Tổng quan về huyện Quế Sơn trước sáp nhập
Huyện Quế Sơn được thành lập năm 1836 dưới triều Nguyễn, là một trong những huyện có truyền thống lâu đời nhất của tỉnh Quảng Nam. Quế Sơn nằm ở trung tâm Tây Bắc tỉnh Quảng Nam, cách thành phố Tam Kỳ khoảng 15 km về phía bắc. Huyện có diện tích 729,1 km², dân số khoảng 142.600 người, mật độ dân số trung bình 196 người/km². Quế Sơn trải dài từ vùng đồng bằng ven sông Thu Bồn đến dãy núi Trường Sơn với độ cao trung bình 200–400 m, tạo nên đa dạng sinh thái, khí hậu.
Địa hình của Quế Sơn rất đa dạng, chuyển tiếp từ đồng bằng ở phía Đông sang vùng gò đồi, núi thấp ở phía Tây. Sự đa dạng này tạo nên những tiểu vùng khí hậu và hệ sinh thái khác nhau, mang lại tiềm năng lớn cho phát triển nông - lâm nghiệp đa canh và du lịch sinh thái, trải nghiệm. Đây là vùng đất của những con người cần cù, sáng tạo và kiên cường trong đấu tranh, đã viết nên những trang sử hào hùng trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc.
Về vị trí địa lý, huyện Quế Sơn sở hữu một vị trí khá đắc địa:
- Phía Đông giáp huyện Thăng Bình và huyện Duy Xuyên.
- Phía Tây giáp huyện Nông Sơn.
- Phía Nam giáp huyện Hiệp Đức.
- Phía Bắc giáp thị xã Điện Bàn và huyện Đại Lộc.
Đơn vị hành chính
Trước khi sáp nhập, huyện Quế Sơn gồm 18 đơn vị hành chính cấp xã, được chia thành:
- 3 thị trấn: Đông Phú (huyện lỵ), Hương An, Trung Phước.
- 15 xã: Ninh Phước, Phước Ninh, Quế An, Quế Châu, Quế Hiệp, Quế Lâm, Quế Long, Quế Lộc, Quế Minh, Quế Mỹ, Quế Phong, Quế Phú, Quế Thuận, Quế Xuân 1, Quế Xuân 2.
Hạ tầng và các điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Hệ thống giao thông là một trong những điểm sáng nổi bật của huyện:
- Đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi: Chạy qua địa phận phía Đông của huyện, mở ra một cánh cửa kết nối cực kỳ quan trọng, rút ngắn thời gian di chuyển đến các trung tâm kinh tế lớn là Đà Nẵng và Khu kinh tế mở Chu Lai.
- Quốc lộ 1A: Tuy chỉ đi qua một đoạn ngắn nhưng lại là trục giao thông huyết mạch Bắc - Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương hàng hóa.
- Các tuyến đường tỉnh (ĐT): Nổi bật là ĐT611 và ĐT611B, là các trục xương sống kết nối Đông - Tây, liên kết thị trấn Đông Phú với các xã trong huyện và các huyện lân cận như Nông Sơn, Hiệp Đức, Thăng Bình.
- Hệ thống giao thông nông thôn: Được đầu tư bê tông hóa, nhựa hóa gần như 100%, đảm bảo việc đi lại và vận chuyển nông sản của người dân được thuận tiện quanh năm.
Kinh tế
Trước sáp nhập, Quế Sơn là một huyện có nền kinh tế đa dạng: vẫn giữ vai trò nông nghiệp truyền thống nhưng đã chuyển dịch mạnh mẽ sang công nghiệp nhẹ, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ. Giai đoạn 2020–2024, tổng giá trị sản xuất công nghiệp — tiểu thủ công nghiệp của huyện tăng trưởng đều; nửa đầu năm 2024, giá trị sản xuất CN-TTCN đạt khoảng 2.635 tỷ đồng, tăng 8,7% so với cùng kỳ năm trước, thể hiện động lực công nghiệp hóa địa phương đang rõ nét.
Huyện Quế Sơn có khoảng 9.200 ha đất lúa nước và 1.250 ha đất trồng cây công nghiệp như cao su, cà phê. Năng suất lúa đạt trung bình 65 tạ/ha, sản lượng khoảng 60.000 tấn/năm. Đặc biệt, nhiều xã như Quế Phú, Quế Mỹ đã áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt và giống lúa chất lượng cao nhằm tăng hiệu quả kinh tế trên cùng đơn vị diện tích.
