Tổng quan về huyện Thọ Xuân
Huyện Thọ Xuân cách thành phố Thanh Hóa (đi theo quốc lộ 47) 36 km về phía Tây và nằm ngay bên hữu ngạn sông Chu - con sông lớn thứ hai ở tỉnh Thanh Hóa, hàm chứa nhiều huyền thoại đẹp về lịch sử, văn hóa,...
- Tổng diện tích: Khoảng 292,29 km².
- Dân số: Năm 2022 dân số ước đạt 259.775 người.
- Mật độ dân số: Đạt 889 người/km².
Vị trí địa lý:
- Phía Đông giáp huyện Thiệu Hóa.
- Phía Đông Bắc giáp huyện Yên Định.
- Phía Nam giáp huyện Triệu Sơn.
- Phía Tây Nam giáp huyện Thường Xuân.
- Phía Tây Bắc giáp huyện Ngọc Lặc.
Đơn vị hành chính
Huyện Thọ Xuân có 30 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc gồm:
- 3 thị trấn: Thọ Xuân (huyện lỵ), Lam Sơn, Sao Vàng.
- 27 xã: Bắc Lương, Nam Giang, Phú Xuân, Quảng Phú, Tây Hồ, Thọ Diên, Thọ Hải, Thọ Lâm, Thọ Lập, Thọ Lộc, Thọ Xương, Thuận Minh, Trường Xuân, Xuân Bái, Xuân Giang, Xuân Hòa, Xuân Hồng, Xuân Hưng, Xuân Lai, Xuân Lập, Xuân Minh, Xuân Phong, Xuân Phú, Xuân Sinh, Xuân Thiên, Xuân Tín, Xuân Trường.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Giao thông
- Trục đường chính: Hệ thống tỉnh lộ, quốc lộ và các tuyến huyện lộ kết nối Thọ Xuân với thành phố Thanh Hóa và các huyện vùng Tây Bắc; điều này tạo thuận lợi cho vận chuyển hành khách, hàng hóa nông sản và du khách đến các di tích.
- Kết nối tới Lam Kinh: Các tuyến đường đã được nâng cấp phục vụ mùa lễ hội và lưu lượng khách tới khu di tích Lam Kinh; nhiều dự án cải tạo đường vào các xã xung quanh được ưu tiên đầu tư trước các mùa lễ lớn.
Nguồn nước - thủy lợi
- Thọ Xuân có sông Chu chảy qua, hệ thống kênh mương phục vụ tưới tiêu cho vùng lúa và cây vụ. Hạ tầng thủy lợi được duy tu nâng cấp nhằm giảm ngập úng vùng trũng và tăng khả năng tưới cho vụ mùa đồng thời phục vụ quản lý rủi ro thiên tai.
Điện, viễn thông, cấp nước đô thị
- Điện lưới quốc gia phủ rộng tại các cụm dân cư, cho phép phát triển tiểu thủ công nghiệp; viễn thông di động và internet đã phủ vùng trung tâm song vẫn còn vùng phủ hạn chế ở một vài xã xa.
- Các dự án cấp nước tập trung được triển khai tại thị trấn và các xã có mật độ dân cư cao.
Hạ tầng xã hội
- Y tế, giáo dục: Thị trấn Lam Sơn và các trung tâm xã có các bệnh xá, trạm y tế, trường học cơ bản; huyện từng tập trung đầu tư nâng cấp cơ sở y tế dự phòng và các trường học trọng điểm.
- Hạ tầng du lịch: Các cơ sở tiếp đón khách, bãi đỗ xe và trung tâm thông tin - trưng bày tại khu di tích được đầu tư theo các dự án liên quan đến phát triển Lam Kinh.
Kinh tế
Tăng trưởng kinh tế
- Năm 2024 huyện Thọ Xuân ghi nhận mức tăng trưởng kinh tế nổi bật, với tốc độ tăng giá trị sản xuất ước đạt 10,1% - đứng đầu nhóm địa phương trong tỉnh và thứ 5 toàn tỉnh.
- Huy động vốn đầu tư phát triển trong 3 năm gần nhất đạt khoảng 13 nghìn tỷ đồng, cho thấy sức hấp dẫn đầu tư khá mạnh. Với hiệu quả này, huyện đã vượt xa chỉ tiêu ban đầu và thể hiện được năng lực phát triển cân đối giữa các khu vực.
Nông nghiệp
- Huyện tập trung vào phát triển nông nghiệp tập trung, quy mô lớn, thông qua cơ chế tích tụ đất đai, liên kết với doanh nghiệp và hợp tác xã để xây dựng vùng chuyên canh hiệu quả kinh tế cao.
- Đặc biệt đã hình thành khoảng 970 ha đất sản xuất nông nghiệp theo hướng cơ giới hoá, trong đó có 870 ha trồng trọt và 100 ha chăn nuôi.
- Ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp cũng đã được triển khai mạnh từ trồng rau, quả trong nhà lưới đến liên kết chuỗi sản xuất - bao tiêu với các doanh nghiệp lớn. Lợi nhuận bình quân sản xuất nông nghiệp công nghệ cao đạt trên 200 triệu đồng/ha/năm, cao gấp 2,5–3 lần sản xuất truyền thống.
Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp
- Trong 6 tháng đầu năm 2024, giá trị sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp đạt 4,546 tỷ đồng, tăng 5,9% so với cùng kỳ. Huyện đã khởi công cụm công nghiệp Thọ Nguyên, tiến tới xây dựng thêm cụm cụm công nghiệp Thọ Minh và đề xuất thành lập thêm 2 cụm công nghiệp mới.
- Thành lập mới 161 doanh nghiệp, tương đương 100,6% kế hoạch; có 18 doanh nghiệp hoạt động trở lại, tăng 13% so với cùng kỳ.
Thương mại - dịch vụ - du lịch
- Du lịch nội địa tăng trưởng mạnh, lượng khách đạt hơn 471.000 lượt với doanh thu du lịch trên 80,6 tỷ đồng, đạt 104% chỉ tiêu và gấp 1,54 lần cùng kỳ.
- Tổng mức bán lẻ và dịch vụ đạt 4,358 tỷ đồng, cho thấy thương mại nội địa cũng đóng vai trò quan trọng thúc đẩy kinh tế.
Di tích và lễ hội
Di tích lịch sử
- Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Lam Kinh: Lam Kinh là biểu tượng lịch sử về phong trào khởi nghĩa Lam Sơn và nhà Lê sơ. Nơi đây từng là trung tâm khởi nghĩa chống quân Minh và nơi an nghỉ các vua, hoàng hậu Lê sơ. Khu di tích được trùng tu tương đối hoàn chỉnh, thu hút hàng chục nghìn lượt du khách mỗi năm.
- Đền thờ Lê Hoàn ở thôn Trung Lập: Đền có tổng diện tích gần 4 ha, kiến trúc hình chữ công gồm tiền đường, trung đường và hậu cung. Bên trong lưu giữ nhiều hiện vật quý như trống đồng, đỉnh đồng, bình hương có khắc chữ “Thiên cổ”, đĩa đá “vạn niên trân”, các sắc phong từ 1674 đến 1887 cùng bia ký do Hoàng giáp Nguyễn Thực và Phùng Khắc Khoan soạn.
- Đền thờ các vị vua thời Lê Trung Hưng: Nằm tại làng Bàn Thạch (xã Xuân Sinh), đền thờ 16 vị vua triều Lê Trung Hưng - một biểu tượng văn hóa địa phương. Lễ hội Kỳ Phúc được tổ chức vào ngày 20 tháng giêng và 17 tháng 7 âm lịch hàng năm, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Lễ hội
- Lễ hội Lam Kinh: Diễn ra hàng năm thường vào mùa xuân, là phiên chợ văn hóa, nghi lễ tế, trình diễn văn hóa phi vật thể (hát bộ, múa rối, trò chơi dân gian). Lễ hội là công cụ quảng bá hiệu quả cho du lịch lịch sử văn hóa.
- Lễ hội đền miếu, đình làng: Các làng xã trong huyện vẫn giữ các nghi lễ truyền thống gắn với tín ngưỡng nông nghiệp, tưởng niệm nhân vật lịch sử - là sản phẩm du lịch cộng đồng nếu được tổ chức có bài bản.
Định hướng phát triển huyện Thọ Xuân đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Bảo tồn và phát huy di sản Lam Kinh như trung tâm du lịch lịch sử văn hóa của huyện; xây dựng vùng đệm, trung tâm tiếp đón khách và các sản phẩm du lịch đặc trưng.
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Giảm tỷ lệ lao động thuần nông, tăng tỷ trọng công nghiệp chế biến và dịch vụ (du lịch, logistics).
- Hoàn thiện hạ tầng giao thông và thủy lợi: Nâng cấp đường vào Lam Kinh, kênh mương, cầu cống, hạn chế sạt lở vùng trũng.
- Phát triển cụm chế biến nông sản sạch: Xây dựng cụm công nghiệp nhỏ, kho lạnh, cơ sở chế biến, liên kết hợp tác xã - doanh nghiệp bao tiêu.
- Nâng cao năng lực quản lý hành chính: Số hóa bản đồ hành chính, cập nhật ranh giới trước/sau sáp nhập để quản lý đất đai, quy hoạch và đầu tư hiệu quả.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Thọ Xuân
Tầm nhìn đến năm 2050
- Thọ Xuân là điểm đến du lịch lịch sử - văn hóa hàng đầu vùng Bắc Thanh Hóa, với Lam Kinh là trung tâm di sản được quản lý bài bản, song hành với mô hình du lịch cộng đồng, sinh thái và trải nghiệm văn hóa.
- Nền kinh tế đa dạng, xanh và có giá trị gia tăng cao: Nông nghiệp công nghệ cao, chế biến sâu, cụm công nghiệp sạch và dịch vụ du lịch-lifestyle.
- Hệ thống hạ tầng số hoá và đô thị nhỏ thông minh: Quản lý đất đai dựa trên GIS, hệ thống cảnh báo rủi ro thiên tai, quản lý đón khách tự động, và mạng lưới kết nối vùng hiệu quả.
Kết luận
Thọ Xuân với truyền thống lịch sử sâu rộng - đặc biệt khu di tích Lam Kinh và quỹ đất nông nghiệp, có tiềm năng mạnh mẽ để phát triển kinh tế dựa trên ba trụ cột: bảo tồn di sản - phát triển du lịch có trách nhiệm - nâng cao giá trị nông sản thông qua chế biến.
