Tổng quan về huyện Sơn Động
Huyện Sơn Động nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Bắc Giang, cách trung tâm tỉnh lỵ khoảng 75–80 km, giáp với tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn và Lục Ngạn – Lục Nam của Bắc Giang. Trước khi điều chỉnh hành chính, diện tích khoảng 845,8 km², dân số hơn 89.000 người (năm 2023), mật độ khoảng 103 người/km². Sau điều chỉnh năm 2025, diện tích còn 784,63 km², dân số vẫn giữ ở 89.311 người
Trung tâm hành chính – chính trị là thị trấn An Châu.
Vị trí địa lý và tiếp giáp của huyện cụ thể như sau:
- Phía Đông và Đông Nam giáp thành phố Hạ Long, Ba Chẽ (Quảng Ninh) và Đình Lập (Lạng Sơn)
- Phía Tây giáp các huyện Lục Ngạn và Lục Nam
- Phía Bắc giáp huyện Lộc Bình (Lạng Sơn)
- Phía Nam giáp thành phố Uông Bí và Đông Triều (Quảng Ninh)
Địa hình dốc từ đông bắc xuống tây nam, độ cao trung bình ~450 m (tới 1.068 m tại Yên Tử), thấp nhất khoảng 24 m. Huyện nằm trên tuyến quốc lộ 31, quốc lộ 279, nơi sông suối dày đặc, có rừng tín ngưỡng Khe Rỗ – khu rừng nguyên sinh lớn khoảng 7.153 ha.
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện có 17 đơn vị hành chính, bao gồm 2 thị trấn và 15 xã:
- 2 thị trấn: An Châu (huyện lỵ), Tây Yên Tử
- 15 xã: An Bá, An Lạc, Cẩm Đàn, Đại Sơn, Dương Hưu, Giáo Liêm, Hữu Sản, Lệ Viễn, Long Sơn, Phúc Sơn, Thanh Luận, Tuấn Đạo, Tuấn Mậu, Vân Sơn, Vĩnh An, Yên Định
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Huyện có các tuyến giao thông huyết mạch như quốc lộ 31 (đi qua thị trấn An Châu) và quốc lộ 279, cách Hà Nội, Hải Phòng và cửa khẩu Hữu Nghị khoảng 110–140 km. Hệ thống đường tỉnh, đường xã và nông thôn được đầu tư nâng cấp, đảm bảo kết nối thuận lợi. Toàn bộ các xã đã được cấp điện lưới quốc gia. Ngoài ra, tuyến đường sắt đi qua trung tâm huyện (thị trấn An Châu) góp phần tăng cường khả năng vận chuyển hàng hóa và hành khách.
Kinh tế
- Nông – lâm nghiệp: Huyện phát triển mạnh các ngành như trồng rừng kinh tế, chè, cây dược liệu, mật ong và chăn nuôi (bò, gà, lợn). Sản xuất lâm nghiệp giúp nhiều địa phương nâng cao thu nhập, tiêu biểu như xã Hữu Sản đã thoát nghèo nhờ mô hình trồng rừng.
- Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: Phát triển các ngành nghề như chế biến nông sản, sản xuất gỗ, làm giấy dó, và vật liệu xây dựng truyền thống, góp phần giải quyết việc làm tại chỗ cho người dân.
- Thương mại – dịch vụ – du lịch: Thị trấn An Châu là trung tâm thương mại chính của huyện. Du lịch sinh thái – tâm linh phát triển tại khu vực Tây Yên Tử, trong khi mô hình homestay đang được khai thác hiệu quả tại các xã An Lạc và Hữu Sản, phục vụ nhu cầu du lịch cộng đồng.
Di tích – Lễ hội
Huyện Sơn Động là vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, với nhiều di tích có giá trị được bảo tồn và phát huy. Từ năm 2020 đến nay, huyện đã tiến hành bảo tồn, tôn tạo 17 di tích tiêu biểu trên địa bàn.
Một số di tích nổi bật gồm:
- Khu du lịch tâm linh – sinh thái Tây Yên Tử: Quần thể di tích, danh lam và chùa tháp cổ kính, mang giá trị văn hóa – kiến trúc đặc sắc.
- Đền Vua Bà: Di tích lịch sử gắn với truyền thuyết dân gian và tín ngưỡng thờ mẫu.
- Đình làng Chẽ: Nơi lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng địa phương.
- Đền An Bá: Di tích tiêu biểu về kiến trúc và tín ngưỡng dân gian.
- Chùa Linh Quang (làng Chùa): Không gian thờ tự cổ kính, gắn liền với đời sống tâm linh của người dân địa phương.
Khu du lịch tâm linh – sinh thái Tây Yên Tử
Định hướng phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
- Thu nhập bình quân đầu người tăng ít nhất 1,5 lần so năm 2020
- ≥ 60 % lao động chuyển đổi sang phi nông nghiệp và dịch vụ
- 70 % xã đạt chuẩn nông thôn mới
- An Châu – Tây Yên Tử trở thành đô thị loại V đậm bản sắc
- Du lịch sinh thái – tâm linh thu hút ít nhất 150.000–200.000 lượt khách/năm.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Sơn Động
Tầm nhìn đến năm 2050
- Trở thành cứ điểm sinh thái – du lịch cộng đồng – tâm linh vùng Đông Bắc
- Kinh tế đa ngành, dựa vào nông – lâm nghiệp sạch, chế biến, dịch vụ, du lịch
- Bảo tồn văn hóa tộc người: lễ hội, phong tục, nghệ thuật truyền thống
- Môi trường xanh – đô thị thông minh: phát triển bền vững, xử lý rác thải, năng lượng sạch
- Chính quyền hiện đại: dịch vụ điện tử, quản lý chuyên nghiệp, dân trí cao
Huyện Sơn Động, vùng đất miền núi hơn 784 km², dân số gần 90.000 người, sở hữu tiềm năng phát triển mạnh về lâm nghiệp, nông sản và du lịch tâm linh. Trước khi sáp nhập, huyện đặt mục tiêu lọt vào nhóm điểm đến xanh – văn hóa vào năm 2030, và hướng đến trở thành trung tâm sinh thái – bản sắc văn hóa vùng Đông Bắc vào năm 2050.
