Tổng quan về huyện Sa Thầy trước sáp nhập
Huyện Sa Thầy là một huyện miền núi thuộc tỉnh Kon Tum, nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh, giữ vị trí quan trọng cả về kinh tế – xã hội lẫn quốc phòng – an ninh. Với diện tích tự nhiên 2.738 km², Sa Thầy là một trong những huyện có diện tích lớn nhất của tỉnh. Dân số năm 2019 đạt 47.773 người, mật độ trung bình khoảng 18 người/km², phản ánh đặc điểm địa bàn rộng lớn và dân cư phân bố thưa thớt.
Địa hình huyện chủ yếu là núi cao và đồi thoải, xen kẽ các thung lũng hẹp, tạo nên cảnh quan hùng vĩ và nhiều tiềm năng phát triển nông – lâm nghiệp cũng như du lịch sinh thái. Khí hậu mang đặc trưng nhiệt đới gió mùa cao nguyên, nhiệt độ trung bình khoảng 22–23°C, mùa mưa tập trung vào các tháng hè, mùa khô kéo dài vào mùa đông, thuận lợi cho trồng rừng và phát triển các loại cây công nghiệp.
Ranh giới hành chính của huyện cụ thể như sau:
- Phía Đông giáp huyện Kon Rẫy và thành phố Kon Tum
- Phía Tây giáp huyện Ia H’Drai
- Phía Nam giáp huyện Ia Grai (Gia Lai)
- Phía Bắc giáp huyện Đăk Glei
Với vị trí này, Sa Thầy vừa là vùng đệm biên giới quan trọng, vừa đóng vai trò là địa bàn trung chuyển trong phát triển kinh tế giữa tỉnh Kon Tum và các tỉnh khu vực Tây Nguyên.
Đơn vị hành chính
Tính đến năm 2023, huyện Sa Thầy có 10 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm:
- Thị trấn Sa Thầy (trung tâm hành chính, chính trị và kinh tế của huyện).
- Các xã: Sa Bình, Sa Nghĩa, Sa Nhơn, Sa Sơn, Sa Thầy, Ya Ly, Ya Xiêr, Ya Tăng, Ya Mô, Hơ Moong.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hệ thống giao thông của huyện Sa Thầy chịu nhiều ảnh hưởng từ đặc điểm địa hình núi cao, tuy nhiên trong những năm gần đây đã được cải thiện đáng kể. Các tuyến đường quan trọng kết nối từ trung tâm huyện đến thành phố Kon Tum và các huyện lân cận từng bước được nâng cấp, góp phần thúc đẩy giao lưu hàng hóa và dịch vụ.
Trên địa bàn huyện có nhiều công trình thủy điện lớn trên sông Sê San, bao gồm Thủy điện Ya Ly, Thủy điện Sê San 3A và Thủy điện Plei Krông. Các dự án này không chỉ cung cấp điện cho khu vực mà còn mở ra tiềm năng phát triển du lịch sinh thái kết hợp tham quan thủy điện.
Về giao thông đường bộ, huyện Sa Thầy có các tuyến huyết mạch:
- Quốc lộ 14: Kết nối huyện với các tỉnh Tây Nguyên và miền Trung.
- Đường Hồ Chí Minh: Tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương với các khu vực lân cận.
- Các tuyến đường liên xã: Đ ược đầu tư và nâng cấp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương.
Kinh tế
Kinh tế huyện Sa Thầy định hướng phát triển đa ngành, trong đó nông nghiệp vẫn giữ vai trò nền tảng với các cây công nghiệp chủ lực như cà phê, hồ tiêu, cao su và một số cây ăn quả đặc sản; huyện chú trọng áp dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng các mô hình nông nghiệp hữu cơ, công nghệ cao nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và thu nhập cho nông dân. Bên cạnh đó, Sa Thầy đẩy mạnh khai thác tiề m năng du lịch sinh thá i, cộng đồng và lịch sử, tập trung thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng và sản phẩm du lịch đặc trưng để trở thành một trung tâm du lịch quan trọng của tỉnh Kon Tum. Trong lĩnh vực công nghiệp và đô thị, huyện định hướng phát triển công nghiệp nhẹ gắn với chế biến nông – lâm sản, đồng thời mở rộng khu dân cư, xây dựng hệ thống tiện ích hiện đại, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế – xã hội bền vững.
