Tổng quan về huyện Tam Bình trước sáp nhập
Huyện Tam Bình là một trong những đơn vị hành chính quan trọng của tỉnh Vĩnh Long trước khi thực hiện sáp nhập, có vị trí chiến lược ở trung tâm tỉnh và đóng vai trò cầu nối giữa nhiều trung tâm kinh tế lớn. Huyện cách thành phố Vĩnh Long khoảng 32 km, cách Thành phố Hồ Chí Minh 162 km về phía nam và chỉ cách thành phố Cần Thơ 28 km về phía bắc. Với tổng diện tích tự nhiên 27.972,1 ha, trong đó hơn 84% là đất nông nghiệp, Tam Bình từ lâu đã được biết đến là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm, đặc biệt là lúa và cây ăn trái.
Địa hình huyện tương đối bằng phẳng, cao độ trung bình từ 0,5 – 0,7 m so với mực nước biển, thấp dần từ phía Đông – Đông Bắc xuống phía Tây – Tây Nam. Điều kiện địa chất và thổ nhưỡng phong phú, trong đó đất phèn chiếm 42,6%, đất phù sa chiếm 21,4%, và đất xáo trộn chiếm 26,8%. Đáng chú ý, hơn 65% diện tích đất được đánh giá là đất tốt, có khả năng chủ động nước ngọt quanh năm, thuận lợi cho việc phát triển vườn cây ăn trái, nuôi thủy sản và luân canh lúa – rau màu.
Ranh giới hành chính:
- Phía Đông giáp huyện Mang Thít và huyện Vũng Liêm
- Phía Tây giáp thị xã Bình Minh và huyện Bình Tân
- Phía Nam giáp huyện Trà Ôn
- Phía Bắc giáp huyện Long Hồ và huyện Châu Thành (Đồng Tháp)
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Tam Bình gồm 1 thị trấn và 15 xã. Thị trấn Tam Bình là trung tâm hành chính - kinh tế - văn hóa của huyện. Các xã của huyện gồm: Bình Ninh, Hậu Lộc, Hòa Hiệp, Hòa Lộc, Hòa Thạnh, Loan Mỹ, Long Phú, Mỹ Lộc, Mỹ Thạnh Trung, Ngãi Tứ, Phú Lộc, Phú Thịnh, Song Phú, Tân Lộc, Tân Phú.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Tam Bình sở hữu mạng lưới giao thông khá đồng bộ, kết nối linh hoạt cả đường bộ và đường thủy. Hệ thống đường bộ bao gồm Quốc lộ 1, Quốc lộ 53, Quốc lộ 54, cùng các tuyến Tỉnh lộ 904, 905, 908, 909 giúp liên kết huyện với thành phố Vĩnh Long, các huyện trong tỉnh và các tỉnh, thành lân cận như Cần Thơ, Trà Vinh, Đồng Tháp. Trong giai đoạn 2011 – 2024, huyện đã xây mới hơn 128 tuyến đường và 33 cây cầu với tổng chiều dài lần lượt là 381,015 km và 1,223 km, góp phần nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông nông thôn.
Đặc biệt, dự án cao tốc Mỹ Thuận – Cần Thơ đi qua địa bàn hứa hẹn nâng cao năng lực vận chuyển hàng hóa, rút ngắn thời gian di chuyển và mở ra cơ hội phát triển kinh tế mạnh mẽ. Song song đó, hệ thống thủy lợi được đầu tư đồng bộ, đảm bảo nguồn nước tưới tiêu và phòng chống ngập úng. Các tuyến sông lớn như Sông Hậu, Sông Măng Thít không chỉ phục vụ sản xuất mà còn là lợi thế về giao thương đường thủy.
Kinh tế
Kinh tế huyện Tam Bình trước sáp nhập chủ yếu dựa vào nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất lúa và cây ăn trái. Trong đó, cam sành Tam Bình là thương hiệu nổi tiếng khắp cả nước, được đăng ký độc quyền từ năm 2003, với diện tích trồng tập trung hơn 2.971 ha vào năm 2007. Nhờ điều kiện đất đai và khí hậu thuận lợi, giá trị sản xuất bình quân trên mỗi ha đất nông nghiệp đạt gần 60 triệu đồng/năm.
Bên cạnh nông nghiệp, huyện còn phát triển mạnh công nghiệp chế biến nông sản và tiểu thủ công nghiệp. Giai đoạn 2007 – 2009, địa phương có gần 2.000 cơ sở công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, trong đó nổi bật là 9 làng nghề truyền thống như đan thảm lục bình, kết cườm, sản xuất bánh tráng giấy, may túi da…. Một số làng nghề đã được UBND tỉnh công nhận, góp phần giữ gìn giá trị văn hóa địa phương và tạo việc làm ổn định cho người dân.
