Tổng quan về huyện Thiệu Hoá
Huyện Thiệu Hóa nằm ở trung tâm đồng bằng sông Mã - một trong những vùng đất phù sa màu mỡ bậc nhất của tỉnh Thanh Hóa.
- Diện tích: Khoảng 159,92 km².
- Dân số: Năm 2022 khoảng 185.845 người, mật độ dân số đạt khoảng 1.162 người/km².
- Trung tâm hành chính được đặt tại thị trấn Thiệu Hoá.
Vị trí địa lý:
- Phía Đông giáp huyện Hoằng Hóa và thành phố Thanh Hóa.
- Phía Tây giáp huyện Triệu Sơn và huyện Thọ Xuân.
- Phía Nam giáp thành phố Thanh Hóa.
- Phía Bắc giáp huyện Yên Định.
Sông Chu chảy qua địa bàn huyện, chia huyện làm hai phần phía Bắc và phía Nam sông. Đây là địa phương có tuyến đường cao tốc Mai Sơn - Quốc lộ 45 đi qua.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập huyện Thiệu Hóa có 24 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc gồm:
- 2 thị trấn: Thiệu Hóa (huyện lỵ), Hậu Hiền.
- 22 xã: Tân Châu, Thiệu Chính, Thiệu Công, Thiệu Duy, Thiệu Giang, Thiệu Giao, Thiệu Hòa, Thiệu Hợp, Thiệu Long, Thiệu Lý, Thiệu Ngọc, Thiệu Nguyên, Thiệu Phúc, Thiệu Quang, Thiệu Thành, Thiệu Thịnh, Thiệu Tiến, Thiệu Toán, Thiệu Trung, Thiệu Vận, Thiệu Viên, Thiệu Vũ.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Điện năng: Quy hoạch xây dựng trạm 110 kV tại Thiệu Phú, sau nâng cấp đến 2045 sẽ xây trạm 110 kV Thiệu Hóa 2. Nhu cầu công suất khoảng 17 MVA (năm 2030) và 25 MVA (năm 2045).
- Viễn thông và cấp nước: Phát triển mạng thông tin cơ sở công nghệ NGN, Wimax băng thông cao (đến 100 Mbps). Kế hoạch cấp nước đến năm 2030 đạt 33.000 m³/ngày; đến năm 2045 đạt 46.500 m³/ngày. Nguồn cung từ nhà máy nước Thiệu Phúc (hiện 9.500 m³/ngđ, nâng lên 16.000 m³/ngđ vào năm 2045).
Kinh tế
- Gia tăng giá trị sản xuất - sự chuyển dịch cơ cấu: Năm 2025, tổng giá trị sản xuất của huyện ước đạt hơn 16.900 tỉ đồng, tăng 1,6 lần so với năm 2020. Cơ cấu kinh tế đã chuyển dịch mạnh lĩnh vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ chiếm gần 84%, còn lại nông nghiệp, điều này cho thấy xu hướng phát triển công nghiệp hóa – đô thị hóa rõ rệt.
- Thu hút đầu tư - phát triển công nghiệp: Nhà máy giày xuất khẩu ALIVIA (thuộc Tập đoàn Huali - Đài Loan) đã đi vào hoạt động từ tháng 9/2024, tạo việc làm cho khoảng 12.000 lao động và đạt doanh thu xuất khẩu khoảng 1 triệu USD. Dự án WHA Smart Technology 2 Industrial Park được phê duyệt có vốn đầu tư 1.450 tỷ đồng, mở ra cơ hội lớn cho thu hút đầu tư công nghệ cao tại huyện.
- Nông nghiệp sạch và OCOP: Thiệu Hóa phát triển mạnh mô hình nông nghiệp sạch và liên kết sản xuất quy mô. Đã chuyển đổi tận dụng hàng trăm ha đất nông nghiệp hiệu quả kém để sản xuất diện tích lớn, an toàn; kết nối với doanh nghiệp chế biến và thu mua nông sản. Khu vực Thiệu Hóa nằm trong vùng tập trung sản xuất lúa thâm canh năng suất cao và vùng sản xuất lúa giống của tỉnh.