Khu công nghiệp, làng nghề truyền thống
Huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum hiện có Khu công nghiệp Bờ Y và Khu công nghiệp Sa Nghĩa. Trong đó, Khu công nghiệp Bờ Y đang trong giai đoạn phát triển và đã thu hút một số dự án đầu tư quan trọng, góp phần tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế địa phương. Khu công nghiệp Sa Nghĩa cũng đang được quy hoạch và triển khai các thủ tục cần thiết để sớm thu hút nhà đầu tư, từng bước hình thành cơ sở công nghiệp phục vụ sản xuất, chế biến và dịch vụ.
Bên cạnh phát triển công nghiệp, huyện Sa Thầy còn bảo tồn và phát huy các làng nghề truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, tiêu biểu là nghề dệt thổ cẩm và nghề tạc tượng gỗ của dân tộc Rơ Măm. Nghề dệt thổ cẩm tập trung tại làng Le, xã Mô Rai, nơi người Rơ Măm từ lâu đời đã gìn giữ và sử dụng trang phục thổ cẩm trong sinh hoạt thường ngày, đồng thời truyền dạy lại cho thế hệ trẻ để bảo tồn nét văn hóa đặc sắc. Song song với đó, nghề tạc tượng gỗ cũng được duy trì như một nét văn hóa tinh thần, trong đó nghệ nhân tiêu biểu là già A Ren, người đã gắn bó và say mê với việc tạc tượng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của cộng đồng.
Các điểm tham quan và di tích
Huyện Sa Thầy nổi bật với Vườn quốc gia Chư Mom Ray – Di sản ASEAN, sở hữu diện tích rộng lớn, hệ sinh thái rừng nguyên sinh đa dạng, nhiều thác nước đẹp như Thác 7 Tầng, Thác Khỉ, Thác Nàng Tiên; cùng các điểm ngắm sinh vật hoang dã như Hang Dơi, Bãi Thú, Suối Ngang. Đây là trung tâm bảo tồn động – thực vật quý và là điểm đến quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và nghiên cứu khoa học.
Bên cạnh đó, huyện có Di chỉ khảo cổ Lung Leng (xã Sa Bình), phát hiện văn minh tiền sử, là chỉ dẫn quan trọng cho nghiên cứu lịch sử và khảo cổ. Các di tích chiến tranh cách mạng, như Điểm cao 1015 (Charlie), Điểm cao 1049 (Delta), Khu tưởng niệm liệt sĩ Chư Tan Kra, là những địa chỉ đỏ trong giáo dục truyền thống, thường xuyên thu hút du khách trong và ngoài nước đến thăm lại chiến trường xưa.
Một số điểm du lịch cộng đồng nổi bật gồm: Làng Ba Rgốc (xã Sa Sơn) – cộng đồng dân tộc Gia Rai bên dòng suối uốn quanh, cảnh quan nên thơ; Thác Khỉ – thác nước cao khoảng 700m trong khu vực Vườn quốc gia; cùng Giải dù lượn Chư Tan Kra đã và đang trở thành sự kiện thu hút cộng đồng phi công trong nước và quốc tế, góp phần mở ra hướng du lịch thể thao mạo hiểm cho huyện.
Định hướng phát triển
Mục tiêu đến năm 2030
Huyện Sa Thầy tập trung khai thác tiềm năng về đất đai và tài nguyên rừng để phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và kinh tế lâm nghiệp bền vững. Cùng với đó, phát triển du lịch sinh thái gắn với Vườn quốc gia Chư Mom Ray, kết hợp bảo tồn văn hóa bản địa, nhằm đa dạng hóa cơ cấu kinh tế. Huyện cũng chú trọng đầu tư hạ tầng giao thông và thủy lợi, mở rộng các tuyến đường liên xã, liên thôn, nâng cao đời sống nhân dân.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Sa Thầy
Tầm nhìn đến năm 2050
Đến năm 2050, huyện Sa Thầy hướng tới trở thành trung tâm phát triển lâm nghiệp và du lịch sinh thái hàng đầu của tỉnh Kon Tum, với hệ thống hạ tầng đồng bộ, đô thị hóa bền vững, gắn kết chặt chẽ giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Huyện sẽ là điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước, đồng thời giữ vai trò quan trọng trong chiến lược quốc phòng – an ninh khu vực biên giới Tây Nguyên.
