Tổng quan về huyện Phú Quý trước sáp nhập
Phú Quý là một huyện đảo có vị trí chiến lược trên Biển Đông, nằm cách đất liền (Phan Thiết) khoảng 56 hải lý (~120 km). Dù có diện tích rất nhỏ so với tỉnh đất liền, Phú Quý hội tụ tài nguyên biển phong phú, hệ sinh thái ven đảo, truyền thống ngư nghiệp mạnh và đang được định hướng phát triển trở thành đầu mối kinh tế biển - dịch vụ hậu cần nghề cá - du lịch biển sinh thái trong chiến lược phát triển vùng của tỉnh và Trung ương. Những đặc thù đảo - không gian địa lý khép kín, quỹ đất hạn chế - đòi hỏi chiến lược phát triển khác biệt, ưu tiên kinh tế biển bền vững, hậu cần nghề cá, quản lý môi trường và dịch vụ du lịch chất lượng cao. Huyện Phú Quý có tổng diện tích đất tự nhiên hơn 17,4 km² và dân số (2023) khoảng 28.258 người, mật độ dân số đạt khoảng 1.624 người/km².
Phú Quý ở tọa độ 108°55′ đến 108°58′ kinh Đông và từ 10°29′ đến 10°33′ vĩ Bắc. Trước sáp nhập, huyện có khoảng cách tới các vùng lân cận như sau:
- Cách thành phố Phan Thiết 56 hải lý (khoảng 104 km) về phía Đông Nam.
- Cách quần đảo Trường Sa 540 km về hướng Tây Nam.
- Cách thành phố Cam Ranh (Khánh Hòa) 150 km về phía Nam.
- Cách Côn Đảo 330 km về phía Đông Bắc.
- Cách thành phố Vũng Tàu 200 km về phía Đông.
Đơn vị hành chính
Trước sáp nhập, huyện Phú Quý có 3 đơn vị hành chính cấp xã. Cụ thể gồm: Ngũ Phụng(huyện lỵ), xã Long Hải, xã Tam Thanh.
Hạ tầng và các đặc điểm nổi bật
Cơ sở hạ tầng
Về hạ tầng vận tải, huyện có cả tàu cao tốc (hành khách) và tàu chậm hàng - hành khách sang Phan Thiết; hành trình phụ thuộc sóng to/gió lớn. Hạ tầng cảng đã được phát triển nhưng cần tiếp tục đầu tư để tăng cường an toàn, khả năng tiếp nhận tàu lớn hơn, kho bãi, bến đỗ cho nghề cá và logistics.
Hạ tầng nước ngọt trên đảo được cấp bằng nguồn giếng khoan, trạm cấp nước và một phần thông qua vận chuyển từ đất liền khi cần; áp lực dân số du khách và hoạt động du lịch cao điểm gây căng thẳng nguồn nước. Hệ thống xử lý rác thải, nước thải đang được nâng cấp nhưng vẫn là thách thức cho đô thị nhỏ trên đảo. Quy hoạch sử dụng đất và các dự án cấp tỉnh/huyện đã đề ra hạng mục đầu tư hạ tầng môi trường (xử lý rác, nước thải, bể chứa) để đạt tiêu chuẩn sống cho cộng đồng trên đảo.
Hạ tầng điện, viễn thông, y tế bên cạnh những thuận lợi thì vẫn còn những hạn chế do tính chất đặc thù của huyện là đảo nằm cách đất liền. Điện được cấp chủ yếu từ lưới điện đảo (tổ máy diesel và từng bước bổ sung nguồn năng lượng tái tạo); viễn thông (di động, internet) phủ phần lớn vùng dân cư, tuy vẫn cần nâng băng thông để phục vụ du lịch và dịch vụ. Hệ thống y tế, trường học cơ bản có sẵn tại huyện lỵ Ngũ Phụng; song cơ sở y tế chuyên sâu còn hạn chế, bệnh nhân nặng phải chuyển về đất liền.
Nhìn chung hạ tầng Phú Quý đã đạt mức đáp ứng nhu cầu cơ bản của cư dân và phục vụ du lịch quy mô vừa nhưng để nâng cấp thành trung tâm hậu cần nghề cá hay phát triển du lịch chất lượng cao cần đầu tư có trọng điểm bến cảng đa năng, kho lạnh, trạm cấp nước dự phòng, xử lý nước thải, năng lượng sạch và nâng cấp y tế cấp cứu biển.
Kinh tế
Phú Quý là huyện đảo, vì vậy kinh tế phụ thuộc lớn vào ngư nghiệp - thủy sản, kế đó là dịch vụ, du lịch, thương mại và một phần là sản xuất nhỏ, tiểu thủ công nghiệp.
