Dân, Thọ Ngọc, Thọ Phú, Thọ Sơn, Thọ Tân, Thọ Thế, Thọ Tiến, Tiến Nông, Triệu Thành, Vân Sơn, Xuân Lộc, Xuân Thọ.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Huyện được công nhận huyện nông thôn mới nâng cao năm 2024; toàn bộ 32 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 17 xã đạt nông thôn mới nâng cao, 2 xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu và 2 thị trấn đạt chuẩn đô thị văn minh.
- Vận động nhân dân hiến đất để mở rộng, nâng cấp đường giao thông; giai đoạn 2021–2025 huy động hơn 15.525 tỷ đồng, trong đó gần 62% là sức dân.
- Xây dựng hệ thống đường bộ gồm cao tốc Bắc - Nam, quốc lộ 45, 47, 47C, các tỉnh lộ và đường huyện đồng thời nâng cấp các tuyến xe bus, xây nhà ga, bến xe và trạm dừng nghỉ nhằm cải thiện kết nối vận tải.
Kinh tế
Tăng trưởng và cơ cấu ngành
- Giai đoạn 2021-2023, giá trị sản xuất công nghiệp - xây dựng tăng mạnh từ 52,7% lên 60,84% tổng GDP địa phương; dịch vụ chiếm 22,55% trong khi nông - lâm - thủy sản giảm từ 21,7% về 16,61%.
- Tổng giá trị sản xuất công nghiệp năm 2024-2025: Năm 2024 đạt khoảng 5.459 tỷ đồng, tăng 11,2% so với năm trước. Trong 9 tháng năm 2023, đạt 3.157 tỷ đồng tăng 11,7%; các sản phẩm như quần áo, giày dép, gỗ, đá đều có tăng trưởng 14 - 16%. Riêng tháng 5/2025 giá trị sản xuất công nghiệp đạt 747 tỷ đồng, tăng 13,7% so với cùng kỳ; nhiều sản phẩm tăng mạnh như nước máy, quần áo, giày da, bao bì, gỗ xẻ … khoảng 14 - 15%.
Doanh nghiệp và thu hút đầu tư
- Từ năm 2021-2023 tổng thu ngân sách đạt 1.947 tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân hàng năm 29,4%, cao hơn nhiều mục tiêu đề ra.
- Thu hút doanh nghiệp mới và nâng cấp sản xuất: Năm 2023 thành lập 96 doanh nghiệp mới đạt 137% kế hoạch. Đến năm 2024 có các doanh nghiệp lớn như ADINA (9.000 lao động), Ivory (1.100 lao động), Sumec (2.000 lao động) đang hoạt động ổn định. Năm 2024 huyện xếp thứ 8 toàn tỉnh về huy động vốn đầu tư đạt 5.370 tỷ đồng, tổng thu ngân sách vượt 72% so với dự toán tỉnh.
- Đầu tư và giải ngân vốn năm 2025: Tháng 5/2025 thu ngân sách đạt 74,8 tỷ đồng (gấp 3,3 lần cùng kỳ); vốn đầu tư phát triển đạt 245 tỷ đồng, giải ngân vốn đầu tư công đạt 41,7% kế hoạch.
Di tích và lễ hội
Di tích lịch sử:
- Quần thể di tích Am Tiên - Núi Nưa - Đền Nưa: Đây là khu vực khởi nghĩa lịch sử do nữ tướng Triệu Thị Trinh lãnh đạo. Quần thể được xếp hạng di tích lịch sử - danh lam thắng cảnh quốc gia, đã được lập quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị.
- Am Tiên được xem là một huyệt đạo thiêng với nguồn nước “giếng tiên” không bao giờ cạn, nơi được coi là “giao hòa đất trời” và là một trong ba huyệt đạo linh thiêng nhất Việt Nam.