Dịch vụ và thương mại cũng phát triển nhanh, với giá trị đạt 1.342 tỷ đồng vào năm 2009. Sự đa dạng về ngành nghề và định hướng phát triển gắn kết nông nghiệp – công nghiệp – dịch vụ đã tạo nên nền kinh tế ổn định, giảm dần phụ thuộc vào trồng trọt đơn thuần, đồng thời mở rộng cơ hội cho các ngành dịch vụ hỗ trợ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Văn hóa, du lịch và di tích lịch sử
Tam Bình không chỉ giàu tiềm năng kinh tế mà còn sở hữu nhiều giá trị văn hóa – lịch sử đặc sắc. Huyện có 5 di tích lịch sử – văn hóa được xếp hạng, bao gồm 1 di tích quốc gia là Chùa Phước Hậu (xã Ngãi Tứ) và 4 di tích cấp tỉnh như Chùa Kỳ Son, Chùa Đại Thọ, Miếu quan tiền hiền Phan Công An, và Khu lưu niệm Ngọc Đầu Sư Nguyễn Văn Ngợi. Ngoài ra, nhiều công trình tiêu biểu khác như Khu di tích Cái Ngang, Khu lưu niệm Trần Đại Nghĩa, Bia truyền thống Công an tỉnh Vĩnh Long góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.
Về tín ngưỡng, trên địa bàn có khoảng 36.000 tín đồ thuộc 5 tôn giáo chính: Phật giáo, Công giáo, Tin lành, Cao đài và Hòa hảo. Đây là nét đa dạng văn hóa tôn giáo tạo nên bức tranh sinh hoạt cộng đồng phong phú.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Đến năm 2030, huyện Tam Bình định hướng phát triển theo hướng đa ngành, bền vững và hiện đại, đồng thời giữ vững vai trò vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp chất lượng cao của tỉnh Vĩnh Long. Quy hoạch đã xác định rõ việc hình thành hai đô thị loại V gồm thị trấn Tam Bình và đô thị Cái Ngang, qua đó tăng tỷ lệ đô thị hóa và thúc đẩy dịch vụ – thương mại.
Về giao thông, hàng loạt dự án lớn sẽ được hoàn thành và đưa vào khai thác, trong đó nổi bật là cao tốc Mỹ Thuận – Cần Thơ và các tuyến đường tỉnh như ĐT.904, ĐT.905, ĐT.908, ĐT.909 được nâng cấp lên chuẩn từ cấp IV lên cấp III đồng bằng, đảm bảo lưu thông 2-4 làn xe. Các tuyến tránh, tuyến mới như 908B, 905B, 909B cũng sẽ góp phần giảm áp lực giao thông nội thị và mở rộng không gian phát triển. Song song đó, hệ thống bến thủy nội địa tại thị trấn Tam Bình, Ngãi Tứ và đô thị mới Cái Ngang sẽ được hoàn thiện, tăng cường kết nối đường thủy với các tỉnh ĐBSCL.
Về công nghiệp, huyện sẽ tập trung đầu tư vào Cụm công nghiệp Song Phú và Cụm công nghiệp Phú An, kết hợp phát triển các làng nghề truyền thống theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, bảo vệ môi trường. Nông nghiệp sẽ được chuyển dịch mạnh sang ứng dụng công nghệ cao, canh tác hữu cơ và đa dạng hóa sản phẩm, đặc biệt với các loại trái cây đặc sản như cam sành Tam Bình, kết hợp mô hình du lịch sinh thái – nông nghiệp.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Tam Bình
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn phát triển đến 2050 của huyện Tam Bình được định hướng gắn với chiến lược phát triển vùng ĐBSCL, trong đó huyện sẽ trở thành trung tâm nông nghiệp – công nghiệp chế biến và dịch vụ thương mại trọng điểm của tỉnh Vĩnh Long. Huyện hướng tới hình thành đô thị loại IV tại thị trấn Tam Bình, mở rộng không gian đô thị ra các xã lân cận như Tân Phú, Long Phú, Mỹ Thạnh Trung, Loan Mỹ, Bình Ninh và Ngãi Tứ. Song song đó, đô thị Song Phú được quy hoạch trở thành đô thị vệ tinh hỗ trợ phát triển công nghiệp, dịch vụ và logistic.
Trong lĩnh vực giao thông, Tam Bình sẽ hoàn thiện mạng lưới đường bộ, đường thủy và đường sắt hiện đại, bao gồm tuyến đường sắt TP. Hồ Chí Minh – Cần Thơ với ga đặt tại ranh giới thị xã Bình Minh – Tam Bình, phục vụ vận chuyển hàng hóa và hành khách. Các tuyến cao tốc Hồng Ngự – Trà Vinh và các tỉnh lộ nâng cấp lên tiêu chuẩn cao hơn sẽ giúp Tam Bình kết nối thuận lợi với các trung tâm kinh tế lớn.