Di tích và lễ hội
Di tích lịch sử
- Đền thờ Khổng Minh Không (Đền Trà Đông): Nằm tại thôn 6, xã Thiệu Trung, đây là nơi thờ “ông tổ nghề đúc đồng” của Trà Đông. Kiến trúc đền theo hình cữ tam gồm tiền đường, trung đường và hậu cung. Công trình được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia từ năm 1990. Uỷ ban nhân dân huyện từng đề xuất di dời khoảng 16 m để mở rộng khu hành lễ và xây thêm các hạng mục phục vụ du lịch, nhưng đã bị Sở Văn hóa - Thể thao đề nghị giữ nguyên vị trí hiện trạng do tính lịch sử và bảo tồn.
- Đền thờ nhà sử học Lê Văn Hưu: Nằm trong thôn 3, xã Thiệu Trung, đây là nơi tưởng nhớ Lê Văn Hưu - nhà sử học nổi tiếng. Di tích được công nhận cấp Quốc gia từ năm 1990. Năm 2020, khu di tích được tu bổ và khánh thành vào dịp kỷ niệm 700 năm ngày mất ông.
- Đền thờ Nguyễn Quán Nho: Tại làng Dương Hòa (nay thuộc thị trấn Thiệu Hóa), đây là đền và lăng thờ Tể tướng Nguyễn Quán Nho, công nhận cấp quốc gia vào năm 1993. Đền được tôn tạo lại vào năm 1999, mộ cũng được tu bổ năm 2019.
- Đền thờ Đinh Lễ: Nằm tại tiểu khu 6, thị trấn Vạn Hà; được công nhận di tích cấp quốc gia vào năm 1994. Kiến trúc đền theo kiểu nhà ba gian Bắc Bộ xưa, được xây dựng lại từ năm 2000.
- Di tích núi Đọ: Nằm giữa các xã Tân Châu (huyện Thiệu Hóa) và phường Thiệu Khánh, Thiệu Vân (thành phố Thanh Hóa). Đây là di chỉ khảo cổ cổ đại của thời sơ kỳ đồ đá cũ, nơi người nguyên thủy sinh sống từ khoảng 30 - 40 vạn năm trước, là bằng chứng văn hóa tối cổ tại Việt Nam.
- Các di tích khác: Huyện còn sở hữu nhiều địa điểm lịch sử - văn hóa và cách mạng như chùa Hương Nghiêm (xã Thiệu Trung), chùa Yên Lộ (xã Thiệu Vũ), chùa Thái Bình (xã Thiệu Hợp). Làng nghề bánh đa Đắc Châu (xã Tân Châu), làng nghề ươm tơ - dệt nhiễu Hồng Đô (nay thuộc thị trấn Thiệu Hóa). Các di tích cấp quốc gia về cách mạng như nhà thờ họ Vương (xã Thiệu Tiến), trụ sở xứ ủy Bắc Kỳ - Trung Kỳ (xã Thiệu Toán).
Lễ hội nổi bật
Lễ hội đền thờ Lê Văn Hưu diễn ra hàng năm vào khoảng ngày 21-23/3 âm lịch. Lễ hội bao gồm hai phần chính phần lễ (dâng hương, dâng hoa, tế lễ theo nghi thức truyền thống) và phần hội với trò chơi dân gian, văn nghệ đặc sắc. Năm 2024 lễ hội diễn ra từ 26/4 đến 1/5, đồng thời kết hợp khai trương chợ OCOP, giải bóng chuyền hơi, liên hoan âm nhạc và các trò dân gian nhằm quảng bá văn hóa, du lịch và sản phẩm đặc trưng địa phương.
Khu công nghiệp, làng nghề truyền thống
Khu công nghiệp
- Khu công nghiệp Giang - Quang - Thịnh: Quy hoạch diện tích khoảng 348,88 ha. Trong đó đất dành cho xây dựng khu công nghiệp là 298,56 ha phần còn lại dùng cho cây xanh và giao thông. Chức năng chính phát triển mô hình đa ngành, ưu tiên công nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đặc biệt ngành điện tử. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ được chú trọng đầu tư như giao thông, điện nước, viễn thông, xử lý nước thải, khu nhà ở công nhân, hành chính và thương mại dịch vụ. Khu công nghiệp dự kiến khởi công vào năm 2025, hoàn thành và đưa vào sử dụng vào khoảng năm 2027.