- Các di tích khác gồm Lê Thì Hiến và bia tướng ở xã Thọ Phú, chùa Hòa Long (Tiến Nông), đình Tam Lạc (Xuân Thọ) và nhà thờ quận công Lê Thân (thị trấn Nưa). Những di tích này đã được tu bổ và trùng tu, góp phần nâng cao giá trị giáo dục lịch sử và thu hút du lịch.
Lễ hội nổi bật:
- Lễ hội “Mở cổng trời” tại Am Tiên - Đền Nưa: Diễn ra vào mùng 9 tháng giêng hàng năm, lễ hội tượng trưng cho “ngày mở cửa trời” - thời điểm đất trời giao hòa, tượng trưng cho quốc thái dân an. Người dân hành hương đến đây để thắp hương cầu may mắn, bình an. Sự kiện là sản phẩm của tín ngưỡng dân gian kết hợp với văn hóa lịch sử, đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục truyền thống và thu hút khách du lịch.
- Lễ hội Rước kiệu Phủ Tía: Tổ chức tại Phủ Tía (xã Vân Sơn) để tri ân công đức của Triệu Thị Trinh. Lễ hội rước kiệu diễn ra trang trọng, là nét văn hóa thể hiện lòng biết ơn và kết nối cộng đồng.
Khu công nghiệp
Khu công nghiệp Lâm Sơn Sao Vàng: Quy hoạch diện tích 537 ha, nằm ở địa bàn giáp ranh giữa xã Thọ Xuân (huyện Triệu Sơn). Dự án là một trong bốn cụm kinh tế động lực của tỉnh. Sau năm 2030 sẽ mở rộng thêm 130 ha, nâng tổng diện tích lên 667,3 ha. Hướng thu hút đầu tư từ Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Singapore… với hạ tầng hiện đại, công nghiệp xanh và quản trị tiên tiến.
Định hướng phát triển huyện Triệu Sơn đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Theo quy hoạch tính đến 2030 huyện được định hướng phát triển với các phân vùng rõ ràng:
- Vùng Tây Bắc: Gắn với Lam Sơn Sao Vàng - phát triển nông nghiệp chất lượng cao, du lịch sinh thái, làng nghề và đô thị (các xã Thọ Dân, Thọ Ngọc, Thọ Cường, v.v.) - chiếm 27% dân số.
- Vùng trung tâm: Thị trấn Triệu Sơn và đô thị Sim (Hợp Thắng, Hợp Thành...). Ưu tiên phát triển đô thị, dịch vụ, công nghiệp và ứng dụng công nghệ cao - chiếm 44% dân số.
- Vùng Đông Nam: Gắn với trung tâm kinh tế thành phố Thanh Hóa - Sầm Sơn. Phát triển công nghiệp, du lịch, logistics, nông nghiệp công nghệ cao - chiếm 29% dân số.
Tiếp tục cải thiện hạ tầng giao thông, mở rộng các cụm công nghiệp, nâng cấp đô thị và giữ gìn di tích lịch sử, văn hóa là những mục tiêu trọng yếu đến năm 2030.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Triệu Sơn
Tầm nhìn đến năm 2050
Tỉnh hướng tới xây dựng Triệu Sơn trở thành:
- Vùng hỗ trợ kinh tế, giảm áp lực đô thị cho các trung tâm lớn.
- Khu vực xanh - bền vững, tích hợp hài hòa giữa nông nghiệp chất lượng cao, công nghiệp hiện đại, du lịch sinh thái và văn hóa.
- Đô thị văn minh, hiện đại, gắn kết chặt chẽ với quy hoạch vùng Thanh Hóa.
Kết luận
Huyện Triệu Sơn hiện là một vùng đất giàu truyền thống cách mạng, có vị trí chiến lược trong vùng tam giác phát triển của tỉnh. Huyện đang triển khai hạ tầng hiện đại, phát triển kinh tế đa dạng từ nông nghiệp đến công nghiệp, dịch vụ đồng thời bảo tồn văn hóa, di tích. Định hướng đến năm 2030 và xa hơn là năm 2050 tập trung tạo dựng Triệu Sơn thành vùng động lực, xanh - sạch - phát triển toàn diện.
