Tổng quan về huyện Thạch Thành trước sáp nhập
Thạch Thành là một huyện miền núi nằm ở phía Bắc tỉnh Thanh Hóa. Huyện trải dài bên sườn Tây Nam của dãy núi Tam Điệp.
- Diện tích: Khoảng 559,22 km².
- Dân số: Năm 2022 là 169.221 người, mật độ dân số đạt 303 người/km².
- Trung tâm hành chính được đặt tại thị trấn Kim Tân.
Vị trí địa lý:
- Phía Đông giáp huyện Hà Trung và thành phố Tam Điệp (Ninh Bình).
- Phía Tây giáp huyện Cẩm Thủy và huyện Bá Thước.
- Phía Nam giáp huyện Vĩnh Lộc.
- Phía Bắc giáp huyện Lạc Sơn (Hòa Bình) và huyện Nho Quan (Ninh Bình).
Đơn vị hành chính
Huyện Thạch Thành có 24 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc gồm:
- 2 thị trấn: Kim Tân (huyện lỵ), Vân Du.
- 22 xã: Ngọc Trạo, Thạch Bình, Thạch Cẩm, Thạch Định, Thạch Lâm, Thạch Long, Thạch Quảng, Thạch Sơn, Thạch Tượng, Thành An, Thành Công, Thành Hưng, Thành Long, Thành Minh, Thành Mỹ, Thành Tâm, Thành Tân, Thành Thọ, Thành Tiến, Thành Trực, Thành Vinh, Thành Yên.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông: Huyện có mạng lưới đường tỉnh, đường huyện và các tuyến liên xã được đầu tư, kết nối thuận lợi với các tỉnh lân cận - điều này tạo điều kiện cho vận chuyển nông sản, phát triển công nghiệp nhẹ và du lịch. Ủy ban nhân dân huyện và cơ quan quy hoạch đã phê duyệt Quy hoạch xây dựng vùng huyện đến năm 2030 (tầm nhìn năm 2045) để làm căn cứ nâng cấp hạ tầng.
- Hạ tầng cơ bản (điện, nước, viễn thông): Điện lưới quốc gia phủ khắp các cụm dân cư; nước sinh hoạt tập trung được đầu tư tại thị trấn và một số xã trung tâm; viễn thông, internet đã phủ ở các trung tâm xã nhưng vẫn cần nâng cấp băng thông ở vùng sâu, vùng xa để hỗ trợ kinh tế số và dịch vụ du lịch. Huyện Thạch Thành đã có chương trình chỉnh trang đô thị nhỏ ở thị trấn Kim Tân và phát triển hạ tầng nông thôn theo chương trình nông thôn mới.
- Hạ tầng phục vụ phòng chống thiên tai và thủy lợi: Do địa hình có đồi núi và thung lũng, huyện phải đối mặt với rủi ro sạt lở, sạt trượt và lũ cục bộ - vì vậy các công trình đê kè, gia cố bờ, hệ thống thủy lợi nội đồng luôn được quan tâm đầu tư. Song song đó, phát triển thủy lợi nhỏ phục vụ tưới tiêu cho các vùng canh tác là một phần quan trọng của hạ tầng nông nghiệp.
Kinh tế
Cơ cấu kinh tế:
Thạch Thành đang trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng:
- Nông - lâm nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng (trồng lúa, cây ăn quả, rừng kinh tế, chăn nuôi nhỏ).
- Công nghiệp và xây dựng tăng tốc (chế biến gỗ, vật liệu xây dựng, cơ khí nhẹ, tiểu thủ công nghiệp).
- Dịch vụ và du lịch có xu hướng phát triển mạnh nhờ khai thác tài nguyên văn hóa - thiên nhiên.
Chính quyền huyện đã xác định phát triển du lịch là một trong ba chương trình trọng tâm nhiệm kỳ 2020-2025, đồng thời đẩy mạnh tái cơ cấu nông nghiệp, xây dựng các vùng chuyên canh cây ăn quả, ứng dụng cơ giới hoá để tăng năng suất.
Các ngành kinh tế chủ lực và tiềm năng:
- Trồng rừng và lâm nghiệp: Diện tích rừng lớn tạo nguồn nguyên liệu cho ngành chế biến gỗ và phục vụ kinh tế rừng bền vững.
- Chế biến gỗ, mộc mỹ nghệ: Huyện định hướng thu hút các dự án gắn với đồ gỗ mỹ nghệ, đồ mộc dân dụng - phù hợp với truyền thống làng nghề trong vùng.
- Nông nghiệp có giá trị gia tăng: Phát triển cây ăn quả, rau an toàn và liên kết chuỗi tiêu thụ qua hợp tác xã, doanh nghiệp bao tiêu.
- Du lịch văn hóa - sinh thái: Hang Con Moong, đền Phố Cát, nhiều lễ hội truyền thống và cảnh quan tự nhiên là nền tảng để phát triển sản phẩm du lịch đặc thù.
Đầu tư, doanh nghiệp:
- Huyện tích cực thu hút đầu tư, lập các chính sách ưu đãi trong giới hạn ngân sách huyện; các cụm công nghiệp, dự án chế biến đang được ưu tiên cấp phép nếu đáp ứng tiêu chuẩn môi trường và tạo chuỗi giá trị địa phương. Báo địa phương đưa tin về việc tích cực kêu gọi đầu tư phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp trong những năm gần đây.
