Tổng quan về huyện Tây Giang trước sáp nhập
Huyện Tây Giang là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Quảng Nam, giáp biên giới với nước CHDCND Lào. Tây Giang được tái lập vào năm 2003 theo Nghị định 72/2003/NĐ-CP của Chính phủ, trên cơ sở tách ra từ huyện Hiên cũ (nay là huyện Đông Giang và Tây Giang). Với diện tích tự nhiên khoảng 904,70 km², địa hình chủ yếu là núi cao và rừng rậm nguyên sinh. Dân số huyện trước sáp nhập ước khoảng 17.263 người, chủ yếu đồng bào dân tộc Cơ Tu, Krứ, Gié Triêng… tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng, giàu bản sắc.
Khu vực này có khí hậu nhiệt đới gió mùa, mưa nhiều, sương mù xuất hiện thường xuyên vào mùa đông, tạo môi trường thuận lợi cho hệ động – thực vật phong phú. Đường biên giới dài hơn 70 km tiếp giáp tỉnh Sê Kông (Lào) mở ra tiềm năng hợp tác về kinh tế cửa khẩu, du lịch cộng đồng và văn hóa xuyên biên giới.
Vị trí địa lý của huyện rất đặc biệt:
- Phía Đông giáp huyện Đông Giang
- Phía Tây giáp tỉnh Sê Kông (Lào)
- Phía Nam giáp huyện Nam Giang
- Phía Bắc giáp huyện A Lưới và Phú Lộc (Thành phố Huế)
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập huyện Tây Giang có một cấu trúc hành chính ổn định, phản ánh sự phân bố dân cư và đặc điểm địa lý của vùng. Cấu trúc hành chính của huyện Tây Giang bao gồm 10 đơn vị hành chính cấp xã: A Nông, A Tiêng, A Vương, A Xan, Bha Lêê (Bhalêê), Ch’Ơm, Dang, Gari (Ga Ry), Lăng, Tr’Hy.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Những năm qua, được sự quan tâm đầu tư của Đảng và Nhà nước, cơ sở hạ tầng của huyện Tây Giang đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, góp phần thay đổi diện mạo vùng cao và cải thiện đời sống người dân.
Hệ thống giao thông là một trong những ưu tiên hàng đầu. Tuyến đường Hồ Chí Minh huyền thoại đi qua địa bàn huyện, kết nối Tây Giang với các địa phương khác trong khu vực, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và phát triển kinh tế. Tuyến đường tỉnh như tỉnh lộ ĐT606 hay các tuyến đường liên xã, liên thôn cũng được bê tông hóa, cứng hóa, giúp việc đi lại, vận chuyển hàng hóa dễ dàng hơn, đặc biệt là trong mùa mưa lũ.
Cửa khẩu Tây Giang (xã Ch’Ơm) thông thương với cửa khẩu Kaleum (Kà Lừm) của Lào, khai trương cặp cửa khẩu phụ vào năm 2013; tỉnh Quảng Nam đã và đang xúc tiến nâng cấp lên cửa khẩu chính, nhằm thúc đẩy giao thương, dịch vụ logistics và du lịch biên giới.
Đặc biệt, huyện đã khởi công xây dựng kè sông A Vương với tổng mức đầu tư gần 200 tỷ đồng, hình thành khu hồ sinh thái trung tâm. Ngoài ra, chợ huyện Tây Giang được đầu tư gần 15 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành vào giữa năm 2024, tạo điều kiện phát triển thương mại – dịch vụ.
Kinh tế
Trước sáp nhập, nông nghiệp truyền thống ở Tây Giang chủ yếu là nương rẫy, lúa rẫy, trồng ngô, sắn và một số cây ăn quả cục bộ — mô hình sản xuất nhỏ phù hợp với địa hình đồi núi. Trong một thập niên gần đây địa phương định hướng chuyển dịch từ sản xuất phân tán sang vùng nguyên liệu tập trung dược liệu: hai cây chủ lực là đẳng sâm và ba kích bản địa. Huyện đã vận động hộ dân và HTX tham gia trồng, bảo tồn và phát triển vùng dược liệu theo chương trình của tỉnh, nhằm tăng thu nhập tại chỗ, thay thế một phần sản xuất nương rẫy kém hiệu quả.
Tây Giang có diện tích rừng lớn thuộc dãy Trường Sơn, nên lâm nghiệp và các sản phẩm rừng là nguồn thu quan trọng. Việc phát triển dược liệu dưới tán rừng, bảo tồn nguồn gen cây thuốc quý và quản lý rừng bền vững được địa phương chú trọng. Việc này vừa góp phần bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học, vừa tạo sinh kế mới cho người dân miền núi thông qua thu hoạch, sơ chế dược liệu.
Dịch vụ - Du lịch được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn trong tương lai. Tây Giang sở hữu tiềm năng du lịch to lớn với các khu rừng nguyên sinh, đỉnh Quế, rừng Pơmu, rừng Đỗ quyên, cổng trời Azứt... cùng với bản sắc văn hóa độc đáo của người Cơ Tu. Huyện đã bắt đầu hình thành các mô hình du lịch cộng đồng, homestay, thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Theo Quyết định số 72/QĐ-TTg ngày 17/01/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050”, huyện Tây Giang được giao các chỉ tiêu chính tới năm 2030:
- Về kinh tế: Phấn đấu đưa Tây Giang thoát khỏi tình trạng huyện nghèo, kinh tế phát triển bền vững. Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao, phát triển các sản phẩm đặc hữu có giá trị kinh tế cao như sâm Ngọc Linh, cây dược liệu. Đẩy mạnh phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.
- Triển khai nâng cấp Cửa khẩu Tây Giang (thuộc xã Ch’Ơm) lên cửa khẩu chính trước năm 2030. Cùng với đó, tỉnh cũng sẽ hoàn thiện đầu tư cơ sở hạ tầng và trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, đồng thời nâng cấp tuyến đường ĐT 606 — tuyến giao thông độc đạo từ Đường Hồ Chí Minh lên cửa khẩu — đảm bảo tiêu chí kết nối phục vụ công tác thông quan biên giới.
- Thành lập thị trấn A Tiêng, vốn trước đây là trung tâm xã A Tiêng, trở thành đô thị loại V, nhằm tạo động lực thúc đẩy kinh tế — xã hội của huyện và củng cố vị thế là đô thị vùng biên vững chắc, là trung tâm hành chính, kinh tế — xã hội toàn huyện.
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, Tây Giang sẽ trở thành một huyện phát triển khá trong khu vực miền núi của tỉnh Quảng Nam. Kinh tế phát triển toàn diện theo hướng xanh và bền vững. Du lịch trở thành thương hiệu mạnh, là điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch quốc gia. Bản sắc văn hóa dân tộc được bảo tồn nguyên vẹn và phát huy giá trị. Đời sống người dân được nâng cao toàn diện, không còn khoảng cách lớn so với khu vực đồng bằng. Quốc phòng - an ninh được đảm bảo vững chắc, là phên giậu vững vàng của Tổ quốc.