- Cụm công nghiệp Vạn Hà 1: Xây dựng tại xã Thiệu Phú, diện tích giai đoạn 1 khoảng 17 ha, có nhà đầu tư đã triển khai hạ tầng. Tại đây nhà máy giày xuất khẩu ALIVIA (thuộc Tập đoàn Hoa Lợi) đang hoạt động và sử dụng khoảng 10.000 lao động, công suất đạt khoảng 10 triệu đôi giày mỗi năm.
- Cụm công nghiệp Hậu Hiền: Nằm tại xã Minh Tâm, với diện tích khoảng 17,55 ha được phê duyệt thành lập năm 2022. Ngành nghề ưu tiên tiểu thủ công nghiệp và các lĩnh vực sử dụng công nghệ sạch, như sản xuất chăn ga, thảm dệt, giày da, nội thất, điện tử…Tổng mức đầu tư tạm tính khoảng 125 tỷ đồng, đang trong quá trình hoàn thiện thủ tục và dự kiến xây dựng từ cuối 2024 đến đầu 2025.
- Cụm Công nghiệp Ngọc Vũ: Quy mô khoảng 50 ha, ngành nghề may mặc, giày da, điện tử, cơ khí, chế biến nông sản, thủ công mỹ nghệ…
Làng nghề truyền thống
- Làng đúc đồng Trà Đông (làng Chè) - xã Thiệu Trung: Nghề đúc đồng có lịch sử từ cuối thời Tiền Lê đầu thế kỷ XI, truyền qua nhiều thế hệ. Năm 2018 nghề được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hiện làng giữ khoảng 25 lò đúc lớn, có 4 nghệ nhân ưu tú và khoảng 132 hộ gia đình tham gia, trong đó 15 hộ làm chuyên nghiệp. Sản phẩm gồm trống đồng, chiêng đồng, tượng, đồ thờ, lư hương; nổi bật nhất là trống đồng Đông Sơn với hoa văn tinh xảo truyền thống. Nghề từng suy giảm cuối thế kỷ XX, nhưng gần đây đã hồi sinh mạnh mẽ với doanh thu hàng trăm tỷ đồng mỗi năm, giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động, có sản phẩm OCOP 4 và 5 sao.
- Làng nghề ươm tơ - dệt nhiễu Hồng Đô - thị trấn Thiệu Hóa: Nghề truyền thống hàng trăm năm, khởi nguồn từ thế kỷ XV; gắn liền với truyền thuyết Lê Lợi. Vào đầu thế kỷ XX, nghề nổi tiếng ngang hàng với lụa Hà Đông hay tơ Nam Định nhờ chất lượng tơ, nhiễu tinh xảo.
Định hướng phát triển huyện Thiệu Hoá đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Hệ thống điện, cấp nước, viễn thông, giao thông được nâng cấp, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế và dân sinh.
- Gắn kết sản xuất nông nghiệp lúa, chăn nuôi bò thịt với chế biến - cơ hội phát triển cụm công nghiệp hoặc cơ sở chế biến nông sản.
- Hỗ trợ tái cấu trúc kinh tế theo hướng xanh, bền vững, tham gia vùng kinh tế động lực của tỉnh, hưởng lợi từ quy hoạch tỉnh phát triển công nghiệp, dịch vụ, logistics, du lịch, nông nghiệp giá trị cao.
Tầm nhìn đến năm 2050
- Phát triển điện năng mạnh (có thể lên 500 kV), nước sinh hoạt đủ đáp ứng, viễn thông hiện đại.
- Kinh tế đa dạng, du lịch kết hợp nông nghiệp công nghệ cao, logistic, dịch vụ thương mại, văn hóa.
- Gắn kết với định hướng phát triển toàn tỉnh trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại, giàu đẹp - với Thiệu Hóa là một trong những điểm phát triển đô thị nông thôn tiêu biểu.
- Áp dụng mô hình tăng trưởng xanh, năng lượng tái tạo, phát triển kinh tế tuần hoàn của tỉnh đến năm 2050.
Kết luận
Huyện Thiệu Hóa đang trên hành trình chuyển mình mạnh mẽ, từ một huyện nông nghiệp truyền thống trở thành một địa phương có cơ cấu kinh tế cân đối và định hướng phát triển bền vững. Với sự quan tâm từ tỉnh Thanh Hóa, cùng các chính sách quốc gia về nông thôn mới, đô thị hóa, phát triển xanh, Thiệu Hóa hoàn toàn có tiềm năng để hoàn thành các mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.
