Tổng quan về huyện Tam Dương
Huyện Tam Dương nằm ở trung tâm tỉnh Vĩnh Phúc, có vị trí địa lý quan trọng trong vùng trung du Bắc Bộ. Bản đồ hành chính huyện Tam Dương thể hiện rõ ranh giới hành chính giữa huyện với các huyện, thành phố lân cận, cùng hệ thống giao thông dày đặc, các khu dân cư, đất sản xuất nông nghiệp, các khu công nghiệp, di tích lịch sử, và các tuyến sông suối chảy qua địa bàn.
Huyện Tam Dương là vùng đất giàu truyền thống văn hóa, lịch sử, nổi tiếng trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, và là nơi có nhiều di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh. Trong quá trình phát triển, Tam Dương đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, từ một huyện nông nghiệp thuần túy sang phát triển kinh tế đa ngành, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ.
Huyện cũng là vùng đất có nguồn nhân lực trẻ, cần cù, chịu khó, tạo điều kiện thuận lợi cho thu hút đầu tư, phát triển các khu công nghiệp, cụm công nghiệp và các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp.
Vị trí địa lý và tiếp giáp
Huyện Tam Dương nằm ở trung tâm tỉnh Vĩnh Phúc. Về vị trí địa lý, huyện có:
- Phía Bắc giáp huyện Tam Đảo
- Phía Nam giáp thành phố Vĩnh Yên và huyện Yên Lạc
- Phía Đông giáp huyện Bình Xuyên
- Phía Tây giáp huyện Lập Thạch
Vị trí này tạo điều kiện thuận lợi để Tam Dương kết nối với các trung tâm kinh tế, chính trị của tỉnh và các vùng lân cận. Huyện cũng nằm gần trục đường Quốc lộ 2A, tuyến đường huyết mạch nối Hà Nội với các tỉnh vùng Việt Bắc, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương, vận chuyển hàng hóa.
Dân số và diện tích
- Trước khi sáp nhập địa giới hành chính, huyện Tam Dương có diện tích khoảng 107,13 km²
- Dân số toàn huyện vào khoảng hơn 105.000 người, mật độ dân số trung bình khoảng 972 người/km².
Dân cư phân bố khá đồng đều ở các xã, tuy nhiên tập trung đông hơn tại thị trấn Hợp Hòa và các xã gần Quốc lộ 2A.
Cơ cấu dân số có tỷ lệ lao động trẻ cao, lực lượng lao động nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ lớn, nhưng số lao động làm việc trong lĩnh vực công nghiệp – dịch vụ cũng ngày càng tăng nhờ các khu, cụm công nghiệp hình thành trên địa bàn.
Địa hình
Địa hình Tam Dương chủ yếu là trung du và đồng bằng, có những vùng gò đồi thấp xen kẽ các cánh đồng rộng. Đất đai ở đây khá màu mỡ, phù hợp cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa, cây công nghiệp ngắn ngày, cây ăn quả và chăn nuôi.
Một số vùng đồi có địa hình nhấp nhô tạo cảnh quan đẹp, thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng. Sông Phó Đáy chảy qua địa bàn huyện góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp và phát triển nuôi trồng thủy sản.
Đơn vị hành chính
Tính đến hiện nay, huyện Tam Dương có 13 đơn vị hành chính, bao gồm:
- 1 thị trấn: Thị trấn Hợp Hòa (huyện lỵ)
- 12 xã: Duy Phiên, Hoàng Lâu, Hoàng Đan, Kim Long, An Hòa, Thanh Vân, Hợp Thịnh, Hướng Đạo, Đồng Tĩnh, Vân Hội, Đạo Tú, Hoàng Hoa
Trước các đợt điều chỉnh địa giới, số xã của Tam Dương từng là 16, sau đó có sáp nhập hoặc chuyển địa giới một số xã về thành phố Vĩnh Yên hoặc huyện Tam Đảo. Thị trấn Hợp Hòa vẫn giữ vai trò trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của huyện.
Hạ tầng và các điểm nổi bật tại huyện Tam Dương
Hạ tầng
Tam Dương có mạng lưới giao thông khá thuận lợi, với các tuyến giao thông quan trọng như:
- Quốc lộ 2A chạy dọc qua huyện, kết nối Hà Nội – Vĩnh Phúc – Việt Trì
- Tỉnh lộ 305, 310 nối các huyện lân cận và đi các khu công nghiệp
- Hệ thống đường liên xã, liên thôn được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây
Ngoài ra, huyện có các tuyến điện, mạng lưới viễn thông khá hoàn chỉnh, cung cấp tốt dịch vụ thông tin cho người dân và doanh nghiệp. Công tác đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, điện, nước sạch nông thôn được chú trọng, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội.
