Tổng quan về huyện Tiên Phước trước sáp nhập
Tiên Phước là một huyện có lịch sử hình thành lâu đời, được thành lập từ năm 1886. Trước khi sáp nhập, Tiên Phước có diện tích tự nhiên khoảng 453,22 km² và dân số hơn 75.000 người. Địa hình chủ yếu là đồi núi thấp, bị chia cắt bởi nhiều sông suối, trong đó lớn nhất là sông Tiên. Đặc trưng địa hình này đã tạo nên một cảnh quan độc đáo với những ngọn đồi bát úp trập trùng, những thung lũng xanh mướt và hệ thống sông suối trong lành. Đây cũng là nơi có khí hậu ôn hòa, lượng mưa dồi dào, là điều kiện lý tưởng để phát triển mô hình kinh tế vườn, kinh tế trang trại đặc trưng của vùng trung du. Tiên Phước không chỉ nổi tiếng với những sản vật như tiêu, lòn bon, thanh trà mà còn được biết đến là vùng đất có truyền thống hiếu học và cách mạng kiên trung.
Ranh giới hành chính:
- Phía Bắc giáp huyện Thăng Bình
- Phía Đông giáp thành phố Tam Kỳ và huyện Phú Ninh
- Phía Tây giáp huyện Hiệp Đức
- Phía Nam giáp huyện Bắc Trà My
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện Tiên Phước gồm 14 đơn vị hành chính cấp xã:
- 1 thị trấn: Tiên Kỳ (huyện lỵ)
- 13 xã: Tiên An, Tiên Cảnh, Tiên Châu, Tiên Hà, Tiên Hiệp, Tiên Lãnh, Tiên Lập, Tiên Lộc, Tiên Mỹ, Tiên Ngọc, Tiên Phong, Tiên Sơn, Tiên Thọ.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Những năm qua, cơ sở hạ tầng của Tiên Phước đã có những bước tiến vượt bậc, làm thay đổi bộ mặt nông thôn và tạo đà cho phát triển kinh tế.
- Giao thông: Hệ thống giao thông được xem là khâu đột phá. Quốc lộ 40B (trước đây là ĐT616) là tuyến đường huyết mạch chạy qua huyện, kết nối Tiên Phước với Tam Kỳ và các huyện miền núi phía Tây. Các tuyến đường ĐT615, ĐT614... và mạng lưới đường liên xã, liên thôn được đầu tư nâng cấp, nhựa hóa, bê tông hóa, giúp việc giao thương và đi lại của người dân trở nên thuận tiện hơn rất nhiều, phá vỡ thế "ngõ cụt" của nhiều địa phương.
- Điện lưới và Thủy lợi: 100% các xã, thôn đã có điện lưới quốc gia phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Hệ thống các công trình thủy lợi, hồ đập như hồ Suối Thỏ (Tiên Phong), hồ Hố Khế (Tiên Lãnh), đập Mò Ó (Tiên Lập),... được đầu tư xây dựng và kiên cố hóa, đảm bảo nguồn nước tưới tiêu ổn định cho hàng nghìn hecta đất nông nghiệp, góp phần tăng vụ và nâng cao năng suất cây trồng.
Kinh tế
Tiên Phước được mệnh danh là "thủ phủ" kinh tế vườn của Quảng Nam. Người dân đã phát triển các mô hình vườn nhà, vườn đồi hiệu quả với các loại cây ăn quả đặc sản có giá trị kinh tế cao như: lòn bon, thanh trà, bưởi trụ, măng cụt, sầu riêng... và cây công nghiệp lâu năm như hồ tiêu Tiên Phước (nổi tiếng với hương vị cay nồng đặc trưng). Chăn nuôi gia súc, gia cầm cũng phát triển theo hướng trang trại, gia trại.
Tiên Phước khai thác gỗ rừng trồng trung bình 311.750 tấn/năm, với giá trị khoảng 300 tỷ đồng/năm, khẳng định vai trò mạnh mẽ của lâm nghiệp trong cơ cấu kinh tế huyện. Đồng thời, huyện duy trì diện tích trồng rừng gỗ lớn đạt khoảng 5.800 ha, chiếm 27,5 % tổng diện tích rừng sản xuất theo quy hoạch.
Di tích và lễ hội
Tiên Phước là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, sở hữu nhiều di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh và quốc gia:
- Làng cổ Lộc Yên (xã Tiên Cảnh): Một quần thể làng cổ với những ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi, những ngõ đá rêu phong và những khu vườn xanh mát. Làng Lộc Yên đã được xếp hạng Di tích quốc gia.
- Khu lưu niệm chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng: Không gian tưởng niệm chí sĩ yêu nước, giáo dục truyền thống lịch sử – văn hóa Quảng Nam.
Những điểm này không chỉ có giá trị bảo tồn mà còn là nguồn tư liệu để phát triển du lịch văn hóa, giáo dục truyền thống cho du khách và học sinh.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Đến năm 2030, huyện Tiên Phước định hướng phát triển kinh tế theo hướng nông nghiệp hàng hóa gắn công nghệ cao, công nghiệp chế biến và dịch vụ du lịch. Trọng tâm là nâng cao giá trị kinh tế vườn, rừng và dược liệu, đẩy mạnh chương trình OCOP, hình thành chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ.
Huyện đặt mục tiêu hoàn thiện hệ thống hạ tầng giao thông, thủy lợi và logistics quy mô nhỏ, phục vụ kết nối thị trường trong và ngoài tỉnh, đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu thụ. Huyện cũng hướng tới hoàn thành chuẩn nông thôn mới nâng cao tại nhiều xã, gắn với nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, chợ đầu mối và an sinh xã hội.
Về du lịch, mục tiêu phát triển làng văn hóa du lịch Lộc Yên và các điểm đến sinh thái gắn bản sắc văn hóa địa phương, tạo nguồn thu dịch vụ bền vững. Ngoài ra, huyện chú trọng chuyển đổi số, cải thiện môi trường đầu tư và phát triển nguồn nhân lực, hướng tới tăng trưởng kinh tế gắn với an sinh xã hội.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Tiên Phước được định hướng trở thành huyện nông nghiệp công nghệ cao kết hợp du lịch sinh thái — văn hóa đặc trưng vùng trung du Quảng Nam. Nền kinh tế phát triển dựa trên sản phẩm nông — lâm có thương hiệu OCOP, chuỗi chế biến gắn với doanh nghiệp và HTX, quản lý rừng bền vững.
Về hạ tầng, huyện hướng tới hệ thống giao thông liên vùng hoàn chỉnh, kho vận và logistics hiện đại, bảo đảm kết nối thuận lợi với Tam Kỳ, Hội An và các trung tâm lân cận. Huyện chú trọng phát triển theo hướng xanh và bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu, khuyến khích công nghiệp sạch và nông nghiệp hữu cơ.
Song song, Tiên Phước đặt mục tiêu bảo tồn bản sắc văn hóa, phát triển làng nghề và du lịch cộng đồng để tạo sinh kế lâu dài, gắn phát triển kinh tế với giữ gìn di sản. Tầm nhìn này hướng tới một địa phương có kinh tế đa dạng, chất lượng sống cao và phát triển bền vững.
