Tổng quan về huyện Sông Mã
Sông Mã là huyện miền núi kéo dài theo hướng tây nam – đông bắc của tỉnh Sơn La, địa hình chia cắt phức tạp bởi dãy núi và sông suối, độ cao từ 306 đến 1.819 m, làm cho phần lớn đất đai đồi dốc và khó sản xuất nông nghiệp.
- Diện tích tự nhiên khoảng 1.639,56 km²
- Dân số (năm 2019) khoảng 154.224 người
Vị trí địa lý và tiếp giáp
Huyện có vị trí địa lý như sau:
- Phía Bắc giáp huyện Thuận Châu (Sơn La)
- Phía Đông giáp huyện Mai Sơn (Sơn La)
- Phía Tây giáp huyện Điện Biên Đông (Điện Biên)
- Phía Nam giáp huyện Sốp Cộp và nước CHDCND Lào
Đơn vị hành chính
Huyện Sông Mã có 19 đơn vị hành chính cấp xã gồm:
- Thị trấn Sông Mã (huyện lỵ)
- 18 xã: Bó Sinh, Chiềng Cang, Chiềng En, Chiềng Khoong, Chiềng Khương, Chiềng Phung, Chiềng Sơ, Đứa Mòn, Huổi Một, Mường Cai, Mường Hung, Mường Lầm, Mường Sai, Nà Nghịu, Nậm Mằn, Nậm Ty, Pú Bẩu, Yên Hưng.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
- Giao thông: Quốc lộ 6 là trục chính nối huyện đến thành phố Sơn La và các tỉnh Tây Bắc; các đường liên xã đã được bê tông hóa đến bản vùng ven hồ, tuy nhiên một số khu vực còn khó khăn về vận chuyển đường bộ.
- Hồ thủy điện Sơn La: Hồ nước lớn từng phần huyện làm thay đổi cảnh quan, tạo điều kiện để phát triển du lịch lòng hồ và hạ tầng giao thông dọc bờ sông.
- Dịch vụ cơ bản: Quy mô điện, nước sạch, viễn thông đạt ở mức ổn định; y tế, giáo dục và các dịch vụ xã hội trung bình tập trung ở thị trấn và các xã trung tâm.
Kinh tế
- Nông – lâm nghiệp: Chủ yếu là trồng cây ăn quả truyền thống như táo mèo, sơn tra; cây lương thực bản địa; chăn nuôi trâu bò, dê, cá lăng hồ; khai thác lâm sản từ rừng tự nhiên và nhập sản phẩm cộng đồng bản địa
- Du lịch sinh thái – cộng đồng: Phát triển homestay bản dân tộc, trải nghiệm du lịch hồ – núi – hang động như khu động Ten Ư (Chiềng Sơ), khu bảo tồn thiên nhiên xã Chiềng Khoong...
- Thương mại – dịch vụ: Thị trấn Sông Mã là trung tâm giao thương nông sản, chợ vùng cao và điểm dừng phục vụ du khách đến từ lòng hồ.
Làng nghề truyền thống
Các làng nghề truyền thống như dệt thổ cẩm Thái, sản xuất rượu truyền thống, chế biến chè Shan và sản phẩm từ cây ăn quả, được duy trì tại nhiều xã như Chiềng Khoong, Pú Bẩu, Chiềng Khương. Đây là nền tảng để xây dựng du lịch trải nghiệm văn hóa bản địa.
Di tích – Lễ hội
Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh:
- Di tích Cây đa Mường Hung (xã Mường Hung), nơi lưu giữ lịch sử cộng đồng Thái vùng biên giới
- Di tích Đền thờ Hai Bà Trưng (xã Chiềng Khương), biểu tượng tín ngưỡng và lịch sử của cộng đồng dân tộc địa phương.
Lễ hội dân tộc bản địa: Các cộng đồng Thái, Mông, Kháng tổ chức lễ hội Gầu Tào, lễ mừng cơm mới, múa xoè, hát giao duyên, đặc biệt lễ hội truyền thống như “gội đầu đầu xuân Thái” và chợ phiên văn hóa vùng cao được tổ chức tại Chiềng Sơ và Chiềng Phung.
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Hoàn thiện hệ thống giao thông kết nối ven hồ và vùng sâu bản xa; xây dựng đường nội bản đến các điểm du lịch-native như Chiềng Sơ, Pú Bẩu
- Phát triển nông nghiệp chất lượng cao, sản phẩm OCOP từ cây ăn quả và cây dược liệu địa phương
- Khai thác du lịch sinh thái bản làng và lòng hồ, phát triển homestay, du lịch tự nhiên + văn hóa
- Nâng cấp y tế, giáo dục và dịch vụ xã hội tại các xã đặc biệt khó khăn theo chương trình giảm nghèo.
Xem thêm: Bản đồ quy hoạch Huyện Sông Mã
Tầm nhìn đến năm 2050
- Quỹ đạo phát triển Sông Mã hướng đến trở thành điểm đến du lịch sinh thái – văn hóa tiêu biểu Tây Bắc, nổi bật với hệ sinh thái lòng hồ, núi đá và văn hóa dân tộc đa sắc
- Xây dựng mô hình kinh tế xanh – đa ngành kết hợp du lịch, nông nghiệp chất lượng cao, dịch vụ, thương mại nông sản
- Phát triển đô thị thị trấn Sông Mã và các trung tâm xã trở thành đô thị sinh thái – dịch vụ
- Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phát triển bản mẫu nghề truyền thống và lễ hội kết hợp du lịch trải nghiệm.