Di tích và lễ hội
Các di tích tiêu biểu:
- Hang Con Moong: Di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt, có giá trị khảo cổ và lịch sử từ thời kỳ tiền sử đến các giai đoạn kháng chiến; là một trong những điểm đến nổi bật của huyện. Việc bảo tồn, tôn tạo và khai thác du lịch văn hóa tại hang Con Moong được triển khai thận trọng nhằm vừa phục vụ giáo dục lịch sử vừa phát triển du lịch bền vững.
- Đền Phố Cát: Di tích tín ngưỡng có lịch sử lâu đời, hàng năm tổ chức lễ hội thu hút đông đảo người dân và du khách; lễ hội này là điểm nhấn văn hóa quan trọng của huyện.
- Nhiều đình, chùa, đền cổ: Trên địa bàn huyện còn nhiều di tích cấp huyện, cấp tỉnh - từng được đưa vào hồ sơ bảo tồn và phục dựng.
Lễ hội truyền thống:
Huyện có nhiều lễ hội truyền thống gắn với đình, đền, chùa như lễ hội đền Phố Cát, lễ hội dân gian như đua thuyền, trò chơi truyền thống tại các xã ven sông - phần nào phản ánh đời sống tinh thần phong phú của cư dân địa phương. Huyện cũng tổ chức những chương trình văn hóa - thể thao - du lịch mang tính quy mô vùng, nhằm kích cầu du lịch và bảo tồn văn hóa.
Khu công nghiệp, làng nghề truyền thống
Khu công nghiệp:
Huyện hướng đến phát triển khu công nghiệp Thạch Quảng và các cụm công nghiệp phục vụ ngành chế biến gỗ, vật liệu xây dựng và công nghiệp phụ trợ. Tuy nhiên tiến độ phải đảm bảo mặt bằng, hạ tầng kỹ thuật và xử lý môi trường trước khi thu hút đầu tư quy mô lớn. Việc phát triển cụm công nghiệp là một nhân tố then chốt để tạo việc làm cho lao động địa phương và giữ lại giá trị gia tăng trong tỉnh.
Làng nghề và tiểu thủ công nghiệp:
Các làng nghề địa phương (mộc, dệt, nghề truyền thống khác) đang được khuyến khích kết nối với du lịch để bán sản phẩm thủ công, phục vụ khách tham quan; đồng thời nâng cao thuận lợi cho doanh nghiệp làng nghề phát triển thông qua đào tạo kỹ năng, xúc tiến thương mại.
Định hướng phát triển huyện Thạch Thành đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Tăng tỷ trọng công nghiệp - xây dựng và dịch vụ trong GRDP, giảm nhu cầu lao động thuần nông; thúc đẩy chế biến nông - lâm sản tại chỗ thay vì xuất thô.
- Phát triển du lịch bền vững: Xây dựng hang Con Moong, đền Phố Cát và các điểm di tích thành tuyến du lịch văn hóa - sinh thái, đồng thời phát triển hệ thống homestay, dịch vụ hướng dẫn và quảng bá.
- Hoàn thiện hạ tầng cụm công nghiệp và logistics: Đầu tư hạ tầng kỹ thuật cho khu công nghiệp Thạch Quảng và các cụm công nghiệp; xây kho trung chuyển nông sản, nâng cấp mạng lưới đường bộ kết nối ra trục chính tỉnh.
- Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa: Tu bổ di tích theo chuẩn, đào tạo nhân lực quản lý di tích, xây dựng festival văn hóa hấp dẫn.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Thạch Thành
Tầm nhìn đến năm 2050
Thạch Thành trở thành tỉnh lỵ công nghiệp - du lịch vùng tây Thanh Hóa: Có nền kinh tế đa dạng, công nghiệp chế biến gỗ và vật liệu xây dựng phát triển bền vững, nông nghiệp giá trị cao, du lịch văn hóa - sinh thái có thương hiệu (hang Con Moong là điểm đến quốc gia). Hệ thống hạ tầng số và giao thông hoàn chỉnh, đô thị Kim Tân phát triển thành trung tâm dịch vụ cấp vùng. Mức sống người dân được nâng cao, các chính sách bảo tồn môi trường và văn hóa được thực thi chặt chẽ.
Kết luận
Thạch Thành là huyện có vị trí chiến lược, tài nguyên thiên nhiên và văn hóa phong phú - đủ điều kiện để chuyển từ nền kinh tế nông - lâm truyền thống sang mô hình kinh tế đa dạng hơn, bao gồm công nghiệp chế biến, dịch vụ và du lịch. Việc hoàn thiện bản đồ hành chính, quy hoạch sử dụng đất và hạ tầng (đặc biệt cụm công nghiệp và giao thông) là nền tảng để thu hút đầu tư có chọn lọc, gia tăng giá trị nông - lâm sản và phát huy các di tích lịch sử - danh thắng thành sản phẩm du lịch bền vững. Với lộ trình hợp lý đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2050, Thạch Thành có thể trở thành điểm sáng về liên kết công nghiệp - du lịch của Thanh Hóa.