Kinh tế
Nền kinh tế Tam Dương đang trong quá trình chuyển dịch mạnh mẽ. Cơ cấu kinh tế chuyển từ nông nghiệp thuần túy sang phát triển công nghiệp – dịch vụ. Một số ngành kinh tế chính:
- Nông nghiệp: Chiếm tỷ trọng khá lớn, với các sản phẩm lúa, ngô, rau màu, cây ăn quả. Chăn nuôi cũng phát triển mạnh, đặc biệt là gia súc, gia cầm và thủy sản.
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: Tăng trưởng nhanh. Các ngành mộc, sản xuất vật liệu xây dựng, may mặc, cơ khí nhỏ… phát triển mạnh ở các cụm công nghiệp.
- Thương mại – dịch vụ: Mở rộng với các cửa hàng, chợ, dịch vụ ăn uống, dịch vụ logistics.
Thu nhập bình quân đầu người ngày càng được nâng cao. Kinh tế địa phương có bước phát triển khá đồng đều giữa các xã, thị trấn.
Khu công nghiệp, làng nghề
Khu công nghiệp
Huyện Tam Dương, Vĩnh Phúc hiện có 2 khu công nghiệp đã được thành lập là Khu công nghiệp Tam Dương I - Khu vực 2 và Khu công nghiệp Tam Dương II - Khu A. Ngoài ra, còn có Khu công nghiệp Tam Dương I - Khu vực 3 và Khu công nghiệp Tam Dương II - Khu B đang được xúc tiến đầu tư
Các cụm công nghiệp này không chỉ tạo việc làm cho lao động địa phương mà còn đóng góp đáng kể vào ngân sách huyện.
Làng nghề
Tam Dương cũng nổi tiếng với nhiều làng nghề truyền thống:
- Làng nghề mộc Đồng Tĩnh: Sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ, nội thất.
- Làng nghề cơ khí Hợp Thịnh: Gia công cơ khí, sản xuất nông cụ.
- Làng nghề nón lá Kim Long: Làm nón lá truyền thống, sản phẩm được tiêu thụ trong và ngoài tỉnh.
Các làng nghề góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống, đồng thời tạo sinh kế cho người dân địa phương.
Di tích – Danh lam thắng cảnh
Tam Dương có nhiều di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh, trong đó nổi bật:
- Đình Phú Vinh (xã Duy Phiên) – di tích cấp quốc gia
- Đình Phú Thượng (xã Duy Phiên) – di tích cấp quốc gia
- Đình Cả (làng Phù Liễn, xã Đồng Tĩnh) – di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh (công nhận năm 1990)
- Chùa Bún (thôn Đoàn Kết, xã Hoàng Lâu) – di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh (công nhận năm 2011)
Các di tích, danh lam thắng cảnh này không chỉ có giá trị văn hóa, tâm linh mà còn tiềm năng phát triển du lịch địa phương.
Định hướng phát triển
Mục tiêu đến năm 2030:
- Tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm dần tỷ trọng nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế.
- Tập trung đầu tư hoàn thiện hạ tầng các khu, cụm công nghiệp, thu hút các nhà đầu tư lớn, phát triển công nghiệp sạch, công nghệ cao.
- Đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao, xây dựng và quảng bá thương hiệu cho các sản phẩm nông sản chủ lực.
- Phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa dựa trên tiềm năng cảnh quan, lịch sử sẵn có của địa phương.
- Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ, tạo môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch.
- Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo, đảm bảo an sinh xã hội bền vững.
>>>Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch Tam Dương
Tầm nhìn đến năm 2050:
- Xây dựng Tam Dương trở thành vùng phát triển năng động của tỉnh Vĩnh Phúc, trung tâm công nghiệp – dịch vụ hiện đại, có sức cạnh tranh cao trong vùng trung du Bắc Bộ.
- Hình thành các khu đô thị mới đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và xã hội, môi trường sống chất lượng cao.
- Đa dạng hóa các loại hình du lịch, trở thành điểm đến hấp dẫn về du lịch sinh thái và du lịch văn hóa.
- Phát triển nền kinh tế xanh, tuần hoàn, gắn với bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu.
- Nâng cao toàn diện chất lượng nguồn nhân lực, bảo đảm đời sống người dân ngày càng được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người cao hơn mức trung bình của tỉnh.