Trước sáp nhập, giá trị sản xuất công nghiệp và xây dựng của Quế Sơn đạt khoảng 900 tỷ đồng, chiếm gần 30% GRDP. Toàn huyện có hơn 120 doanh nghiệp hoạt động trong các ngành: chế biến nông sản – lâm sản, may mặc, cơ khí chế tạo, vật liệu xây dựng. Khu công nghiệp Đông Quế Sơn (510 ha) đã lấp đầy trên 80% diện tích, tạo việc làm cho hơn 8.000 lao động địa phương.
Khu công nghiệp
Quế Sơn đã quy hoạch và xây dựng thành công Cụm công nghiệp Đông Quế Sơn (vị trí xã Hương An gần Quốc lộ 1A) với quy mô hành lang công nghiệp thuận lợi cho các ngành may mặc, cơ khí, vật liệu xây dựng và chế biến nông lâm sản. CCN này được quy hoạch nhằm tận dụng lợi thế giao thông và giảm áp lực cho các khu công nghiệp lớn hơn trong tỉnh. CCN này đã trở thành điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư, đóng góp lớn vào ngân sách và chuyển dịch cơ cấu lao động của huyện. Ngoài ra, huyện còn quy hoạch thêm các CCN khác để đáp ứng nhu cầu phát triển trong tương lai.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Mục tiêu đến năm 2030
Quế Sơn nằm trong hệ sinh thái tăng trưởng chiến lược của tỉnh. Nhiệm vụ đến năm 2030 gồm:
- Đô thị hóa và phân loại đô thị: Thị trấn Đông Phú – trung tâm hành chính huyện – được định hướng nâng cấp lên đô thị loại IV, phù hợp với xu hướng nâng cao chất lượng đô thị và thúc đẩy phát triển kinh tế–xã hội gắn kết khu vực trung tâm Quảng Nam.
- Hoàn thiện hạ tầng công nghiệp và logistics: Quế Sơn sẽ tiếp tục khai thác lợi thế của Khu công nghiệp Đông Quế Sơn và vị trí gần Quốc lộ 1A để phát triển công nghiệp nhẹ, dịch vụ logistics, hỗ trợ chuỗi cung ứng vùng. Đây là một phần trong hàng chục dự án hạ tầng ưu tiên tỉnh đang triển khai.
- Tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường: Nghị quyết quy hoạch tỉnh nhấn mạnh phát triển bền vững, bảo tồn tài nguyên, xử lý ô nhiễm và xây dựng mô hình đô thị áp dụng công nghệ môi trường. Quế Sơn trong đó giữ vai trò kết nối giữa đô thị phát triển và không gian sinh thái.
- Thu hút đầu tư và huy động nguồn lực: Tỉnh đặt mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân >8%/năm giai đoạn 2021–2030, cần huy động khoảng 630.000 tỷ đồng từ các nguồn xã hội hóa, trong đó có đầu tư vào hạ tầng, cụm công nghiệp và dịch vụ tại các huyện như Quế Sơn.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Quế Sơn
Tầm nhìn đến năm 2050
Tầm nhìn dài hạn của huyện Quế Sơn đến năm 2050 đặt mục tiêu trở thành đô thị vệ tinh hiện đại thuộc cụm liên kết Tam Kỳ – Chu Lai, với hệ thống giao thông đa phương thức (đường cao tốc, đường sắt, đường thủy nội địa). Kinh tế chuyển dịch chủ yếu sang công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo và chế biến nông – lâm sản xuất khẩu, song song với việc bảo tồn mạnh mẽ không gian xanh, hệ sinh thái sông Thu Bồn và hồ Đăk Mi 4. Mạng lưới đô thị thông minh, quản lý hành chính dựa trên nền tảng GIS và Big Data sẽ được triển khai, giúp nâng chỉ số hài lòng của người dân lên trên 90%. Thu nhập đầu người phấn đấu đạt trên 250 triệu đồng/năm, tỉ lệ đô thị hóa trên 70% và trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhà đầu tư trong khu vực miền Trung – Tây Nguyên.