Sản lượng khai thác thủy sản năm 2023 trên địa bàn được báo cáo đạt 31.166 tấn, đạt ~103,9% kế hoạch năm (số liệu được hệ thống báo chí tỉnh/báo chí chuyên ngành trích dẫn cho năm 2023). Con số này cho thấy ngư nghiệp vẫn là trụ cột kinh tế của huyện.
Du lịch Phú Quý phát triển nhanh trong những năm gần đây, đảo có nhiều điểm hấp dẫn như hải đăng trên Núi Cấm, các bãi cát, vịnh nhỏ, lặn biển/snorkeling, trải nghiệm làng chài và ẩm thực hải sản tươi. Lượng khách tăng sau khi tuyến phương tiện cao tốc/tàu cao tốc được vận hành thường xuyên hơn (nhưng vẫn phụ thuộc thời tiết biển). Du lịch góp phần tăng thu, tạo việc làm bán thời gian cho cư dân, và mở rộng dịch vụ lưu trú/homestay/nhà hàng.
Do địa phương nhỏ, thu ngân sách huyện không lớn về mặt tuyệt đối nhưng đóng góp quan trọng là thu nhập từ nghề cá và du lịch; cổng thông tin huyện cho biết Phú Quý tập trung nâng cấp dịch vụ cảng, y tế hàng hải, cứu hộ biển để hỗ trợ phát triển kinh tế biển.
Các cơ hội phát triển kinh tế Phú Quý bao gồm kho lạnh, trung tâm sơ chế thủy sản, dịch vụ hậu cần nghề cá, du lịch lặn, nghỉ dưỡng chất lượng cao và khai thác một cách bền vững các nguồn lợi biển (hải sản, hải sản nuôi). Đặc biệt khi Thủ tướng phê duyệt các đề án phát triển đảo, Phú Quý có thêm cơ sở pháp lý để kêu gọi vốn đầu tư có kiểm soát.
Danh lam thắng cảnh
Hải đăng Phú Quý (trên Núi Cấm) là điểm nhấn cảnh quan và lịch sử hàng hải, vừa là công trình chỉ dẫn hàng hải, vừa là điểm ngắm cảnh toàn đảo, được nhiều giới thiệu du lịch nhắc đến. Đường lên hải đăng và khung cảnh trên cao là trải nghiệm chủ chốt cho du khách.
Chùa Linh Quang ngôi chùa cổ nhất trên đảo, mang đậm dấu ấn văn hóa Phật giáo, là nơi diễn ra nhiều lễ hội quan trọng. Đây là công trình văn hóa tâm linh có giá trị lịch sử lớn đối với cư dân Phú Quý.
Đền thờ Công Chúa Bàn Tranh do người Chăm xây dựng từ cuối thế kỷ 15. Tương truyền công chúa Chiêm Thành không chịu bị ép duyên nên nhà vua thả xuống thuyền đày biệt xứ. Thuyền trôi đến đảo, bà quyết định ở lại khai khẩn lập nghiệp, giúp dân đánh đuổi giặc ngoại xâm. Khi mất bà được lập miếu thờ và cúng giỗ hàng năm, tôn xưng là Bà Chúa Xứ hoặc Bà Chúa Đảo.
Định hướng phát triển năm 2030, tầm nhìn năm 2050
Giai đoạn đến năm 2030
Phú Quý đang được đặt trong mắt xanh của cả tỉnh và Trung ương vì vị trí chiến lược và tiềm năng biển. Các văn bản quy hoạch, phê duyệt điều chỉnh sử dụng đất và đề án phát triển đảo là cơ sở pháp lý quan trọng.
- Xây dựng Phú Quý thành đầu mối hậu cần nghề cá khu vực, nâng cấp cảng, kho lạnh, trung tâm sơ chế và dịch vụ hậu cần; tăng hiệu quả chuỗi giá trị thủy sản.
- Phát triển du lịch biển sinh thái, trải nghiệm nâng đời chất lượng dịch vụ lưu trú, lặn biển, tuyến tham quan văn hoá - bảo tồn rạn san hô và quản lý môi trường biển.
- Nâng cao hạ tầng xã hội và an toàn hàng hải như trạm cứu hộ, y tế biển, trạm khí tượng, hệ thống cấp nước dự phòng, xử lý nước thải.
Xem chi tiết: Bản đồ quy hoạch huyện Phú Quý
Tầm nhìn đến năm 2050
Phú Quý trở thành trung tâm kinh tế biển ngoài khơi quy mô khu vực (hậu cần nghề cá, cứu hộ - cứu nạn, du lịch biển chất lượng cao), đồng thời là “điểm tựa” phát triển bền vững cho cộng đồng ngư dân và đóng góp cho an ninh biển. Tầm nhìn này gắn chặt với mục tiêu phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, và quản lý chặt chẽ tài nguyên biển.
